,

,

Τοῦ Νίκου Ζουρνατζίδη

Οἱ  Ἕλληνες τοῦ Πόντου ἐγκαταστάθηκαν στὶς ἀκτὲς τῆς Μαύρης θάλασσας στὰ μέσα τοῦ 8ου αἰῶνα π.Χ. Ἡ πρώτη πόλη ἦταν ἡ Ἡράκλεια, ἀποικία τῶν Μεγαρέων, ἔπειτα ἡ Σινώπη, ἀποικία τῶν Ἰώνων τῆς Μιλήτου καὶ μετὰ ὅλες οἱ ὑπόλοιπες πόλεις. Ὁ κύριος ὄγκος ἄρχισε νὰ ἔρχεται στὴν Ἑλλάδα τὸ 1922 πάνω σὲ μία συμφωνία γιὰ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν.

Μαζὶ τους ἔφεραν τὰ ἤθη, ἔθιμα καὶ τὶς παραδόσεις τους. Λέγοντας ἤθη ἐννοοῦμε τὴν ψυχικὴ ποιότητα τῶν ἀτόμων ποὺ ἀποτελοῦν μία κοινωνία. Σὰν ἔθιμα ἐννοοῦμε τὶς πράξεις ποὺ ἐνδιαφέρουν τὸ σύνολο τῶν ἀτόμων τὰ ὁποῖα κατοικοῦν σ’ ἕναν τόπο. Οἱ πράξεις αὐτὲς εἶναι κοινωνικὰ ἤ θρησκευτικὰ καθήκοντα, τὰ ὁποῖα εἶναι ἀπαραίτητα γιὰ νὰ διατηρηθῇ ἕνα σύνολο. Τὰ ἔθιμα διατηροῦνται μὲ τὴν παράδοση καὶ παραμένουν ἀναλλοίωτα σὲ κάθε λαὸ γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα, ἄν καὶ πολλὲς φορὲς ἡ κοινωνικὴ μορφή, ἡ ὁποία κατέστησε ἀναγκαία τὴν ἐμφάνιση καὶ ὕπαρξή τους καὶ τὰ δικαιολόγησε, πέρασε χωρὶς νὰ ὑπάρχει ἐλπίδα νὰ ἐπανέλθῃ.

Τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα ἔπαιξαν σπουδαῖο ῥόλο στὴν δημιουργία, διατήρηση καὶ ἐξέλιξη τοῦ χοροῦ. Γιὰ τοὺς Πόντιους ὁ χορὸς ἦταν συνυφασμένος μὲ τὴν ζωή τους. Ἀπὸ τὰ πρῶτα τους βήματα μάθαιναν καὶ χορὸ συμμετέχοντας στὶς διάφορες κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις. Δὲν ὑπῆρχε συγκεκριμένη ἡλικία κατὰ τὴν ὁποία μάθαιναν χορό, οὔτε ὁ χορὸς διδασκόταν ἀπὸ χοροδιδασκάλους ὅπως γίνεται σήμερα. Ἦταν προσωπικὴ ὑπόθεση τοῦ κάθε παιδιοῦ νὰ ἀποφασίσῃ πότε θὰ μάθῃ καὶ πότε θὰ πάρῃ τὸ θᾶρρος νὰ χορέψῃ δημόσια.

Οἱ πιὸ σημαντικὲς γιορτὲς ποὺ γίνονταν οἱ χοροί, ἦταν ὅλες οἱ χριστιανικές: Χριστούγεννα, Πᾶσχα, Πρωτοχρονιᾶ, Φῶτα, τὸ πανηγύρι τοῦ χωριοῦ, ὀνομαστικές γιορτὲς κλπ.

Ὁ χορὸς τὸ καλοκαίρι στηνόταν συνήθως στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ ὅπου λάμβανε μέρος ὅλος ὁ κόσμος. Τὸν χειμῶνα ποὺ ἔκανε κρύο ἤ εἶχε ἀκατάλληλο καιρό, σὲ πολλὰ χωριὰ τοῦ Πόντου ὁ χορὸς γινόταν σὲ μία αἴθουσα τὴν ὁποία ὀνόμαζαν ΜΟΤΟΣ, (τὸ πρῶτο Ο ἄν τὸ μεταβάλουμε σὲ Ε γίνεται ΜΕΤΟΣ=μετόχι), δηλαδὴ ἦταν ἕνα οἴκημα ποὺ ἀνῆκε στὴν ἐκκλησία καὶ στὸ ὁποῖο γίνονταν οἱ διάφορες ἐκδηλώσεις (γᾶμοι, βαπτίσια, γιορτὲς κλπ).

Τὸ κάλεσμα γιὰ τοὺς χοροὺς στὰ μικρὰ χωριὰ γινόταν μὲ τὸ ἄκουσμα τῶν ὀργάνων ἤ διαδίδετο μεταξὺ τῶν χωρικῶν, ἐνῷ στὰ μεγάλα βγαίνανε δύο-τρία παιδιὰ ποὺ διαλαλοῦσαν, (ντελάληδες), στοὺς δρόμους τὸ γεγονός.

Τὰ πανηγύρια συνήθως κρατοῦσαν δύο ἡμέρες, παραμονὴ καὶ ἀνήμερα. Πολλὲς φορὲς ὅμως μποροῦσε νὰ συνεχιστῇ γιὰ ἡμέρες ἀπὸ διαφορετικὰ ἄτομα, γυρνῶντας ἀπὸ σπίτι σὲ σπίτι καὶ ἀπὸ χωριὸ σὲ χωριὸ (τὸ αἴσθημα τῆς φιλοξενίας ἦταν καὶ εἶναι πολὺ ἀνεπτυγμένο στοὺς Πόντιους).

Οἱ ποντιακοὶ χοροὶ εἶναι ὁμαδικοὶ γι’αὐτό ἡ ἔναρξη δὲν γινόταν ἀπὸ ἕνα συγκεκριμένο ἄτομο ἀλλὰ ἀπὸ ὁμάδα ἀτόμων.

Στοὺς ἀνοικτοὺς χώρους, ὅπου χόρευαν πάρα πολλὰ ἄτομα, τὰ ὄργανα στὰ ὁποῖα ἔδειχναν προτίμηση ἦταν: ὁ ζουρνᾶς, τὸ ἀγγεῖο ἤ τουλοὺμ (ἄσκαυλος) καὶ τὸ νταούλι, λόγῳ τῆς μεγάλης ἠχητικῆς ἔντασης τῶν ὀργάνων αὐτῶν.

Οἱ χοροὶ τοῦ Πόντου εἶναι κυκλικοί, ἐκτὸς τοῦ Κοτσαγκέλ. Δὲν ὑπάρχει κορυφαῖος ὅπως ἀκριβῶς καὶ στοὺς ἀρχαίους κυκλικοὺς χορούς. Ὅταν χόρευαν πολλὰ ἄτομα, μποροῦσαν νὰ σχηματίσουν πολλοὺς ὁμόκεντρους κύκλους.

Πολλὲς φορὲς ὁ χορός στηνόταν αὐθόρμητα χωρὶς καμμιὰ ἰδιαίτερη αἰτία. Μοναδικὴ προϋπόθεση ἦταν ἡ παρουσία μουσικοῦ καὶ ἡ ψυχικὴ διάθεση.

Ὁλόκληρο τὸ ἄρθρο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό: www.e-istoria.com

Γιὰ τὸν ἀρχαιοελληνικὸ Πυρρίχιο στό: www.e-istoria.com

————————————————–