Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

.

1 ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

.

.Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

 .

Γράφει ὁ ἱστορικός Βασίλειος Ἀναστασόπουλος

……….Οἱ ἀπαρχὲς τῆς ἱστορίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ τοῦ Εὺξείνου Πόντου, χάνονται μέσα στὰ σύννεφα τοῦ μύθου τῆς Ἕλλης καὶ τοῦ Φρίξου, καὶ τοῦ ταξειδιοῦ – θρύλου (;) – τῶν Ἀργοναυτῶν. Ἡ Ἀργοναυτική Ἐκστρατεία τοποθετεῖται γύρω στὰ 1280-1260 π.Χ., τὴν ἐποχὴ τῆς ἀκμῆς τοῦ Μυκηναϊκοῦ Πολιτισμοῦ. Στόχος τῆς ἐκστρατείας ἦταν ἡ κατάκτηση τῆς ἀνεξερεύνητης Ἀνατολῆς καὶ ὁ ἀποικισμὸς της. Ἡ ἀνεύρεσις μυκηναϊκῶν ἀγγείων καὶ ποικίλων εὐρημάτων στὸν εὐρύτερο χῶρο τοῦ Εὐξείνου Πόντου, μαρτυρεῖ τὴν ἐπαφή τῶν Ἑλλήνων μὲ τὸν γεωγραφικὸ αὐτό χῶρο πολὺ πρὶν τὴν περίοδο τῶν ἀποικιῶν.

……….Οἱ Ἕλληνες, γνώριζαν γιὰ τὸν πλοῦτο τῆς περιοχῆς ἀπό τοὺς Χετταίους καὶ τοὺς Ἀσσυρίους ἐμπόρους τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἡ τόλμη, ἡ φιλομάθεια καὶ ἡ περιέργεια τῶν πρωτοπόρων Ἑλλήνων θαλλασοπόρων, ὑπερνίκησαν τὸν ὁποιοδήποτε φόβο ποὺ (πιθανὸν) τοὺς διακατεῖχε γιὰ τὸ ἀνεξερεύνητο καὶ τὸ ἄγνωστο. Οἱ ἀρχαῖοι συγγραφεῖς ἀποκαλοῦσαν τὴν Μαύρη Θάλασσα, «Ἄξενο Πόντο», ἀφιλόξενη θάλασσα, θέλοντας ἀκριβῶς νὰ τονίσουν τὶς τρομερὲς δυσκολίες καὶ τοὺς κινδύνους ποὺ εἶχαν ν’ ἀντιμετωπίσουν οἱ Ἕλληνες θαλασσοπόροι.

……….Τὰ κίνητρα ποὺ ὁδήγησαν τοὺς Ἑλληνες νὰ ἐγκατασταθοῦν στὴν περιοχὴ αὐτή ἦταν οἰκονομικά. Τὸ πρῶτο ὁργανωμένο κῦμα ἐποίκων, ξεκίνησε ἀπό τὶς ἀκτὲς τῆς Ἰωνίας τὸν 8ο -7ο π.Χ.αἰῶνα, μὲ πρωτοπόρους τοὺς Μιλησίους, οἱ ὁποῖοι ἵδρυσαν κατὰ τὴν παράδοση 90 ἤ 96 ἀποικίες σὲ ὅλο τὸ μῆκος τῶν παραλίων τοῦ Εὐξείνου Πόντου, ὅπως ἡ Σινώπη στὰ νότια παράλια, ἡ Ἀπολλωνία (Σωζόπολη) καὶ ἡ Ὀδυσσός (Βᾶρνα) στὰ δυτικὰ παράλια, ἡ Ὄλβια, τὸ Ποντικάπαιο (Κέρτς) καὶ ἡ Τάναϊς (Ἀζόφ), ἡ πιὸ ἀπομακρυσμένη ἀποικία, στὰ βόρεια παράλια, ἡ Φάσις (Πότι) καὶ ἡ Διοσκουριᾶς (Σοχούμι) στὰ ἀνατολικά.

……….Τοὺς ἀκολούθησαν οἱ Μεγαρεῖς, ἱδρύοντας τὴν Ἡράκλεια, στὰ νότια παράλια τῆς Μαύρης Θάλασσας. Τὸ δεύτερο κῦμα ἐποίκων ξεκίνησε στοὺς ἐπόμενους αἰῶνες ἀπό τὶς ἤδη ὀργανωμένες ἀποικίες. Ἔτσι, ἱδρύθηκαν ἡ Τραπεζοῦντα καὶ τὰ Κοτύωρα (Ὀρντοῦ) στὰ νότια παράλια ἀπό τοὺς Ἕλληνες ἐποίκους τῆς Σινώπης, ἡ Ταυρικὴ Χερσόνησος καὶ ἡ Κάλλατη ἀπό τοὺς ἀποίκους τῆς ποντικῆς Ἡράκλειας. Ἡ δημιουργία τῶν ἑλληνικῶν ἀποικιῶν στὰ παράλια τοῦ Ἄξενου Πόντου, μετέβαλε τὴν θάλασσα σταδιακῶς σὲ μία «ἰωνική λίμνη».

……….Γιὰ νὰ μπορέσουν οἱ Ἕλληνες τοῦ Αἰγαίου νὰ ἱδρύσουν τὶς ἀποικίες τους στὴν Μαύρη Θάλασσα, θὰ ἔπρεπε πρῶτα νὰ περάσουν ἀπό τὸν προθάλαμο τοῦ Πόντου τὴν Προποντίδα. Στὶς ἀρχές τοῦ 7ου αἰῶνος, οἱ Μιλήσιοι ἵδρυσαν τὴν Κύζικο, τὴν Ἄβυδο (Τσανάκαλε), ὥστε νὰ ἐλέγχουν τὰ Στενᾶ, καὶ ἀργότερα ἵδρυσαν ἀποικία στὸ Προκοννῆσι, γνωστὸ γιὰ τὶς μεγάλες ποσότητες ἄπρου μαρμάρου ἀπό ὅπου πῆρε ἡ θάλασσα τῆς Προποντίδος τὴν ὀνομασία «Θάλασσα τοῦ Μαρμαρᾶ» ἤ «Μαρμαρᾶς».

……….Οἱ Μεγαρεῖς πρῶτοι ἵδρυσαν δύο ἀποικίες στὴν προποντικὴ Θρᾲκη, τὴν Σηλυμβία καὶ τὸ Βυζάντιο, τὴν πόλη – κλειδὶ ἀπό τὸν 7ο π.Χ. αἰῶνα ἔως τὸν 4ο μ.Χ. αἰῶνα. Τὸ ἀρχαῖο Βυζάντιο μετονομάστηκε σὲ Κωνσταντινούπολη ὅταν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος μετέφερε τὴν πρωτεύουσα τῆς Ῥωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας στὴν Ἀνατολὴ καὶ ἡ ὁποία ἔμελλε νὰ ἀποτελέσῃ καὶ πρωτεύουσα τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας. Ὁ Βόσπορος, ἡ «Κλείδα τοῦ Πόντου», ὅπως τὴν ὀνόμασε ὁ Εὐριπίδης τὸν 5ο π.Χ. αἰῶνα, ποὺ ἐλέγχει τὴν διάβαση ἀπό τὴν Μεσόγειο στὴν Μαύρη Θάλασσα καὶ ἀπό τὴν Εὐρώπη στὴν Ἀσία, «ὁδήγησε» τοὺς Ἕλληνες σ’ ἕναν καινούργιο κόσμο.

……….Οἱ Ἕλληνες δὲν περιορίστηκαν νὰ ἐγκαταστήσουν ἀποικίες μόνο στὰ παράλια τοῦ Εὐξείνου Πόντου, ἀλλά διέπλευσαν τὰ μεγάλα ποτάμια ὅπως ὁ Δνείπερος καὶ ὁ Δούναβης, δίνοντας τὴν δυνατότητα νὰ εἰσέλθουν στὴν ἑνδοχώρα μέχρι τὶς πεδιάδες τῆς Ρουμανίας καὶ τὰ Καρπάθια ὄρη. Οἱ Μιλήσιοι προκειμένου νὰ ἐλέγξουν τὴν ἁλιεία, τὴν διακίνηση τῶν προϊόντων καὶ τὴν ποταμοπλοΐα, ἵδρυσαν στὸν κάτω Δούναβη τὴν Ἴστρια τὸ 630 π.Χ., ἐνῶ κατὰ μῆκος τοῦ ποταμοῦ ἱδρύθηκαν «ἐμπορεῖα» ὅπως ἡ Ἀξιούπολις (Τσερνοβόντα) καὶ ἡ Προχειλία (Βράϊλα), συνάπτοντας ἐμπορικές σχέσεις μὲ τοὺς Γέτες καὶ τοὺς Δᾶκες, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ πληθῶρα ἀγγείων ποὺ βρέθηκαν στὴν εὐρύτερη περιοχή.

……….Οἱ Ἕλληνες ἄποικοι τοῦ 7ου– 6ου π.Χ. αἰῶνα ἦλθαν σὲ ἐπαφὴ μὲ λαοὺς ὅπως οἱ Σκῦθες οἱ Κιμμέριοι, οἱ Θρᾷκες, οἱ Καυκάσιοι καὶ οἱ Παφλαγόνες, λαοὶ ποὺ εἶχαν μία ἐντελῶς διαφορετικὴ ἄποψη καὶ νοοτροπία. Ὡς φορεῖς τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος, τῆς ἑλληνικῆς σκέψης καὶ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ θρησκείας, συνιστοῦσαν ἕναν πολιτισμικὰ ἀνώτερο λαὸ σὲ σχέση μὲ τοὺς γηγενεῖς καὶ ἀφοῦ ἀρχικῶς κατόρθωσαν νὰ ἐπιβιώσουν, στὴν συνέχεια ἄρχισαν νὰ ἀφομοιώνουν πολιτισμικῶς τοὺς λαοὺς αὐτούς μέσῳ μιᾶς συνεχοὺς καὶ ἀδιάκοπης ἀλληλεπιδράσεως.

……….Βεβαίως ὁ Ἑλληνισμός τοῦ Πόντου γνώρισε καινούργιους κόσμους καὶ ἀφομοίωσε νέα στοιχεῖα τὰ ὁποῖα ἀφοῦ τὰ ἀνασυνέθετε μέσα στὴν φιλοσοφία καὶ σκέψη του, παρουσίαζε μία νέα γόνιμη πολιτισμικὴ σύνθεση ἕτοιμη νὰ γονιμοποιήσῃ κάθε νέο πολιτισμό. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ἡ ἑλληνική γλῶσσα ἦταν ἡ μόνη γραπτὴ γλῶσσα ὅλων τῶν λαῶν τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Ὁ Ξενοφῶν στὸ ἔργο του «Ἡ κάθοδος τῶν Μυρίων», ἀναφέρει τὴν εὐημερία καὶ τὸν πλοῦτο τῶν ἑλληνικῶν ἀποικιῶν τοῦ Εὐξείνου Πόντου, ὅπως ἐπίσης ὁ Στράβων ὁ Βιτρούβιος, ὁ Ἀρριανός κ.ἄ.

……….Στὰ μέσα τοῦ 4ου π.Χ. αἰῶνος ὁ βασιλεὺς τῆς Μακεδονίας Φίλιππος Β’, ὁλοκλήρωσε τὴν κατάκτηση τῶν θρᾳκικῶν παραλίων τοῦ Αἰγαίου ὡς τὴν Προποντίδα ἐξασφαλίζοντας ἔτσι τὰ Στενᾶ τοῦ Ἑλλησπόντου. Στὴν συνέχεια στράφηκε πρὸς τὸ ἐσωτερικό τῆς Θρᾲκης, ὅπου, ἀφοῦ νίκησε καὶ ὑπέταξε τὸ βασίλειο τῶν Ὀδρυσῶν Θρᾳκῶν, ἐνίσχυσε τὸν ἐποικισμό τῆς ἑνδοχώρας. Ἀποτέλεσμα αὐτοῦ ἦταν ἡ ἑδραίωσις τῆς μακεδονικῆς κυριαρχίας στὴν Χερσόνησο τοῦ Αἴμου, ἡ ὁποία θὰ ὁλοκληρωθῇ μὲ τὴν Θρᾳκικὴ ἐκστρατεία τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου τὸ 335 π.Χ., ὁ ὁποῖος ὅρισε τὸν ποταμὸ Δούναβη ὡς σύνορο πρὸς τὸν Βορρᾶ (ἀποτέλεσε τὸ ἱστορικό σύνορο τριῶν διαδοχικῶν αὐτοκρατοριῶν).

……….Στὸ διάστημα 363-302 π.Χ., στὴν περιοχὴ τοῦ Δυτικοῦ Πόντου ἱδρύεται ἀπό τοὺς Πέρσες σατρᾶπες, Ἀριοβαρζάνη (363-337) καὶ Μιθριδάτη (337-302), τὸ βασίλειο τοῦ Πόντου. Οἱ Μιθριδᾶτες ὅρισαν ὡς ἐπίσημη γλῶσσα τοῦ κράτους τὴν ἑλληνική καὶ γενικῶς συνέβαλαν στὴν διάδωση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Τὸ βασίλειο τοῦ Πόντου ἔφτασε στὴν ἀκμὴ του ἐπί βασιλείας Μιθριδάτη Στ’(120-63 π.Χ.), ὁ ὁποῖος ἀνατράφηκε μὲ ἑλληνικὴ παιδεία. Προσπάθησε ὅπως ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, νὰ συνενώσῃ τὸν ἑλληνικό καὶ περσικὸ πολιτισμὸ. Τελικῶς τὸ βασίλειο τοῦ Πόντου, καταλύθηκε τὸ 64 π.Χ. ἀπό τοὺς Ῥωμαίους ἀφοῦ πρῶτα εἶχαν διεξαχθεῖ τρεῖς Μιθριδατικοὶ πόλεμοι, ὁπότε ἀρχίζει καὶ ἡ ῥωμαϊκὴ κυριαρχία στὴν περιοχὴ τοῦ Πόντου μὲ τὴν δημιουργία τῆς ἐπαρχίας τοῦ Πόντου – Βιθυνίας ἀπό τὸν Πομπήϊο (…)

……….(…) Ἡ περιοχὴ τοῦ Πόντου ἡ ὁποία ἐκτείνεται ἀπό τὶς ἐκβολές τοῦ Σαγγαρίου δυτικά, ὡς τὶς ἐκβολές τοῦ Ἄκαμψη (τουρκογεωργιανὰ σύνορα), ἀνατολικά, εἶχε μεγάλη στρατηγικὴ σημασία γιὰ τὴν αὐτοκρατορία τῆς Ῥωμανίας [βυζάντιο], διότι ἀφ’ ἑνός ἀποτελοῦσε τὸν κυματοθραύστη τῶν ἐπιθέσεων τῶν ἐπεκτατικῶν ἀσιατικῶν λαῶν, ὅπως οἱ Πέρσες καὶ οἱ Ἄραβες, καὶ ἀφ’ ἑτέρου ἀποτελοῦσε τὴν βάση γιὰ τὴν διεξαγωγὴ ἐπιχειρήσεων στὴν περιοχή.

……….Ἐπί Ἰουστινιανοῦ εἶχε ὁλοκληρωθεῖ ὁ ἐκχριστιανισμός ὅλου τοῦ Πόντου καὶ τῆς Λαζικῆς χώρας ἐνῶ δημιουργήθηκε καὶ τὸ Θέμα τῆς Χαλδίας μὲ πρωτεύουσα τὴν Τραπεζοῦντα. Ἐπίσης ἐνισχύθηκαν καὶ ἀνοικοδομήθηκαν ὅλα τὰ φρούρια τῶν παραλιακῶν πόλεων, ἀναδεικνύοντας μὲ αὐτό τὸν τρόπο τὸν Πόντο ὡς μείζονος σημασίας περιοχὴ γιὰ τὴν Ῥωμανία. Παράλληλα ἐνισχύθηκε τὸ ἐμπόριο στὸν Εὔξεινο Πόντο μὲ τὴν ἵδρυση τῶν ἐμπορικῶν σταθμῶν στὰ παράλιά του. Τὸ ἐμπόριο πρὸς τὴν Β. Εὐρώπη, γινόταν ἀπό τοὺς σταθμοὺς τῆς Κριμαίας καὶ τοῦ Κιμμερίου Βοσπόρου. Μετὰ τὴν ἐξάπλωση τῶν Ἀράβων καὶ τὴν ἀπώλεια τῶν παραλίων τῆς Συρίας καὶ τῆς Βορείου Ἀφρικῆς, ἡ Τραπεζοῦντα καὶ ἄλλα λιμάνια τῆς Μαύρης Θαλάσσης, ἀναδεικνύονται σὲ σπουδαῖα ἐμπορικά κέντρα. (…)

……….(…) Ἡ αὐτοκρατορία τῆς Τραπεζούντας μαζὶ μὲ τὴν αὐτοκρατορία τῆς Νίκαιας (1204-1261) καὶ τὸ Δεσποτᾶτο τῆς Ἠπείρου (1205), ἀποτέλεσαν τὰ κέντρα ἐξουσίας τῆς Ῥωμανίας τὴν ἐπομένη τῆς καταλήψεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τοὺς Σταυροφόρους.


Ὁλόκληρο τὸ κείμενο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό: www.e-istoria.com

Αφήστε μια απάντηση