.
.
Γεωργίου Θ. Ζῶρα
Τακτικοῦ καθηγητοῦ τῆς Μεσαιωνικῆς καὶ Νεωτέρας Ἑλληνικῆς Φιλολογίας – Διευθυντοῦ τοῦ Σπουδαστηρίου Βυζαντινῆς καὶ Νεοελληνικῆς Φιλολογίας
.
……….Παρὰ τὴν διαβρωτικὴν δύναμιν τοῦ χρόνου, ἡ φυσιογνωμία τοῦ Σολωμοῦ ἐπιβάλλεται περισσότερον, ἡ δὲ μνήμη του, διαρκῶς ἀνανεουμένη καὶ περισσότερον πάντοτε ζωντανή, θὰ παραμένῃ φωτεινὸν ὑπόδειγμα εἰς τὴν ἱστορίαν τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους, ἵνα δεικνύῃ τὸ μεγαλεῖον τῆς φυλῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς πορείας αὐτῆς τὰ ὑψηλὰ πεπρωμένα.
……….Οἱ ἐθνικοὶ βάρδοι καθορίζουν τὴν μοῖραν τῶν ἐθνῶν. Αὐτοὶ δεικνύουν εἰς τοὺς λαοὺς τὸν δρόμον τὸν ὁποῖον πρέπει νὰ ἀκολουθήσουν καὶ αὐτοὶ πλέκουν τὸν στέφανον τὸν ἀμάραντον τῆς δόξης, μὲ τὸν ὁποῖον στεφανώνουν βραδύτερον τοὺς ἐνδόξους ἄνδρας.
……….Καταστρέψατε ὅλα τὰ ἀρχαῖα μνημεῖα, ἀφανίσατε ὅλα τὰ ἐρείπια τῆς τέχνης – ὅσα διέσωσαν ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴν ἀρχαιότηταν οἱ αἰῶνες – σώσατε ὅμως μόνον ἕν ποιητικὸν ἔργον, τὰ ἔπη τοῦ Ὁμήρου, ἀρκεῖ ἵνα σχηματίσετε τὴν πιστοτέραν εἰκόνα τῆς ἀρχαίας πατρίδος μας, μὲ τὸ μεγαλεῖον, τὰς ἀρετάς, τὰ ἰδανικά, τὴν ἠθικὴν ἀντίληψιν, τὰς ἐλπίδας τῶν προγόνων μας, ἀκόμη δὲ καὶ μὲ τὰς ἀδυναμίας καὶ τὰ ἐλαττώματα τῆς φυλῆς.
……….Ὁ ποιητὴς καὶ μόνον αὐτός, θὰ μᾶς δώσῃ τὸν παλμὸν καὶ τὴν βαθυτέραν οὐσίαν τοῦ ἔθνους. Αὐτὸς συνειδητοποιεῖ πρῶτος τὴν ἐθνικὴν ὑπόστασιν τῆς φυλῆς, ὑπογραμμίζει τὰς κατευθύνσεις, κλείει μέσα του τοὺς ἐλπιδοφόρους ὁραματισμοὺς καὶ στερεώνει τὴν πίστιν ἐπὶ τὰ ἐθνικὰ ἰδεώδη.
……….Διὰ νὰ ἐπιτύχῃ ὅμως εἰς τὴν ἀποστολὴν αὐτὴν, ὁ ποιητὴς πρέπει νὰ εἶναι γνήσιος καὶ ἁγνὸς τοῦ ἐθνικοῦ παλμοῦ ἑρμηνευτής. Πρέπει νὰ συλλάβῃ τὸ βαθύτερον τῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως νόημα καὶ νὰ γίνῃ τῶν ἐθνικῶν ἐπιδιώξεων ὁ ἐμπνευσμένος ψάλτης. Πρέπει, μέσα εἰς τὴν ποίησίν του, νὰ ἐκφράσῃ τὴν πραγματικὴν ὑπόστασιν καὶ τὰ κύρια συστατικὰ τοῦ λαϊκοῦ φρονήματος, καὶ δὴ καὶ εἰς τὴν γλωσσικὴν ἐκείνην μορφήν, τὴν ὁποίαν μετ’ἐνθουσιασμοῦ θὰ δεχθῇ ἡ ψυχὴ τοῦ ἔθνους του.
……….Εἶχεν ἆρά γε τῶν στοιχεῖων αὐτῶν πλήρη καὶ σαφῆ ἐπίγνωσιν καὶ κατοχὴν ὁ Σολωμός ; …..πρὸς στιγμὴν διέτρεξε σοβαρὸν κίνδυνον νὰ χάσῃ τελείως τὴν ἐθνικὴν του συνείδησιν, νὰ ἀπαρνηθῇ τὴν γενέτειραν καὶ νὰ παρασυρθῇ ἀπὸ τὸ πνευματικὸ κάλλος τῆς χώρας ἥτις τὸν φιλοξένησεν ἀπὸ τῶν πρώτων παιδικῶν χρόνων μέχρι τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας του.
……….Ἀλλ’ἡ μοῖρα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἰσχυροτέρα ἀπὸ τὴν δύναμιν τῶν πραγμάτων. Καὶ ἡ μοῖρα τοῦ Σολωμοῦ ἦτο νὰ ἀναδειχθῇ οὐχὶ ὁ οὐραγὸς μιᾶς ξένης, ἔστω καὶ ἐκλεκτῆς λογοτεχνίας, ἀλλ’ ὁ θεμελιωτὴς καὶ ὁ ἀρχηγὸς τῆς ἑλληνικῆς….. Ὁ Ἰάκωβος Πολυλᾶς, βαθυστόχαστος νοῦς, ἐκ τῶν κριτικωτέρων τοῦ παρελθόντος αἰῶνος, οἰκογενειακὸς φίλος, πιστὸς μαθητὴς καὶ ἔνθερμος θαυμαστὴς τοῦ ποιητοῦ, μᾶς πληροφορεῖ τὰ ἑξῆς ἐπὶ τοῦ θέματος :
……..«Καὶ τὸτε ὡς λέγεται, ἐμελετοῦσε νὰ γυρίσῃ εἰς τὴν Ἰταλία καὶ νὰ ἐγκατασταθῇ ἐκεῖ’ ἀλλὰ……ὁ φωτισμένος νοῦς του ἔβλεπε εἰς τὴν φιλολογικὴ καὶ πολιτικὴ κατάσταση τοῦ τόπου του μίαν ἐρημία, ὅμως τὸ πνεῦμα ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖο μυστικὰ ἀναφτέρωνε κάθε ἑλληνικὴ καρδιά, προμηνυτικὸ τῆς ἐθνικῆς νεκρανάστασης, δὲν ἐδύνατο εἰμὴ ἐνεργητικότατα νὰ τὸ ἀκούσῃ ἡ ψυχὴ τοῦ ποιητῆ μας‘ διότι μὲ ὅλη τὴν ξένη ἀναθροφή, μὲ ὅλη τὴ δύναμη ὁποὺ ἔχουν οἱ πρῶτες ἐντύπωσες, ἐσώζετο ἑλληνικότατη.»
……….Τὰ πρῶτα ἑλληνικὰ ποιήματα προμηνύουν τὸν καλὸν ποιητήν, ὄχι ὅμως καὶ τὸν μέγαν ἐθνικὸν ποιητήν. Ἐχρειάζετο τὸ συγκλονιστικὸν γεγονὸς τὸ ὁποῖον θὰ μετέβαλλε τελείως τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸν καλλιτέχνην, τὸν Ἕλληνα καὶ τὸν δημιουργόν. Τὸ συγκλονιστικὸν γεγονὸς τὸ ὁποῖον θὰ μετέβαλλε τὸν ψάλτην τῆς ἐφημέρου χαρᾶς καὶ τῶν ἐρώτων εἰς ἐθνικὸν βάρδον, ποιητὴν τῆς Ἐλευθερίας καὶ τοῦ ἐθνικοῦ μεγαλείου. Καὶ τὸ γεγονὸς τοῦτο ὑπῆρξεν ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάστασις !..
____________________________________
[Βάσει τῆς Μεγάλης Ἑλληνικῆς Ἐγκυκλοπαίδειας Δρανδάκη, ἡμερομηνία θανάτου εἶναι ἡ 21η Νοεμβρίου 1857].
Ὁλόκληρο τὸ κείμενο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό: www.e-istoria.com
...
Τότε ἐσήκωνες τὸ βλέμμα
μὲς στὰ κλάϊματα θολό,
καὶ εἰς τὸ ροῦχο σου ἔσταζ᾿ αἷμα
πλῆθος αἷμα ἑλληνικό.
Μὲ τὰ ροῦχα αἱματωμένα
ξέρω ὅτι ἔβγαινες κρυφὰ
νὰ γυρεύῃς εἰς τὰ ξένα
ἄλλα χέρια δυνατά.
Μοναχὴ τὸ δρόμο ἐπῆρες,
ἐξανάλθες μοναχή,
δὲν εἶν᾿ εὔκολες οἱ θύρες,
ἐὰν ἡ χρεία τὲς κουρταλῆ.
Ἄλλος σου ἔκλαψε εἰς τὰ στήθια
ἀλλ᾿ ἀνάσασιν καμιὰ
ἄλλος σοῦ ἔταξε βοήθεια
καὶ σὲ γέλασε φρικτά.
,Ταπεινότατή σου γέρνει
ἡ τρισάθλια κεφαλή,
σὰν πτωχοῦ ποὺ θυροδέρνει
κι εἶναι βάρος του ἡ ζωή.
Ναί· ἀλλὰ τώρα ἀντιπαλεύει
κάθε τέκνο σου μὲ ὁρμή,
ποὺ ἀκατάπαυστα γυρεύει
ἢ τὴ νίκη ἢ τὴ θανή!
Ἀπ᾿ τὰ κόκαλα βγαλμένη
τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά,
καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη
χαῖρε, ὢ χαῖρε, Ἐλευθεριά!
,Ποίηση Διονυσίου Σολωμοῦ μελωποιημένη ἀπό τὸν Χρῆστο Λεοντῆ.
..