,

Προσωπογραφία τοῦ ἥρωα ἀπὸ τὸν ζωγράφο Τρικογλίδη Ἰωάννη..

.

Ὁ ἡρωικὸς θάνατος τοῦ Ἰωάννη Βελισσαρίου στὸ θρυλικὸ ὕψωμα 1.378 στὶς 13 Ἰουλίου 1913 κατὰ τὸν Β΄ Βαλκανικὸ Πόλεμο.

... 

Εἰσαγωγικὸ σημείωμα γιὰ τὸν Ἥρωα.

……….Σὲ αὐτὸν ἐπιφύλασσε ἡ μοίρα ἐπί κεφαλῆς τῶν ἠμιθέων εὐζώνων του, κατὰ τὴν γνώμη ἐπιζώντων συμπολεμιστῶν του, νὰ συνδέσῃ τὰ ἐνδοξότερα κατορθώματα τῆς Φυλῆς τῶν πολέμων 1912-1913 μὲ τὴν φυσιογνωμία του, ὥστε ἡ προτομὴ του νὰ ἐπισκιάζῃ ὅπου κι ἄν στηθεῖ καὶ αὐτοὺς ἀκόμα τοὺς ἀνωτέρούς του σὲ βαθμό.

……….Ὡς ἀσύγκριτος Ὀλυμπιονίκης τῶν νεοτέρων ἐθνικῶν ἀγώνων, ἐξορμᾶ ἀπὸ τὴν Ἐλασσόνα, τὸ Σαραντάπορο, εἰσέρχεται στὴν Θεσσαλονίκη, ἀναδιπλώνεται στὴν Ἤπειρο σὰν ἀστραπὴ καὶ γίνεται ὁ ἐλευθερωτής τῶν Ἰωαννίνων.  Ἐπανέρχεται στὴν Μακεδονία καὶ στὸν Λαχανᾶ, προκαλεῖ τρομερὴ ἤττα στοὺς βουλγάρους μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἄτακτη φυγὴ τους. Ἀνέρχεται στὸ Μπέλες, διέρχεται τὸ Στρυμόνα καὶ τὰ στενὰ τῆς Κρέσνας, διώχνει τοὺς βούλγαρους καὶ στήνει πάνω στὸ πολύνεκρο ὕψωμα τῆς Ἄνω Τζουμαγιᾶς τὸ αἰώνιο τρόπαιο τῆς ἑλληνικῆς δόξας θωρώντας τὴν Σόφια.

……….Νικητὴς ἀθάνατος, τάφηκε ἐκεῖ στὸ Ὀνγιάρ μαχαλά μαζὶ μὲ τοὺς 700 περίπου τσολιάδες του. Πῶς ἦταν δυνατὸ αὐτὸς νὰ ζήσῃ χωρὶς τοὺς γενναίους συμπολεμιστὲς του !

……….Ὁ Βελισσαρίου δὲν ἦταν ἕνας κοινὸς ἀρχηγὸς ποὺ ἀπέβλεπε στὴν πρόσκαιρη δόξα, στὴν μάταιη ἐπίδειξη καὶ στὴν εὔκολη δαφνοκλοπή. Ζητοῦσε τὴν δυσκολότερη ἀποστολὴ καὶ ἀποτελοῦσε πρῶτος αὐτὸς παράδειγμα αὐτοθυσίας. Δὲν ἦταν ἀξιωματικὸς τῆς Σχολῆς Εὐελπίδων, ἀλλὰ ὡς ὑπαξιωματικὸς μπῆκε σὲ αὐτὴν. Οὔτε εἶχε σπουδάσει σὲ Ἀνώτερες Σχολὲς Πολέμου τοῦ ἐξωτερικοῦ. Ἀπέκτησε ὅμως μόρφωση σπάνια μόνος, αὐτοδίδακτος.

……….Εἶχε ἐξαιρετικὲς διοικητικὲς ἰκανότητες. Μελετοῦσε τὸν χαρακτήρα καὶ τὴν ψυχολογία τῶν ὑφισταμένων του, μπαίνοντας στὰ βάθη τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς ποὺ μελετοῦσε μὲ ἐνδιαφέρον καὶ μὲ στοργή. Κατακτοῦσε τὶς καρδιὲς τῶν ἀνδρῶν του καὶ μὲ τὸ παράδειγμά του  τοὺς ἐνέπνεε. Ἁγνός, ἠθικός, τίμιος, γενναῖος μέχρι ὑπερβολῆς, ἀψηφοῦσε τοὺς κινδύνους ὅταν τὸ ἀπαιτοῦσαν οἱ περιστάσεις. 

Λένε μετέπειτα γι’ αὐτόν.

……….«Δὲν ἦτο ἁπλῶς ἕνας ἡρωικός μαχητὴς ὁ Ἰωάννης Βελισσαρίου. Τὴν ἔμφυτον ὁρμητικότητά του συνεδύαζε οὖτος μὲ τὴν σωφροσύνην, καὶ μὲ τὴν πατρικὴν του μέριμναν περὶ τῶν ὑπὸ τὰς διαταγὰς του ἀνδρῶν.  Δὲν τοὺς παρέσυρε ἀσκόπως εἰς οὐσίας ἄνευ λόγου. Ὅταν ὅμως ἡ τακτικὴ κατάστασις τὸ ἐπέβαλλε, ἐτίθετο αὐτὸς ὁ ἴδιος ἐπὶ κεφαλῆς καὶ μὲ τὸ παράδειγμα τῆς ἀταραξίας καὶ τῆς περιφρονήσεως τοῦ κινδύνου, ἠλέκτριζε τοὺς ἄνδρας του καὶ τοὺς καθίστα καὶ αὐτοὺς ἥρωας. Ἀνεδείχθῃ οὔτῳ ὁ Βελισσαρίου ὡς μία ἐκ τῶν ἀντιπροσωπευτικῶν φυσιογνωμιῶν τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος, κατὰ πάντα ἀντάξια τῶν ἀθανάτων προτύπων ἀρετῆς τῶν ἀρχαίων ἡμῶν προγόνων».

Περιεχόμενα. 

• 1)    Καταγωγὴ – μόρφωσις – ὁ ἀτυχὴς πόλεμος τοῦ 1897.
• 2)    Ὁ κατὰ τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας  Α΄ Βαλκανικὸς πόλεμος.   

 [ἀπόσπασμα]

……….[ ] «Ὅπως ἀναφέρει ὁ ἐπιτελὴς τῆς VI Μεραρχίας, Θ.Πάγκαλος στὰ ἀπομνημονεύματά του, ἄν δὲν τραυματιζόταν ὁ Βελισσαρίου καὶ συνέχιζε τὴν καταδίωξη, θὰ ἔπεφταν τὰ ὁχυρᾶ τοῦ Μπιζανίου καὶ θὰ καταλάμβανε τὴν πόλη τῶν Ἰωαννίνων κατὰ τὴν ἐπίθεση τῆς 7^ης Ἰανουαρίου. Ἀπό τὴν κυκλωτικὴ ἀπειλή τοῦ 9^ου Εὐζωνικοῦ Τάγματος, πανικοβλήθηκε ἡ φρουρᾶ τῶν ὀχυρῶν  καὶ τὰ ἐγκατέλειψε, τὸ βράδυ ὅμως, ἀντιλήθηκε ὅτι εἶχε ἀνακοπεῖ ἡ ἐπίθεση καὶ ἔτσι γύρισε πάλι στὰ πυροβολεῖα καὶ τὰ χαρακώματα.»

• 3)    Ὁ κατὰ τῆς Βουλγαρίας Β΄Βαλκανικὸς πόλεμος.

 [ἀπόσπασμα]

……….[ ] Ἀλλὰ ἄς δοῦμε σύντομα ποιὰ ἦταν ἡ πολεμικὴ πορεία καὶ τὸ ἔνδοξο τέλος τοῦ Βελισσαρίου. Οἱ βούλγαροι ἄρχισαν τὶς ἐχθροπραξίες στὴν Θεσσαλονίκη. Ἐνῶ νέες πολύνεκρες μάχες γίνονται βόρεια τῆς πόλης, ὅπου καὶ ὁ στρατὸς τῆς Ἠπείρου βρίσκεται ἐκεῖ. Τὸ 1/38 Σύνταγμα Εὐζώνων προχωρεῖ πρὸς τὴν μάχη. Ἐκεῖ στὸ Ἀσβεστοχώριο βρίσκεται καὶ ἡ γυναῖκα τοῦ Βελισσαρίου, Χαρίκλεια, γιὰ νὰ τὸν ἀποχαιρετήσῃ.

……….Ὅπως ἀναφέρει στὴν ἱστορία τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων 1912-1913 ὁ στρατηγὸς Πάγκαλος :

……….«Ὅταν ἄρχισαν οἱ ἐχθροπαρξίες μὲ τοὺς βούλγαρους εὐρισκόμεθα εἰς τὸ Ἀσβεστοχώριον μὲ τὸ ἐπιτελεῖον τῆς VI Μεραρχίας. Ἐκεῖ πλησίον μου εὐρίσκετο καὶ ἡ σύζυγος τοῦ Βελισσαρίου. Ἐκεῖθεν θὰ διήρχετο τὸ 9^ον τάγμα εὐζώνων. Ἔφιππος ὁ Διοικητὴς ἐπὶ τοῦ μεγαλόπρεπου κέλητος, ἐπί κεφαλῆς τοῦ τάγματος, πορεύεται πρὸς Γιουβένσαν. Πλησιάζει ἡ σύζυγος διὰ νὰ τὸν χαιρετήσῃ καὶ ὁ Ἐθνικὸς ἐκεῖνος ἥρως, σταματήσας πρὸς στιγμὴν τῆς εἶπεν ἐκτὸς ἐαυτοῦ ἐξ ὁργῆς καὶ δεικνύων διὰ τῆς χειρὸς του τὴν πυρκαϊᾶν τῆς καιομένης Μπέροβας! “Δὲν ἔχομεν καιρὸ διὰ ἀσπασμοὺς, ἔχουμε νὰ ἐκδικηθοῦμε τὰ ἀδέλφια μας ποὺ σφάζει ὁ βούλγαρος. Καλὴν ἀντάμωσιν”. Καὶ στρεφόμενος πρὸς τὸν ἐπιτ/ρχην ὁ ἥρως προσέθεσε: “Σὲ παρακαλῶ, φρόντισε ἄμα καθαρισθεῖ ἡ Θεσσαλονίκη νὰ διευκολύνης τὴν ἀναχώρησίν της διὰ Ἀθῆνας.” Ἀλλ’ἐπέπρωτο ἡ ἀτυχὴς νὰ μὴν τὸν ἐπανίδη.»

……….Στὶς 19 Ἰουνίου 1913, ἔχει ἤδη ἀρχίσει ἡ μάχη Κιλκὶς –Λαχανᾶ. Ἔτσι το 9^ο τάγμα μὲ ἐπί κεφαλῆς τὸν Βελισσαρίου, ὡς ἐμπροσθοφυλακή, προχωρεῖ τὴν 12^ην ὥρα καὶ καταλαμβάνει τὸ Λευκοχώρι καὶ τὸ Καρατζάκιο. Ἐκεῖ ἐφονεύθῃ ὁ Ἰατρίδης, διοικητὴς τοῦ 8^ου Τάγματος Εὐζώνων, ἀπὸ ὁλόσωμη ὀβίδα. Τὰ ξημερώματα στὶς 20 Ἰουνίου, κατέλαβε τὴν Ξυλούπολη καὶ τὴν 11^ην ὥρα κατευθύνθηκε πρὸς τὸ Λαχανᾶ.  Ἡ κατάσταση ἦταν κρίσιμη τόσο στὸ παρακείμενο Κιλκὶς ὅσο καὶ στὸ Λαχανᾶ ποὺ βρίσκεται ὁ Βελισσαρίου καὶ μάλιστα στοὺς πρόποδες τοῦ φοβεροῦ πράσινου λόφου, ὁ ὁποῖος ἦταν ἀντάξιος τοῦ Μπιζανίου, «φύσει ὀχυρωτάτου», μὲ διπλὲς σειρὲς ἀπὸ βαθιὰ ὀρύγματα καὶ ἰσχυρὰ πυροβολεῖα.  Τὸ 1/38 Σύνταγμα Εὐζώνων, ἐκτὸς τοῦ ἠρωικοῦ θανάτου τοῦ ταγματάρχου Ἰατρίδη, εἶχε ἀπώλειες καὶ τὸ 1/3 τῶν διοικητῶν λόχων. Τὴν ἐπίθεση κατὰ τῆς «φύσει καὶ θέσει» ὀχυράς θέσεως, ποὺ θὰ ἔκρινε καὶ τὴ μάχη τοῦ Κιλκίς, τὴν ἔκανε ὁ Βελισσαρίου μὲ τέσσερεις λόχους τοῦ Τάγματός του, καὶ μὲ ἄλλους δύο τοῦ ἀκέφαλου τάγματος τοῦ Ἰατρίδη.

……….Τὴν περιγράφει δὲ ὁ παρευρισκόμενος ἐκεῖ ἐπιτελὴς τῆς Μεραρχίας :

……….“Εὐρισκόμην πλησίον τοῦ Παπαδόπουλου, ὄπισθεν τῆς ἀριστερᾶς πτέρυγος τῆς γραμμῆς μας, καὶ εἶδον τὸ ἀλησμόνητον θέαμα τῆς ἐφόδου τῶν ἕξ εύγενικῶν λόχων τοῦ Βελισσαρίου. Πρὸ τῆς ἐφόδου ἄρπαξε τὸν ἀλησμόνητον σαλπικτὴν Βλάχον καὶ τὸν ἐκράτησε ὄρθιον ἐμπρός εἰς τοὺς βούλγαρους καὶ ἐσάλπισε ἐπὶ 5 λεπτὰ τὸ σάλπισμα «ἐμπρός διὰ τῆς λόγχης». 

.Ἀμέσως ὅλοι οἱ λόχοι ὥρμησαν μὲ τὸν Βελισσαρίου πρῶτον.

……….Ἡ γραμμὴ τῶν ἐορμώντων λόχων, μὲ τὰς ἀπαστράπτουσας ὑπὸ τὸν ἥλιον ὑπερχιλίας λόγχας, ὡμίαζεν μὲ χαλυβδίνην ταινίαν, καὶ μὲ πυρίνην ρομφαίαν, ἡ ὁποῖα ἀπειλητικὴ ἐπήρχετο ἐναντίων τῶν ἐχθρικῶν ὀρυγμάτων. Πρίν αὐτὴ φθάσῃ εἰς ἀπόστασιν 150 μέτρων περίπου καὶ καθ’ ἤν στιγμὴν τὸ πυροβολικὸν μας ἠναγκάζετο νὰ ἐπιμηκύνη τὴν βολὴν του, οἱ ἀμυνόμενοι [βούργαροι] ἐγκατέλειψαν τὰ χαρακώματα φεύγοντες, ὁλίγοι κατ’ ἀρχᾶς, ἀθρόως βραδύτερον.

……….Ὅταν αλαλάζοντες εὔζωνοι τοῦ Βελισσαρίου ἐπλησίαζον τὰς προσβάσεις των καὶ τοὺς ἔπληττον διὰ λογχῶν, ὁ Βελισσαρίου ἀνελθῶν ἐπὶ λίθου ἐκράτη τὴν σημαίαν, τὴν ἐκίνη καὶ ἐφώναζεν :

“Μπράβο σας παληκάρια εὔζωνες. Ὁ Σταυρὸς μᾶς βοηθάει. Σταθεῖτε ἕνα λεπτὸ καὶ κοιτᾶτε δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ καὶ ἰδῆτε τί γίνεται. Ξεπεράσαμε τὴν ἱστορία τοῦ Εἰκοσιένα.”

……….Oἱ βούργαροι ἄρχισαν νὰ φεύγουν. Καὶ ὄχι μόνο δὲν πρόφτασαν νὰ πάρουν τὰ κανόνια τους, ἀλλὰ τὰ ἄφησαν μὲ τὰ κλείστρα ἀνέπαφα καὶ σὲ δύο μάλιστα εἶχαν καὶ τὰ βλήματα μέσα.

• 4)    Ἡ τελευταῖα μάχη τοῦ πολέμου καὶ ὁ θάνατος τοῦ Βελισσαρίου.

……….Ἔτσι λοιπὸν, στὴ νέα αὐτὴ φάση τῶν ἀγώνων τοῦ Ἔθνους, ἀδιάκοπα ἀπὸ τὶς 19 Ἰουνίου μέχρι τὶς 7 Ἰουλίου μαχόμενος βρίσκεται πρὶν ἀπὸ τὰ στενὰ τῆς Κρέσνας. Στὴν στενωπὸ αὐτὴ ποὺ ὁδηγεῖ πρὸς τὴν Ἄνω Τζουμαγιᾶ, εἶχαν ὀργανωθεῖ οἱ βούλγαροι ἀμυντικὰ καὶ συγκεκριμένα στὴν βόρεια ἔξοδο τῆς Κρέσνας, ὅπου «φύσει καὶ θέσει» ὑπάρχει τὸ ὀχυρὸ Ρούζ-κεν Σιμιτλῖ Πόρογκος Μαχαλᾶς. Ἐπίσης ὁ βουλγαρικὸς στρατὸς εἶχε ὑπέρμετρα ἐνισχυθεῖ ἀπὸ δυνάμεις ποὺ μετακίνησε ἀπὸ τὸ σερβοβουλγαρικὸ μέτωπο, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ δυνάμεις ποὺ ὑποχώρησαν μετὰ τὶς μάχες τοῦ Κιλκὶς – Λαχανᾶ. Ἔτσι, οἱ βούλγαροι προετοιμάστηκαν ἀπὸ τὶς ὀχυρὲς αὐτὲς θέσεις νὰ ἐνεργήσουν ἐπίθεση κατὰ τοῦ προελαύνοντος Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ.

……….Πέρα ἀπὸ τὶς παραπάνω βουλγαρικὲς δυνάμεις, προστέθηκε καὶ τὸ ἐπίλεκτο Σύνταγμα τῆς Βασιλικῆς Φρουρᾶς τοῦ Φερδινάνδου. Λόγῳ τῆς κρίσιμης κατάστασης ποὺ ὑπῆρχε καὶ μὲ τὴν προοπτικὴ τῆς διαφαινομένης συνάψεως εἰρήνης, οἱ βούλγαροι ἤθελαν νὰ κατοχυρώσουν περισσότερα ἐδάφη. Ἔτσι, ἦταν τῆς μοίρας γραφτὸ νὰ λάβουν μέρος στὴ φονικὴ αὐτὴ μάχη πρὸ τῆς Ἄνω Τζουμαγιᾶς τὰ δύο γενναιότερα καὶ ἐνδοξότερα τμήματα καὶ ἀπὸ τὰ δύο μέρη, τὸ 1/38 Σύνταγμα Εὐζώνων καὶ τὸ Σύνταγμα τῆς Βασιλικῆς βουλγαρικῆς Φρουρᾶς.

……….Πάλι τὸ 1/38 Σύνταγμα Εὐζώνων, ἐπί κεφαλῆς τῆς VI Μεραρχίας , προχωρεῖ πρὸς Οὐράνοβο τὴν 5^η ὥρα στὶς 12 Ἰουλίου καὶ τὴν 11^η ὥρα φθάνει στὸ Πόρογκος-Μαχαλᾶ. Οἱ βούλγαροι βρίσκονται καλὰ ὀχυρωμένοι ἐπὶ τοῦ ὑψώματος καὶ τῶν ἀντερεισμάτων τοῦ 1.378, σὲ ἐμπροσθοφυλακὴ τὰ δύο τάγματα προχωροῦν καὶ περνοῦν στὶς 14:30 ὥρα, τὸν ποταμὸ Ὀσένοβα καὶ ἀρχίζουν νὰ ἀνεβαίνουν στὶς ἀπέναντι πλαγιὲς. Κάτω ἀπὸ ραγδαῖα βροχὴ καὶ πυκνὴ ὀμίχλη ἐξακολουθεῖ ἡ καταδίωξις τῶν βουλγάρων. Στὶς 15:30 διαλύθηκε ἡ ὀμίχλη καὶ τὸ βουλγαρικὸ πυροβολικὸ ἄρχισε δραστικὴ βολὴ κατὰ τῶν ἀνδρῶν τοῦ Βελισσαρίου καὶ τοῦ πυροβολικοῦ μας. Ὁ Βελισσαρίου ὅμως, προχωρεῖ ἀκάθεκτα καὶ ἀνατρέπει τοὺς βουλγάρους, κατέλαβε δὲ τοὺς τελευταίους συνοικισμοὺς πρὸς βορρᾶ τοῦ Ὀγνιάρ μαχαλᾶ καὶ ἐξεδίωξε τὴν βουλγαρικὴ δύναμη, ἀποτελουμένη ἐκ τεσσάρων ταγμάτων.

……….Οἱ βούλγαροι ὅμως ἀνασυντάσσονται καὶ ἐνισχύονται μὲ μεγαλύτερες δυνάμεις καὶ μὲ περισσότερο πυροβολικό.Ἔτσι ὅλη ἡ προσπάθεια καὶ τὸ βάρος τῆς καταλήψεως τοῦ ὑψώματος 1.378, ἔπεσε κατὰ πρῶτο λόγο στὸ προχωρημένο αὐτὸ τμῆμα τῶν δύο εὐζωνικῶν ταγμάτων τοῦ Βελισσαρίου καὶ στὸ τάγμα τῶν Κρητῶν. Ὁ ἀγῶν εἶναι ἄνισος καὶ δύσκολος, ὄχι μόνο ἀπὸ ἄποψη ἀριθμοῦ ἀνδρῶν, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἄποψη ὀχυρώσεως τοῦ ἐχθροῦ’ ὅμως ἡ ὀρμητικότητα τῶν ἐπιτεθέμενων εὐζωνικῶν τμημάτων ἦταν τόσο μεγάλη, ποὺ τελικῶς οἱ βούλγαροι συμπτύσσονται πρὸς τὰ ὑψώματα 1.378 – 1.079. Στὶς ἐπιθέσεις αὐτὲς στὶς 12 Ἰουλίου, οἱ Εὔζωνες τοῦ Βελισσαρίου, πραγματοποιοῦν βαθιὲς «σφῆνες» μέσα στὰ ἐχθρικὰ τμήματα, ποὺ τὰ μεταγωγικὰ τοῦ Ε.Σ. εἶναι ἀδύνατον νὰ τοὺς παρακολουθήσουν γιὰ ἐφοδιασμὸ νέων πυρομαχικῶν.

Αὐτοὶ στρεφόμενοι πρὸς τὸν ταγματάρχη τους, τοῦ ἔλεγαν :

“Δὲν ἔχομεν πυρομαχικά” .

……….Καὶ τότε ὁ ἡρωικὸς ταγματάρχης, ποὺ ἦταν πάντοτε ἔτοιμος νὰ δώσῃ λύση καὶ στὶς πλέον κρίσιμες στιγμὲς τοῦ ἀγῶνος, εἶπε :

“Καὶ δὲν ὑπάρχουν πέτρες ; “

……….Τότε ἄρπαξε ὁ ἴδιος ἕναν ὀγκώδη λίθο καὶ ἐπιτέθηκε. Ἀστραπιαίως ὅρμησαν καὶ οἱ εὔζωνές του πετώντας πέτρες ἐναντίων τῶν βουλγάρων, μὲ ἀποτέλεσμα πάρα πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς νὰ σκοτωθοῦν ἀπὸ αὐτές! Τὸ ὕψωμα 1.378 ἔγινε γνωστὸ γιὰ τὶς σκληρότερες μάχες ποὺ διεξήχθησαν σ’ αὐτὸ. Δὲν καταλήφθηκε ὅμως στὶς 12 Ίουλίου, ἐνῶ οἱ δικοὶ μας ἦταν δύσκολο νὰ στείλουν ἐνισχύσεις, παρὰ τὶς ἀναφορὲς τοῦ συνταγματάρχου Παπαδόπουλου:

……….Πρὸς τὴν VI Μεραρχία :

……….“Εὐρισκόμεθα ἀντιμέτωποι τοῦ ἐχθροῦ μὲ τὰ ὅπλα ἀνὰ χείρας, τηροῦντες τὰς θέσεις μας, ὡς καὶ ὁ ἐχθρὸς τὰς ἰδικὰς του. Τὸ πυροβολικὸν τοῦ ἐχθροῦ, μᾶς προξένησε σοβαρᾶς ἀπωλείας, διότι ἔβαλλε καθ’ἡμῶν ἀνενόχλητος καὶ ἐκ μικρᾶς ἀποστάσεως. Ἀνάγκη ἀπόλυτος νὰ πλησιάσῃ καὶ νὰ καταλάβῃ κατάλληλον θέσιν, τὸ πυροβολικόν, διότι αὔριον τὴν πρωῒαν θὰ ἐπαναληφθῇ ἡ μάχη. Πρὸς πλήρη ἐπιτυχίαν τοῦ ἀγῶνος, φρονῶ ὅτι δέον νὰ ἔλθῃ πρὸς ἐνίσχυσιν ὁλόκληρον τὸ 17^ον Σύνταγμα καὶ τὸ πυροβολικόν. Ἀπόλυτος ἀνάγκη ἀποστολῆς φυσιγγίων”

……….Στὶς αἰτήσεις αὐτὲς τῶν μαχομένων, δὲν στάλθηκε καμμία ἐνίσχυσις, ἀλλὰ οὔτε ἕνα φυσίγγι. Ἀντιθέτως πρὸς ἀπάντησιν ἔλαβαν ἐπιτιμητικὴ διαταγὴ ἀκατανόητη γιὰ τὶς κρίσιμες αὐτὲς στιγμές. Ἡ θέσις λοιπὸν τῶν στρατιωτῶν μας, εἶχε φθάσει νὰ εἶναι ἀπὸ δύσκολο ἔως τραγικὴ καὶ μὲ αὐτὲς τὶς συνθῆκες ἄρχισε ὁ ἀγῶνας στὶς 13 Ἰουλίου, τῆς τελευταῖας ἡμέρας ζωῆς τοῦ Βελισσαρίου.

……….Οἱ βούλγαροι ἀπὸ πλεονεκτικὴ θέσι, ἄρχισαν στὶς 13 Ἰουλίου τὸ πρωῒ σφοδρὲς ἐπιθέσεις κατὰ τῶν εὐζωνικῶν τμημάτων τοῦ Βελισσαρίου.  Ἀποκρούστηκαν ὅμως ὅλες ἀπὸ τὰ τμήματά του ποὺ βρίσκονταν στὴν πρώτη γραμμή. Οἱ ἐπιθέσεις τῶν βουλγάρων πρὸς στιγμὴ κόπασαν, διότι τὸ 4^ο Σύνταγμα τῆς 1^ης Μεραρχίας μας, μετακινήθηκε πίσω καὶ δυτικά. Φαινόταν δὲ ὅτι ἀπειλοῦσε τὶς γραμμὲς ἐφοδιασμοῦ τῶν βουλγάρων, ποὺ βρίσκονταν ἤδη πάνω στὸ ὕψωμα 1.378. Ἔτσι οἱ βούλγαροι ἔστρεψαν τὴν ἐπίθεσή τους κατὰ τοῦ 4^ου Συντάγματος καὶ ἀφοῦ τὸ καθήλωσαν, στράφηκαν ξανὰ κατὰ τοῦ μόνου ἀγωνιζομένου τμήματος, τοῦ Βελισσαρίου. Ὁ ἀγῶν εἶναι ἐπικὸς καὶ ὅλο τὸ βάρος του πέφτει στὰ τμήματα τοῦ Βελισσαρίου καὶ στὸ Τάγμα τῶν Κρητῶν ποὺ άκολουθεῖ.

……….Ἡ 13^η Ἰουλίου εἶναι μία ἀπὸ τὶς φονικώτερες μάχες τοῦ Ἑλληνοβουλγαρικοῦ Πολέμου. Ἡ κορυφὴ τοῦ θρυλικοῦ ὑψώματος 1.378 ἄλλαξε τρεῖς φορὲς κάτοχο. Ἀποτελεῖ δὲ τὸ ἔνδοξο τέρμα τῶν Ἀγώνων. Θριαμβευτὴς στὸ τέρμα αὐτὸ βρέθηκε τὸ τμῆμα ἐκεῖνο ποὺ ἀπὸ ἐπιταγὴ τῆς μοίρας ἦταν καὶ πρωτοπόρο πάντοτε.  Αὐτὸ ὅπως εἴδαμε, ἔσπασε πρῶτο τὶς ἐχθρικὲς γραμμὲς μὲ τὴν πύρινη ρομφαῖα τῆς λόγχης καὶ τὴς ἀστραπῆς στὸν Λαχανᾶ καὶ συμπαρέσυρε σὲ γενικὴ ὑποχώρηση τοὺς βούλγαρους. Αὐτὸ ἔστησε καὶ στὸ τέρμα τοῦ ἀγῶνα τὴν σημαῖα τοῦ θριάμβου πάνω στὴν ἀνδροκτόνο κορυφὴ 1.378, ὡς αἰῶνιο δεῖγμα θυσίας γιὰ τὰ ἰδανικὰ τῆς πατρίδος.

……….Γράφει ὁ κριτικὸς τοῦ πολέμου γιὰ τὴν μάχη αὐτή :

……….“Ἡ μάχη τοῦ ὑψώματος 1378, ἦτο ἀναντιρρήτως ἡ σκληροτέρα καὶ αἰματηρότερα ἀπὸ ὅλας τὰς μάχας ἀπὸ ὅσας συνῆψεν ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς κατὰ τοὺς δύο Βαλκανικοὺς Πολέμους.” Ἀπὸ παράδοξη ἐπιταγὴ τῆς μοίρας, στὴν τελευταία αὐτὴ μάχη βρέθηκαν ἀντιμέτωπα, τὸ ἠρωικότερο σῶμα τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ καὶ τὸ ἐκλεκτότερο τοῦ βουλγαρικοῦ. Πολλὲς φορὲς τὸ ὕψωμα αὐτὸ στὶς κρίσιμες φάσεις τοῦ αἰματηροῦ ἀγῶνα ἄλλαξε κάτοχο. Τελικῶς παρέμεινε στὰ χέρια τῶν εὐζώνων τοῦ Βελισσαρίου, ἀφοῦ πάνω στὸ ὕψωμα αὐτὸ ἀπὸ τοὺς χίλιους ἄνδρες τοῦ Τάγματος, ἔμειναν ζωντανοὶ μόνο 275 καὶ ἕνας ἀξιωματικὸς’ ἀπὸ αὐτοὺς δὲ οἱ 200 ἦταν τραυματίες. Τελικῶς οἱ βούλγαροι ὑπέστησαν τρομακτικὲς ἀπώλειες, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ ὕψωμα 1.378, ὅπου στὶς 15 Ἰουλίου, στήθηκε ἡ Ἑλληνικὴ Σημαία.

……….Μὲ τὴν τελικὴ κατάληψη τοῦ ὑψώματος 1378 ποὺ βρίσκεται σὲ εὐθεῖα γραμμὴ 20 χλμ. ἀπὸ τὴν Σόφια, οἱ βούλγαροι ἀναγκάστηκαν νὰ ὑπογράψουν τὴ συνθήκη τοῦ Βουκουρεστίου. Ἄν ὁ Βελισσαρίου μὲ τὴν πολυάνθρωπη θυσία του, δὲν πολεμοῦσε καὶ δὲν θυσιαζόταν, ἡ τροπὴ τοῦ πολέμου θὰ ἦταν δυσάρεστη καὶ οἱ βούλγαροι – ὡς νικητὲς – θὰ ὑπαγόρευαν τὴν ὑπογραφὴ συνθήκης μὲ διαφορετικὲς προϋποθέσεις καὶ εὐνοϊκούς γι’αὐτούς ὅρους.

Ὁ Βελισσαρίου πέθανε ἠρωικῶς μὲ τὴ φράση«Στὴν Σόφια!».

Καὶ πρὸς αὐτὴν πλησίασε ! Πῶς ὅμως φονεύθηκε καὶ ποιὲς οἱ τελευταῖες στιγμὲς του ;

……….Θ’ἀφήσουμε νὰ ἀπαντήσῃ ὁ γιατρὸς τοῦ Τάγματος, ὁ ἀείμνηστος Μπούκουρας, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοῦ πολέμου βρισκόταν στὸ Τάγμα τοῦ Βελισσαρίου καὶ διέσωσε πολλὰ λεπτομερειακὰ στοιχεῖα μέσα ἀπὸ τὶς 600 σελίδες τοῦ ἀνεκδότου προσωπικοῦ ἡμερολογίου, ποὺ εἶχε τὴν καλωσύνη νὰ μοῦ παραχωρήσῃ :

……….“Ἐξημέρωσε θολὴ καὶ ἄγρια ἡ ἡμέρα, πιὸ μαύρη ἀπὸ τὴ νύκτα, σύννεφα καταμέλανα εἰς μεγάλους ὄγκους κυλίονται πρὸς τὴν Ροδόπην. Οὐδὲν μετήλλαξεν. Τὴν σκοτεινιὰ τῆς νυκτός, διαδέχεται ἡ μαυρίλα τῆς ἡμέρας. Στὴν σκοτεινιὰ ἐκείνης, μέσ’ τὸ διάστημα δύο ἀστραπῶν, μιᾶς τοῦ οὐρανοῦ καὶ μιᾶς ἑνὸς κανονιοῦ ἔφυγε ὁ Κολοκοτρώνης. Ἀκόμη ἐκεῖ δίπλα μας ἐκοίτοντο τὰ πτώματα τῶν φονευθέντων. Δεξιὰ καὶ ἐπάνω μόλις διεκρίνετο τὸ ὕψωμα  καὶ αἱ δυτικαὶ πλευραὶ καθισμέναι καὶ ἐκεῖναι μὲ τὸ αἶμα ποὺ ἐχύθῃ στὸ διάστημα τῶν πέντε νυκτερινῶν ἐφόδων τῆς προηγουμένης.

……….Κάτω καὶ ἀριστερὰ ἠπλοῦντο σὰν ὀγκώδεις ἀνοιγμένοι δάκτυλοι ἐπιμήκεις ἀνώμαλοι γήϊνοι ραβδώσεις ἀρχόμενοι χίλια μέτρα ἀριστερὰ τῆς κορυφῆς ἀπὸ τῶν θέσεων μας. Τὸ 8^ον καὶ 9^ον εὐζωνικὸν ἐτήρουν τὰς προφυλακᾶς μὲ ὅψιν πρὸς τὸ ὕψωμα. Πεντήκοντα μέτρα δεξιώτερον καὶ ὄπισθεν ἄλλης συστάδος ὁ λόχος τοῦ Καζανᾶ, ἐξηπλωμένος ὡς μόνη ἐφεδρεῖα. Ἄνωθεν τῶν δένδρων ἕνας τάφος ἀνοιγμένος καὶ πλαγίως ἕνας νεκρὸς τῆς προηγουμένης. Ὁ νεκρὸς τοῦ Κολοκοτρώνη εἶναι κατάστικτος ἐκ τῶν βολίδων. Πρὶν εἰσέτι τὸ φῶς τῆς νέας ἡμέρας ἀρχίσῃ,  τὸν προπέμπουν ὁ Συνταγματάρχης Βελισσαρίου, ὁ Βασιλούκης καὶ δύο τρεῖς ἀξιωματικοὶ των.

……….«Στὸ καλὸ φίλε μου!» δακρύζει ὁ Συνταγματάρχης, «Στὸ καλὸ Κολοκοτρώνη καὶ καλὴν ἀντάμωσιν σὲ λίγο!», ἀκούγεται κάπως πένθιμα ἡ φωνὴ τοῦ Ταγματάρχου Β΄. Τὸν ἐπιπλήττει γλυκέως ὁ ἄλλος. Γύρω οἱ ἄδειες κάσσες τῶν φυσιγγίων ὀμιλοῦν διὰ τὴν μάχη τῆς προηγουμένης, τοὺς νεκροὺς των, τοὺς τραυματίας. Ὁ Παπαδόπουλος σκεπτικός, ὁ Βελισσαρίου σοβαρός, ὁ Τυρογιάννης – ὁ γενναῖος ὑπολοχαγὸς – ἀστεῖος, ἐπέρασεν ὡς ἕνα τέταρτο σιγῆς καὶ ἄρχισαν καὶ πάλι οἱ ὀβίδες νὰ θραύωνται πλησιέστερον. Σὰν ἀνήσυχος καὶ περίεργος ὁ Βελισσαρίου ἐσηκώθῃ, ἔκανε τρία βήματα δεξιὰ, τρία ἀριστερά. Οἱ ὀβίδες ἔσκασαν γύρω του πυκνά. «Γιατρέ, εἶπε, νὰ διώξῃς τοὺς τραυματίες». Ἔπειτα κάπως ἀπότομα ἔστρεψε τὸ κεφάλι πρὸς τὰ πίσω καὶ ἀπευθεινόμενος πρὸς τοὺς σαλπιγκτὰς εἶπε:

……….“ Τὶ ἡμέρα ἔχομεν;”

……….“Δεκατρεῖς τοῦ μηνὸς”,  εἶπε εἶς τῶν σαλπιγκτῶν, ἐνῶ ὁ Τυρογιάννης κλεῖον τὸν ἕνα ὀφθαλμὸν ἔσπευσε νὰ διορθώσῃ «δώδεκα», ὁ δὲ Βελισσαρίου ἀφηρημένος,  ὡς προσέχων ἀλλοῦ,  ἐδέχθη χωρὶς ἀντίρρησιν. «Ναὶ δώδεκα». Πόσον διέψευσε καὶ τῶν δύο τοὺς λόγους ἡ μοίρα! Γιὰ τὸν Βελισσαρίου ἡ ὀβίς ὁμίλησε ὡς περὶ δεκάτης τρίτης τοῦ μηνὸς διὰ νὰ διαψεύσῃ τὴν ἡμερομηνίαν τοῦ Τυρογιάννη. Δεκάτη τρίτη διὰ τὸν Τυρογιάννην ἦτο ἡ ἐπομένη ποὺ βρῆκε ἐκεῖνος τὸν θάνατον, χωρὶς κανεὶς ἐκ τῶν δύο νὰ εἶναι προληπτικὸς. Τὴν ἐνάτην ὥραν τῆς 13^ης Ἰουλίου, εὐρισκόμεθα ἐν πλήρει μάχη.

……….Τὸ βουλγαρικὸν πυροβολικὸν ἔστειλε ἀκατάπαυστα τὰ βλήματά του εἰς τὰς προφυλακὰς μας. Τὰ πολυβόλα του ἦλθαν νὰ συνοδεύσουν μὲ τὸν ἀπαίσιον ἤχον των. Τὰ πρῶτα αἴματα ἐχύθησαν ἤδη. Ὅλαι αἱ ἔφοδοι ὅμως τῶν συνεχῶς ἐνισχυομένων βουλγάρων ἐθραύοντο εἰς τὸ ἀπόρθητον τεῖχος τῶν εὐζώνων τοῦ Βελισσαρίου. Εἰς τὴν χάλαζαν τῶν σφαιρῶν τῶν πολυβόλων καὶ τῶν ὀβίδων τοῦ ἐχθροῦ τὴν ἐνδεκάτην ὥραν , 60 ἐκτὸς μάχης.

---

• Ὁλόκληρο τὸ συγκλονιστικὰ συγκινητικὸ  ἄρθρο τῶν ἡρωικῶν στιγμῶν τοῦ Βελισσαρίου καὶ τοῦ Στρατοῦ μας μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό : www.e-istoria .com. .