,
,
……….Ο αυτόπτης μάρτυς των γεγονότων τής Σμύρνης, Γάλλος Γενικός Πρόξενος Ζαν Νταρς (Jean Darche), στην υπ’ αριθμόν 115 αναφορά του τής 13ης Σεπτεμβρίου 1955, έγραψε μεταξύ άλλων:
……….«… Αλλά τίποτε δεν άφηνε να υποθέσουμε ότι κάποια γεγονότα θα ξαναζωντάνευαν στο μυαλό των Σμυρνιωτών την μνήμη των τρομερών ημερών τού Σεπτεμβρίου 1922.
……….Την Τρίτη, 6 Σεπτεμβρίου, με την λήξη μιάς δεξιώσεως στο ουγγρικό περίπτερο τής Διεθνούς Εκθέσεως, όπου είχα την ευκαιρία να φλυαρίσω με τον Έλληνα συνάδελφό μου, βρέθηκα γύρω στις 20:30 ώρα μαζί με την οικογένειά μου και τα μέλη διοικήσεως τού δικού μας περιπτέρου, σ΄ ένα εστιατόρειο τής Εκθέσεως, όταν εμφανίστηκε μία ταραχή μεταξύ τού πλήθους των επισκεπτών.
……….Πληροφορηθήκαμε ότι ομάδες νέων πήραν και κομμάτιασαν την Ελληνική σημαία που κυμάτιζε μαζί με αυτές των χωρών που συμμετείχαν στην Έκθεση, στην πλατεία τού Κυβερνείου, και ότι διαδήλωναν μπροστά στο ελληνικό περίπτερο.
……….Όταν έφτασα στην κύρια ανοιχτή πλατεία, στην άκρη τής οποίας ήταν το ελληνικό περίπτερο, οι διαδηλωτές είχαν ήδη σπάσει τις βιτρίνες τής προσόψεως. Ενώ μία ομάδα φτάνοντας στην σκεπή, πήρε την Ελληνική σημαία, την πέταξε στο έδαφος, όπου καταπατήθηκε και κομματιάστηκε, άλλες ομάδες εκπαραθύρωναν τα έπιπλα και τα εμπορεύματα…
……….Διαπίστωσα ότι τα ταραχοποιά στοιχεία ενθαρρύνονταν από τους επισκέπτες τής Εκθέσεως. Οι πολυπληθείς αστυνομικοί, μετά από χλιαρές προσπάθειες να διαλύσουν τους φραγμούς τού πλήθους, παρέμειναν απαθείς θεατές. Η ατμόσφαιρα έγινε πιό παθιασμένη όταν οι φλόγες αγκάλιασαν ταχέως το κτήριο…
……….Μάθαμε τότε ότι το Ελληνικό Γενικό Προξενείο, κείμενο στην ακροθαλασσιά, δέχθηκε και αυτό επίθεση. Επιστρέφοντας στο Προξενείο μας, όχι πολύ μακριά από το Ελληνικό, έγινα μάρτυρας αυτού τού επεισοδίου. Εκεί επίσης, μία ομάδα νέων, αφού έσπασαν τις πόρτες και τα παράθυρα, έριχναν στον δρόμο τα έπιπλα και τα αρχεία (τού Ελληνικού Προξενείου). Καμμία αρχή τής τάξεως δεν ήταν ορατή και μερικές εκατοντάδες σουλατσαδόρων χειροκροτούσαν. Μερικές στιγμές μετά, οι φλόγες ξεπετάχτηκαν. Οι πυροσβέστες εμποδίστηκαν να επέμβουν μέχρις ότου τα γειτονικά κτήρια βρέθηκαν σε κίνδυνο.
……….[ ] Έκρινα καθήκον μου, σαν πρύτανης τού Προξενικού Σώματος να πληροφορηθώ γιά την τύχη τού Έλληνα συναδέλφου μου, κυρίου Ζαφειρίου, τής γυναίκας του και τού δεκαπεντάχρονου παιδιού του. Αφού μάταια επιχείρησα να επικοινωνήσω με το κυβερνείο και την διεύθυνση τής αστυνομίας, πέτυχα να συνδεθώ με τον δόκτορα Χαλικιόπουλο, κυρίαρχη προσωπικότητα τής Ελληνικής παροικίας, τού οποίου το σπίτι έμελλε να πυρποληθεί μερικές στιγμές αργότερα. Αυτός με πληροφόρησε ότι ο Γενικός Πρόξενος αφού εγκατέλειψε το Προξενείο μαζί με την οικογένειά του, κατέφυγε κατ΄ αρχάς στο σπίτι τού Υποπροξένου του, κι έπειτα θα πήγαινε στην κατοικία τού Στρατηγού Πιπιλιαγγόπουλου, βοηθού τού Διοικητού τού Διασυμμαχικού Στρατηγείου τού ΝΑΤΟ τής Νοτιο- Ανατολικής Ευρώπης.
……….Η συνοικία Αλσαντσάκ, όπου ήταν συγκεντρωμένη η ελληνική παροικία, κυριολεκτικά καταστράφηκε από τους διαδηλωτές. Το κτήριο στο οποίο ζούσε ο γιατρός Χαλικιόπουλος κάηκε.
……….Οι ταραξίες ερευνούσαν τα ξενοδοχεία, ξυπνούσαν τους ταξιδιώτες και απαιτούσαν από αυτούς την απόδειξη τής εθνικότητάς τους. Τέλος, αποθρασυνθέντες από την ανοχή τής αστυνομίας, οι ταραξίες εισόρμησαν μέσα στα διαμερίσματα των Ελλήνων αξιωματικών τού ΝΑΤΟ και κατέστρεψαν τα έπιπλα. Βεβήλωσαν και πυρπόλησαν την μοναδική εκκλησία όπου λειτουργούσαν οι Έλληνες και η οποία ανήκει στην Ολλανδική Κυβέρνηση και διατέθηκε στους ορθοδόξους μετά τα γεγονότα τού 1922…».
……….Στις 24 Οκτωβρίου τού 1955, οι τουρκικές αρχές Σμύρνης, απέδωσαν τιμές στην Ελληνική σημαία, κατόπιν των σημειωθέντων εκτρόπων σε βάρος Ελλήνων αξιωματικών που υπηρετούσαν στο εκεί Στρατηγείο τού Ν.Α.Τ.Ο. Τα έκτροπα αυτά υπήρξαν συνέχεια των ανθελληνικών εκδηλώσεων των τούρκων, με αφορμή το ζήτημα τής Κύπρου. Γι’ αυτό, είχε διαταχθεί η αποχώρηση από το Στρατηγείο τού Ν.Α.Τ.Ο. τού Ελληνικού Κλιμακίου, το οποίο επανήλθε μετά την παρασχεθείσα ικανοποίηση.
***
Πηγή: Χάρη Τσιρκινίδη «Αγώνες χωρίς δικαίωση… Η τραγωδία τού Ελληνισμού τής Κύπρου και τής Κωνσταντινουπόλεως μέσα από τα Γαλλικά Αρχεία 1779-1999», εκδόσεις Ερωδιός.
……….Πληροφορίες εικόνας: Ο Στρατηγός τού Στρατού των Η.Π.Α. Γουίλαρντ Γ. Γουάϊμαν, πρώτος Διοικητής των κεντρικών γραφείων ΝΑΤΟ Νοτιοανατολικής Ευρώπης στην Σμύρνη, πλαισιωμένος από τους δύο βοηθούς διοικητές του, εξ αριστερών τον Έλληνα Αντιστράτηγο Γερεμανίδη και εκ δεξιών τον τούρκο Αντιστράτηγο Τουρκμέν, οι οποίοι συναντήθηκαν γιά πρώτη φορά. Η λήψη τής φωτογραφίας έγινε το 1952. [U.S. Army Gen. Willard G. Wyman (center), first commander of NATO’s LANDSOUTHEAST headquarters at the Şirinyer garrison in Izmir, Turkey, is flanked by his two new deputy commanders, Greek Army Maj. Gen. Geremanidis (left) and Turkish Army Maj. Gen. Behçet Türkmen (right), who are meeting for the first time. This picture was taken sometime in 1952, following Wyman’s assumption of command. (Photo provided by the LANDCOM Museum Archives)]