.
.,
………..Ἡ ἀποστολὴ Ἑλληνικῶν στρατευμάτων στὴ Μεσημβρινὴ Ρωσία στὶς 14 Ἰανουαρίου τοῦ 1919, ἦταν ἡ πρώτη ὑπερπόντια ἐκστρατεία τῆς χώρας μας.
……….Ἡ Ἑλλάδα συμμετεῖχε στὸ πλευρὸ τῶν συμμάχων μὲ τὸ Α’ Σῶμα Στρατοῦ καὶ ἡ συμμετοχὴ της κρίθηκε ἐπιβεβλημένη λόγῳ τῶν πλεονεκτημάτων ποὺ θὰ ἐξασφαλίζονταν στὸ τραπέζι τῶν διαπραγματεύσεων γιὰ τὴν προώθηση τῶν ἐθνικῶν διεκδικήσεων… [τὸ κατὰ πόσο αὐτὴ ἡ πολιτικὴ ἀπόφαση ἦταν ὀρθή, μπορεῖ νὰ τὸ κρίνει ὁ ἀναγνώστης ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος καὶ τὸν ἀντίκτυπο ποὺ εἶχε στὸν Ἑλληνισμὸ τοῦ Πόντου καὶ τῆς Ρωσίας, πάντως ὁ Βενιζέλος ζύγισε τὴν κατάσταση, καθώς και τὸν προβλέψιμο κίνδυνο αντεκδικήσεων ἀπὸ τοὺς Μπολσεβίκους, καὶ ἀπάντησε θετικὰ στὸ αἴτημα τοῦ Κλεμανσῶ .]
……….Γενικῶς μπορεῖ νὰ λεχθεῖ ὅτι οἱ Ἑλληνικὲς δυνάμεις στὴ Μεσημβινὴ Ρωσία τίμησαν τὰ ὅπλα τους μέχρι τέλους. Ἀποτέλεσαν μεταξὺ τῶν συμμαχικῶν στρατευμάτων τὰ πλέον συμπαγὴ καὶ ἀξιόμαχα τμήματα. Ἡ στάση τους ὑπῆρξε ἰδιαίτερα πολιτισμένη, ἡ δὲ δράση τους ἐπιτυχὴς καὶ γενναία παρὰ τὶς ἀντίξοες συνθῆκες ποὺ εἶχαν νὰ ἀντιμετωπίσουν.
………. Ἡ συνολικὴ δύναμις τῶν Ἑλληνικῶν στρατευμάτων σύμφωνα μὲ τὸ ἱστορικὸ ἡμερολόγιο τοῦ Α’ Σώματος Στρατοῦ κατὰ τὴν 6/19 Μαῒου 1919, ἀνερχόταν σὲ 23.351 ἄνδρες ἐκ τῶν ὁποίων 842 ἀξιωματικοὶ καὶ 22.509 ὁπλίτες. Οἱ συνολικὲς ἀπώλειες ἦταν 1.055 Ἕλληνες.
………. Οἱ κυριώτερες ὅμως ἀπώλειες θὰ πρέπει νὰ ἐπικεντρωθοῦν στὸν ἀνθοῦντα Ἑλληνικὸ πληθυσμὸ τῆς Ρωσίας. Οἱ Ἑλληνικὲς μειονότητες ὑπέστησαν σφαγὲς, λεηλασίες καὶ ἕνα μεγάλο μέρος ἐκδιώχθηκε ἀπὸ τὴ Μεσημβρινὴ Ρωσία καὶ κατέφυγε στὴ ἐλεύθερη πατρίδα ὡς πρόσφυγες.