.
.
……….Στὶς 20 Ἰουνίου 1958, τὸ σπίτι τοῦ ἀγωνιστὴ Ἀνδρέα Πατσαλίδη ἀνατινάχθηκε ἀπὸ τὴν ἔκρηξη ἡ ὁποία σημειώθηκε ὑπὸ ἀδιευκρίνιστες συνθῆκες, κατὰ τὴν διάρκεια ἐκπαιδεύσεως στὴν χρήση τῶν ἐπιτόπια κατασκευασμένων ἐκρηκτικῶν καὶ ναρκῶν πιέσεως. Νεκροὶ ἀπὸ τὴν ἔκρηξη ἀνασύρθηκαν οἱ ἡρωομάρτυρες, Ἀνδρέας Πατσαλίδης, Κώστας Ἀναξαγόρα, Παναγιώτης καὶ Ἀλέκος Κωνσταντίνου. Τὸ ὁλοκαύτωμα στὰ Κούρδαλι μαρτυρεῖ τόσο τὶς συνθῆκες ὑπὸ τὶς ὁποῖες διεξαγόταν ὁ Ἀγῶνας, ὅσο καὶ τὴν ἔλλειψη πολεμικοῦ ὑλικοῦ καὶ τὴν ἀναπλήρωσή του μὲ πρόχειρα αὐτοσχέδια μέσα, κατασκευασμένα ἀπὸ τοὺς ἀγωνιστές. Μαρτυρεῖ ἐπίσης καὶ τὸ ἡρωικὸ πνεῦμα, αὐταπάρνηση καὶ τὴν ἁπόλυτο προσήλωση τῶν νέων τῆς ἐποχῆς στὴν ἰδέα τῆς ἐλευθερίας τῆς Πατρίδος.
ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΤΑ ΚΟΥΡΔΑΛΙ (20/6/1958)
……….Στα δύσκολα, αλλά περήφανα, χρόνια τού απελευθερωτικού αγώνα τής Κύπρου, στα μικρά χωριά Σπήλια και Κούρδαλι έγιναν δύο σημαντικά γεγονότα: Η πρώτη Μάχη τής ΕΟΚΑ με τούς Άγγλους στις 11 Δεκεμβρίου 1955, στα λημέρια που φιλοξενούσαν τότε τον Αρχηγό Διγενή, κι ένα από τα πιό σοβαρά ατυχήματα τού Αγώνα, στις 20 Ιουνίου 1958. Τέσσερις αγωνιστές πρόσφεραν την σάρκα και το αίμα τους στο δισκοπότηρο τής Ιστορίας γιά κοινωνία τής γενιάς τού Αγώνα και όσων ακολούθησαν και θ’ ακολουθήσουν.
……….Εκείνη την ζεστή μέρα τής 20ης Ιουνίου 1958, μιά ισχυρή έκρηξη συγκλόνισε τα χωριά, που χαρακτηρίστηκαν από Άγγλο αξιωματικό ο οποίος μετείχε στην ιστορική μάχη τού 1955, ως “η καρδιά τής ΕΟΚΑ”. Το σπίτι τού αγωνιστή Ανδρέα Πατσαλίδη ανατινάχθηκε από την έκρηξη ενώ ο ίδιος και οι συναγωνιστές του, Κώστας Αναξαγόρα από τα Σπήλια, Παναγιώτης Γεωργιάδης από τα Λειβάδια κι Αλέκος Κωνσταντίνου από την Κακοπετριά και μεγαλωμένος στην Αμμόχωστο, κομματιάστηκαν και οι σάρκες τους εκτινάχθηκαν μέχρι τα γειτονικά περιβόλια.
……….Στο μοιραίο σπίτι έφερε την ομάδα εκείνη την ημέρα το χρέος προς την Πατρίδα, την οποία και οι τέσσερεις είχαν ως “τιμιώτερον και αγιώτερον” παντός άλλου. Ο Παναγιώτης Γεωργιάδης και ο Αλέκος Κωνσταντίνου (όπως αναφέρεται στο “Χρονικόν Αγώνος ΕΟΚΑ” τού Αρχηγού Διγενή στη σελ. 576), ξεκίνησαν από τα Λειβάδια με εντολή τού τομεάρχη Σπηλιών Χριστάκη Τρυφωνίδη γιά τα Κούρδαλι, με σκοπό την κατασκευή κρησφυγέτου στο σπίτι τού Πατσαλίδη. Μετέφεραν μαζί τους δύο βόμβες των επτά κιλών γιά ανατίναξη τού δασικού σταθμού Πλατανιών, δύο μπαταρίες, σύρματα και μιά συσκευή γιά “νάρκη πιέσεως” γιά να τα παραδώσουν στον Κώστα Αναξαγόρα. Η έκρηξη, κάτω από άγνωστες συνθήκες, σημειώθηκε κατά την διάρκεια εκπαιδεύσεως στην χρήση των επιτόπια κατασκευασμένων αυτών υλικών.
……….Ευτυχώς η σύζυγος τού Πατσαλίδη η οποία, κρατώντας την μικρή κόρη τους Μαρία, είχε καθίσει έξω από το δωμάτιο όπου βρίσκονταν οι τέσσερεις αγωνιστές, μετακινήθηκε γιά να μην ακούει την συνομιλία τους, κάτι που οι κανόνες τού Αγώνα υπαγόρευαν, και το γεγονός αυτό έσωσε και την ίδια και το παιδί. Μόλις σταμάτησε η εκτίναξη των πάντων από την έκρηξη, η αγωνίστρια σύζυγος είχε την ψυχραιμία και την ετοιμότητα να υποδείξει σε συναγωνιστές που προσέτρεξαν εκεί, καθώς και στην αδελφή της, να μαζέψουν τον υπάρχοντα οπλισμό. “Τουλάχιστον σώσαμε τα όπλα” είπε αργότερα σε μιά συνέντευξη.
……….Το ολοκαύτωμα στα Κούρδαλι μαρτυρεί τόσο τις συνθήκες υπό τις οποίες διεξαγόταν ο Αγώνας, όσο και την έλλειψη πολεμικού υλικού και την αναπλήρωσή του με πρόχειρα αυτοσχέδια μέσα τα οποία κατασκεύαζαν οι ίδιοι οι αγωνιστές. Μαρτυρεί επίσης και το ηρωικό πνεύμα, την αυταπάρνηση και το απόλυτο δόσιμο των νέων τής εποχής στην ιδέα τής ελευθερίας της Πατρίδας.
……….Οι Άγγλοι μετέφεραν τα κομματιασμένα κορμιά των αγωνιστών στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου δεκάδες συγγενείς και συναγωνιστές από τις γενέτειρές τους έσπευσαν την επομένη να τούς παραλάβουν. Ενδεικτικό τού πνεύματος τού Αγώνα και των τιμών που αποδόθηκαν στους 4 αγωνιστές, είναι οι παλλαϊκές εκδηλώσεις που ακολούθησαν την θυσία τους. Η παραλαβή των σορών τους από το νοσοκομείο και η κηδεία τους, έγιναν σε πρωτοφανή ατμόσφαιρα πατριωτικών και αγωνιστικών αισθημάτων. Χαρακτηριστικές είναι οι σχετικές περιγραφές τού Τύπου τής εποχής: «Συγκλονιστικαί σκηναί εσημειώθησαν κατά την παράδοσιν των νεκρών, επί των σορών των οποίων κατατέθηκαν υπό των Ελληνίδων αδελφών τού νοσοκομείου στέφανοι εκ μέρους των ιατρών και τού προσωπικού τού νοσοκομείου. Μία νοσοκόμος εξεφώνησεν αποχαιρετιστήριον πατριωτικήν ομιλίαν προς τούς φονευθέντας “Τα ονόματά σας”, είπεν η αδελφή νοσοκόμος, “θα αναγραφούν εις τον κατάλογον των μαρτύρων τού απελευθερωτικού αγώνος τού Ελληνικού Κυπριακού λαού, ο οποίος με αίσθημα υπερηφάνειας αποκαλύπτεται προ τής θυσίας σας, ηρωικά τέκνα”. Επί τού στεφάνου των νεαρών Ελληνίδων αδελφών ανεγράφετο: Ως τής Κύπρου νεκροί τιμημένοι, την αγίαν σας μνήμην τιμώ, κι η φτωχή μου η μούσα θλιμμένη, ένα δάκρυ σας χύνει θερμό.
……….Υπό τούς ολοφυρμούς των οικείων και των ομοχωρίων των ανεχώρησεν η νεκρική πομπή εκ Λευκωσίας περί την 1.15μ.μ., καθ’ ον χρόνον ουρανομήκη χειροκροτήματα και ιαχαί ως “τιμή και δόξα στους αθάνατους αδελφούς μας” εδόνουν την ατμόσφαιραν, προκαλούσαι ισχυράν συγκίνησιν εις πάντας. Εκ των κρατητηρίων Κοκκινοτριμιθιάς λευκά μανδήλια εσείοντο προς χαιρετισμόν τής νεκροφόρου πομπής ενώ εις τα επί τής διαδρομής χωρία οι κάτοικοι γονυπετείς έραινον με φύλλα δάφνης και ανθέων τον δρόμον ίνα διέλθουν τα φέρετρα των θανόντων. …περί την 6 μ.μ. ώραν τα φέρετρα των τεσσάρων αθανάτων εφθανον εις Σπήλια, όπου μεσίστιοι σημαίαι και δάφνινοι στέφανοι υψωμένοι επί ιστών, έκλιναν προ τής εμφανίσεως των εις την είσοδον τού χωρίου, όπου γονυπετής η κοινότης Σπηλιών, Κουρδάλων, Κανναβιών και κάτοικοι Κυπερούντας, Λειβαδιών, Πολυστύπου και άλλων χωρίων, εχαιρέτησαν διά ζητωκραυγών και εκφωνήσεως ενθουσιώδους ομιλίας τα φέρετρα, άτινα ανείχον επί των ώμων των όλκιμοι νέοι, περιτυλίξαντες ταύτα δι’ Ελληνικών σημαιών».
……….Πάνω από το πιό πολύνεκρο ατύχημα τής ΕΟΚΑ πλανιόταν το μυστήριο γιά την ταυτότητα των δύο από τούς νεκρούς, αφού μόνο οι Πατσαλίδης και Αναξαγόρα αναγνωρίστηκαν αρχικά. Καθώς ψαλλόταν η νεκρώσιμη ακολουθία και γιά τούς τέσσερεις, έγινε η αναγνώριση τού Παναγιώτη Γεωργιάδη, ενώ η αναγνώριση τού Αλέκου Κωνσταντίνου έγινε τρεις μέρες μετά το ολοκαύτωμα, από την τραγική μητέρα του.
……….Οι μορφές των τεσσάρων ηρώων αναπλάστηκαν σε μνημείο στην είσοδο των Σπηλιών, γιά να δίνουν μαθήματα αυτοθυσίας και αρετής, ενώ το σπίτι τού Πατσαλίδη έγινε χώρος εθνικού προσκυνήματος. Το ολοκαύτωμα των τεσσάρων αγωνιστών στα Κούρδαλι παραμένει δείκτης τού χρέους γιά την ελευθερία τής Πατρίδας. Στους τάφους και τα μνημεία των ηρώων απιθώνονται οι δάφνες τού θαυμασμού τής γενιάς τους και των νεότερων. Ο τάφος όμως τού Αλέκου Κωνσταντίνου παραμένει χωρίς καντήλι και χωρίς λουλούδι από το 1974 οπότε η Αμμόχωστος καταλήφθηκε από τον Αττίλα. Και αναμένει δικαίωση τής θυσίας του.
Ανδρέας Πατσαλίδης
……….Γεννήθηκε στο χωριό Καννάβια, τής επαρχίας Λευκωσίας, στις 14
Αυγούστου 1930 και ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά τού Αλέξανδρου και τής Μαρίας Πατσαλίδη. Αφού τελείωσε το δημοτικό σχολείο Κανναβιών, εργαζόταν αρχικά στον Αμίαντο, όπου έδρασε ως ένα από τα ιδρυτικά στελέχη τής τοπικής Νέας Συντεχνίας, και αργότερα στον δασικό σταθμό Πλατανιών. Ζούσε στα Κούρδαλι όπου νυμφεύθηκε την Ειρήνη Αλεξάνδρου. Στον αγώνα εντάχθηκε από τα πρώτα του στάδια και είχε πλούσια δράση. Με τον ήρωα Χρίστο Τσιάρτα, πήρε μέρος σε ενέδρα στον δρόμο Κακοπετριάς-Σπηλιών ενώ συνεργαζόταν με τούς τοπικούς υπευθύνους τής Οργάνωσης και με τις ανταρτικές ομάδες τής περιοχής. Πήρε επίσης μέρος, μαζί με τον ήρωα Κώστα Αναξαγόρα, στην αφαίρεση ασυρμάτων από τον δασικό σταθμό Πλατανιών. Μαζί με την σύζυγό του, που ήταν μυημένη στον Αγώνα, απέκρυπτε οπλισμό και πολεμοφόδια και φιλοξενούσε αντάρτες στο σπίτι του, το οποίο χρησιμοποιόταν ως κέντρο διανομής στους τομείς τής περιοχής. Όταν ο Πατσαλίδης θυσιάστηκε γιά την πατρίδα, άφησε ένα παιδί, την Μαρία, δεκαέξι μόλις μηνών, ενώ η σύζυγός του ήταν έγκυος στον γιο τους, που γεννήθηκε πέντε μήνες αργότερα και πήρε το όνομα τού ήρωα πατέρα του.
Αναξαγόρου ή Αναξαγόρα Κώστας
………
.Γεννήθηκε στο χωριό Σπήλια, τής επαρχίας Λευκωσίας, στις 20 Ιουνίου 1935 και ήταν το πρώτο από δώδεκα παιδιά τού Αναξαγόρα και τής Μηνοδώρας Λουκά. Μετά την αποφοίτησή του από το δημοτικό σχολείο Σπηλιών, εργαζόταν ως οδηγός στο Μεταλλείο Αμιάντου και ήταν ιδρυτικό στέλεχος τής Νέας Συντεχνίας, ΣΕΚ, και τού Αθλητικού Συλλόγου “Άρης” Σπηλιών. Διακρινόταν γιά τον άδολο πατριωτισμό του που ήταν γνώρισμα όλης τής οικογένειας και ήταν από τούς πρώτους που πύκνωσαν την στρατιά τής θρυλικής ΕΟΚΑ μετά την ιστορική μάχη των Σπηλιών τον Δεκέμβριο τού 1955. Ήταν σύνδεσμος των ομάδων τής περιοχής και διατηρούσε κρύπτες γιά την απόκρυψη εκρηκτικών υλών και οπλισμού τής Οργάνωσης. Έλαβε επίσης μέρος σε ενέδρες και άλλες αποστολές, όπως ήταν η απόσπαση τριών ασυρμάτων από τον δασικό σταθμό Πλατανιών και η ανατίναξη κυβερνητικού εκσκαφέα στα Σπήλια. Στην δράση του είχε συμπαραστάτη και την μνηστή του, Μαρία Χρ. Κλεάνθους. Ο θάνατος τον βρήκε την ημέρα που συμπλήρωνε τα 23 του χρόνια.
Γεωργιάδης Παναγιώτης
……….Γεννήθηκε στο χωριό Λειβάδια, τής επαρχίας Λευκωσίας, στις 15
Δεκεμβρίου 1929, και ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά τού ΑχιλλέαΑΛΕ και τής Ευγενίας Γεωργιάδη. Αφού τελείωσε το δημοτικό σχολείο τού χωριού του, εργαζόταν ως υπάλληλος στην Λευκωσία, σε ιδιωτική επιχείρηση. Ήταν μέλος τής OXEN και από τις τάξεις της εντάχθηκε στον Αγώνα από το 1954. Με την έναρξη τού Αγώνα υπηρέτησε ως σύνδεσμος τού Διγενή με τον Εθνάρχη Μακάριο με το ψευδώνυμο “Ίκαρος” και ήταν βοηθός υπεύθυνος γιά την φύλαξη και την διανομή τού οπλισμού στην περιοχή Λευκωσίας. Μετέφερε επίσης καταζητούμενα πρόσωπα και τούς πρόσφερε καταφύγιο σε συνεργασία με τ’ αδέλφια του, που διέθεταν κρησφύγετο στο σπίτι τους στα Λειβάδια. Τον Οκτώβριο τού 1956 καταζητήθηκε από τούς Άγγλους και κατέφυγε στα βουνά, όπου ενώθηκε με την ανταρτική ομάδα τού ήρωα Στυλιανού Λένα. Μετά την σύλληψη τού Λένα και τον θάνατο του ήρωα Δημητράκη Χριστοδούλου. στις 17 Φεβρουαρίου 1957, ο Παναγιώτης Γεωργιάδης κατέφυγε στην Λεμεσό με τον ήρωα Ευαγόρα Παπαχριστοφόρου και από εκεί επανήλθε στο χωριό του στα μέσα Νοεμβρίου 1957 και επιδόθηκε στην αναδιοργάνωση τής περιοχής που είχε υποστεί βαρύ πλήγμα λόγω προδοσίας. Εκεί συνέχισε την δράση του ως ομαδάρχης μέχρι τον ηρωικό του θάνατο.
Αλέκος Κωνσταντίνου
……….
Γεννήθηκε στην Κακοπετριά, τής επαρχίας Λευκωσίας, στις 6 Οκτωβρίου 1936 και ήταν το μόνο παιδί τού Κώστα και τής Ελπινίκης Κωνσταντίνου. Ζούσε με την μητέρα του στην Αμμόχωστο επειδή οι γονείς του χώρισαν όταν ήταν ακόμη βρέφος. Μετά το δημοτικό, φοίτησε στο εκεί Ελληνικό Γυμνάσιο και στο Εμπορικό Λύκειο. Παρακολουθούσε ταυτόχρονα μαθήματα αγγλικής και λόγω επιτυχίας του στις εξετάσεις, κατόρθωσε να προσληφθεί στον αγγλικό στρατό. Με την έναρξη τού Αγώνα εντάχθηκε σε ομάδα τού εκτελεστικού τής Αμμοχώστου και στο σπίτι του γίνονταν οι συγκεντρώσεις της. Με την βοήθεια τής μητέρας του, έκρυβε εκεί και τον οπλισμό τής ομάδας. Στις 14 Απριλίου 1958, μαζί με συναγωνιστή του, πυροβόλησαν κατάμουτρα τον ανακριτή Ντίαρ, ο οποίος, ύστερα από ανεπιτυχείς απόπειρες εναντίον του, προκαλούσε λέγοντας πως κανένας δεν μπορούσε να σταθεί μπροστά του και να τον πυροβολήσει. Οι συνοδοί τού Ντίαρ, καταδίωξαν τούς δύο αγωνιστές, οι οποίοι κατόρθωσαν να διαφύγουν. Αργότερα ενώθηκαν με το αντάρτικο, όπου ο Κωνσταντίνου έδρασε κυρίως με τον Παναγιώτη Γεωργιάδη, μέχρι την θυσία του.