.
.
Ἡ Ἕνωσις τῆς Κρήτης μὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὰ πρὸ αὐτῆς διαδραματισθέντα γεγονότα
,
,Ἐφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ”. Ἠράκλειο Κρήτης 1/12/2000
,
,……….Λαοὶ ποὺ ξεχνοῦν τὴν ἱστορία τους ὅπως πολὺ εὔστοχα εἰπώθηκε, εἶναι καταδικασμένοι νὰ τὴν ἐπαναλάβουν. Μέσα στὸ πνεῦμα τῆς φράσης αὐτῆς, ποὺ κινεῖται μεταξὺ ἐθνικῆς ἐπιταγῆς καὶ ἐξορκισμοῦ, θὰ γραφτοῦν λίγα λόγια μιᾶς ποὺ σήμερα συμπληρώνονται 87 (την 1/12/2000) χρόνια ἀπό τὴν ἐπίσημη Ἕνωση τῆς Κρήτης μὲ τὴν Ἑλλάδα.
……….Τὸ Νησὶ μας εἶναι πολύμορφα σημαδεμένο ἀπό τὸ χρόνο καὶ τὴν Ἱστορία. Ρωμαῖοι, Σαρακηνοὶ, Γενουᾶτες, Βενετοὶ, Τοῦρκοι καὶ Γερμανοὶ στηριζόμενοι στὴ λογικὴ τῆς ὑπεροχῆς τους χρησιμοποιοῦν τοὺς θαλάσσιους καὶ ἐναέριους δρόμους καὶ μακριᾶ ἀπό φραγμοὺς καὶ ἠθικές ἀναστολές τὴν καταλαμβάνουν. Τὰ πέτρινα χρόνια τῆς προτελευταίας κατοχῆς καλύπτουν τὸ χρονικὸ διάστημα 1669-1898, καὶ σηματοδοτοῦνται ἀπό πλῆθος ἐπαναστατικῶν ἐξεγέρσεων, κινημάτων καὶ ἀψιμαχιῶν, κατὰ τοῦ Τούρκου δυνάστη. Ὁ ζυγὸς βαρὺς. Τὰ μέτρα τοῦ κατακτητὴ σκληρὰ. Ἡ συμπεριφορὰ ἀπάνθρωπη. Τὰ δεινᾶ ἀβάστακτα. Οἱ φορολογίες ἐξαντλητικές.
……….Ἀπό κάποιες ρωγμὲς ποὺ δημιουργοῦν αὐτές οἱ πιεστικὲς καταστάσεις, ἐκτινάσσεται ὁ θυμὸς καὶ οἱ ἡφαιστειακές ἐκρήξεις τῆς κρητικῆς ψυχῆς. Ἡ περιπετειώδης πορεῖα τοῦ κρητικοῦ λαοῦ στὸ διάβα τοῦ χρόνου, γέννησε μέσα τὶς τρίδυμες καὶ ὁμογάλακτες λέξεις Ἐλευθερία – Θάνατος – Ἕνωση. Χτυπημένες καὶ οἱ τρεῖς ὁμοούσιες αὐτές λέξεις στὸ ἀμόνι τῶν ἀγώνων καὶ τῶν θυσιῶν, ἔχουν κατασταλάξει ὡς εἰδικό βάρος μέσα στὴν ψυχὴ τοῦ κρητικοῦ, κι ἔχουν φωλιάσει ὡς ἱερό πάθος μέσα του. Ἀκολουθοῦν ἄλλωστε τὸ δρόμο ποὺ ἔχουν χαράξει οἱ ἔνδοξες πατρογονικὲς καταβολὲς. Στὶς πυκνὲς ἐξεγέρσεις καὶ τὸ τακτικὸ ξεκήκωμα, δὲ στάθηκε ἐμπόδιο ἡ ὑπεροχή τοῦ κατακτητὴ, οἱ ὑπερπολλαπλάσιες δυνάμεις του καὶ ὁ μέχρι ὀδόντων ἐξοπλισμός του.
……….Ἀλλά καὶ οἱ ἐξεγέρσεις αὐτές δὲν ἦταν πράξεις παραλογισμοῦ, ἔπαρσης ἤ ἀλαζονείας. Ἀποτελοῦσαν τὸ προσάναμμα στὸ θυσιαστήριο τῆς ἀδούλωτης σκέψης καὶ μία συνειδητὴ προσφορὰ στὸν τομέα τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν. Ἡ μία ἐπανάσταση διαδέχεται τὴν ἄλλη. Ὁ ἀγῶνας γιὰ τὴ λευτεριᾶ μακρὺς καὶ σκληρὸς. Κι ἐδῶ ταιριάζει ὁ στίχος τοῦ ποιητὴ, γιὰ τὸν κρητικὸ ποὺ παλεύει καὶ ἀγωνίζεται. Καὶ πᾶ στὴν πέτρα τῆς σιωπῆς τὰ νύχια του ἀκονίζει, μονάχος κι ἀβοήθητος, τῆς λευτεριᾶς ταμένος. Ἀλλά ἄς παρακολουθήσουμε τώρα τὴ ροὴ τῶν γεγονότων ποὺ σημειώθηκαν στὸ πρὶν ἀπό τὴν Ἕνωση χρονικὸ διάστημα.
……….Ἀπό τὰ πρώϊμα κιόλας χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, ἀρχίζει ἡ ὁργανωμένη ἀντίσταση κατὰ τοῦ κατακτητὴ, πότε μὲ τὴ βοήθεια τῶν Βενετῶν στὰ Χανιᾶ τὸ 1692 καὶ πότε μὲ τὴν ἐνθάρρυνση τῶν Ρώσων, στὴν ἐπανάσταση τοῦ Δασκαλογιάννη τὸ 1770. Καὶ οἱ δύο ὅμως ἐξεγέρσεις καταλήγουν σὲ ἀποτυχία, μὲ μεγαλύτερες καταπιεστικὲς συνέπειες γιὰ τοὺς ὑποδούλους. Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ἐδῶ, ἡ χαρακτηριστικὴ ἀγριότητα τῶν γενιτσάρων, αὐτοκρατορικῶν καὶ ντόπιων, ποὺ εἶναι μοναδικὴ ἴσως στὸν ἑλληνικό χῶρο.
……….Ἡ ἑλληνική ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἐξαπλώνεται ἀμέσως καὶ στὴν Κρήτη, παρὰ τὴ στρατιωτικὴ ὑπεροχή τοῦ τουρκικοῦ στοιχείου, τὴν παντελὴ ἔλλειψη ὄπλων καὶ ἐφοδίων καὶ τὴν ἄγρυπνη ἐπιτήρηση τῶν τουρκικῶν ἀρχῶν. Οἱ ἀγῶνες τῆς Κρήτης, ποὺ κινοῦνται στὸ ἴδιο ἱστορικό πλαίσιο μὲ τὸ ξεσήκωμα τῆς ἄλλης Ἑλλάδας, διαρκοῦν 10 σχεδὸν χρόνια καὶ περνοῦν ἀπό φάσεις ἐπιτυχίας, ἀλλά καὶ ὁδυνηρῶν συνεπειῶν. Οἱ ἐπαναστατικές ἐξεγέρσεις ἀρχίζουν ἀπό τὰ Σφακιᾶ. Στὶς 7 Ἀπριλίου 1821, πραγματοποιεῖται ἐπαναστατική συνέλευση στὴ θέση Γλυκὰ Νερὰ.
……….Λίγο ἀργότερα, στὶς 15 Ἀπριλίου, ἐπαναλαμβάνεται ἡ συνέλευση στὴν Παναγία τὴ Θυμιανὴ, ποὺ γίνεται ἡ Ἁγία Λαῦρα τῆς Κρήτης. Στὴ συνέλευση παίρνουν μέρος 1500 ἐπαναστάτες ἀπό ὅλη τὴν Κρήτη καὶ στὶς ἀρχές Ἰουνίου ἀρχίζει ἐπίσημα πιὰ ὁ κρητικὸς ἀγῶνας. Ἡ πρώτη φάση τῶν ἀγώνων διαρκεῖ ὡς τὸ 1824, ὅταν οἱ Τοῦρκοι καλοῦν σὲ βοήθεια μεγάλες αἰγυπτιακές δυνάμεις, ποὺ κατορθώνουν, σὲ φονικὲς μάχες, νὰ καταπνίξουν τὰ ἐπαναστατικά κινήματα, χαράσσοντας παράλληλα μὲ τὴ φιλοπόλεμη τακτικὴ τους φιλόδοξους μελλοντικοὺς στόχους.
……….Ἡ δεύτερη φάση ἀναζωπύρωσης τῆς ἐπανάστασης ἀρχίζει ἀπό τὴ Γραμβοῦσα τὸ 1825. Ἀπλώνεται σὲ ὅλο τὸ νησὶ καὶ διατηρεῖται μὲ ἐπιτυχία ὡς τὸ 1830. Τότε ὑπογράφεται στὸ Λονδίνο τὸ “Πρωτόκολλο”, μὲ τὸ ὁποῖο παρέχεται στὴν Ἑλλάδα ἡ ἀνεξαρτησία της. Ἔξω ὅμως ἀπό τὰ ὅριά της μένει τὸ πολύπαθο νησὶ, ποὺ ἐξακολουθεῖ νὰ βρίσκεται στὴν ἀπόλυτη δικαιοδοσία τοῦ Σουλτάνου. Παίρνει ἔτσι τέλος ἕνας ἀγῶνας δέκα χρόνων, ποὺ σημαδεύεται ἀπό αἰματηρές θυσίες, χωρὶς νὰ δικαιώνει τοὺς πόθους τοῦ κρητικοῦ λαοῦ. Μὲ τὸ ἴδιο Πρωτόκολλο καὶ σὲ ἀντάλλαγμα τῶν ὑπηρεσιῶν ποὺ προσφέρει ὁ ἀντιβασιλέας τῆς Αἰγύπτου Μεχμὲτ Ἀλῆ στὸ Σουλτάνο, τοῦ παραχωρεῖται ἡ Κρήτη στὴν τιμὴ τῶν 21 ἐκατομμυρίων γροσίων.
……….Ἀρχίζει πάλι μία νέα περίοδος “ἐστιλβωμένης δουλείας”, ὅπως χαρακτηριστικὰ τὴν ἀποκαλεῖ ὁ Β. Ψιλάκης, ἡ ὁποῖα διαρκεῖ ὡς τὸ 1840. Μὲ τὸ πνεῦμα τοῦ νέου κατακτητὴ, περιορίζονται οἱ αὐθαιρεσίες τῶν γενιτσάρων, χωρὶς ὅμως ἡ νέα κατοχὴ νὰ εἶναι λιγότερο βαριὰ ἀπό τὴν προηγούμενη. Ἀκολουθοῦν τὴ μέθοδο ποὺ τοὺς διδάσκουν οἱ Εὐρωπαῖοι σύμβουλοί τους, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποῖα “ὅσο περισσότερο ἐξαθλιώνεται οἰκονομικά ἕνας λαὸς, τόσο ἀσφαλέστερα ἐδραιώνεται ἡ ἐθνική του ὑποδούλωση”. Ἐκπονεῖται βέβαια ἕνα εὐρύ πρόγραμμα ἐκτέλεσης κοινωφελῶν ἔργων (γέφυρες, δρόμοι, ὑδραγωγεῖα, λιμενικὰ ἔργα), ἀλλά ἡ ὑλοποίησή του στηρίζεται σὲ μία ἐξαντλητική φορολογία τοῦ κρητικοῦ λαοῦ.
……….Γιὰ νὰ ἀποτινάξουν τὰ καταθληπτικὰ αὐτά φορολογικὰ μέτρα, ἀλλά καὶ γιὰ νὰ διαμαρτυρηθοῦν εἰρηνικά στὶς Μ.Δυνάμεις, σχετικὰ μὲ τὶς αὐθαιρεσίες τῆς πολιτικῆς καὶ στρατιωτικῆς ἐξουσίας, ζητώντας παράλληλα τὴν αὐτονομία τους, πραγματοποιεῖται μεγάλη συγκέντρωση ἀντιπροσώπων στὶς Μουρνιὲς τὸ 1833. Ἡ συγκέντρωση αὐτή ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τὴ σύλληψη καὶ τὸν ἀπαγχονισμό 41 ἀτόμων, ἀπό τοὺς πρωταιτίους τῆς συγκέντρωσης.
……….Τὸ 1840 οἱ Μ. Δυνάμεις, μὲ τὴ Συνθήκη τοῦ Λονδίνου, ἐπαναφέρουν καὶ πάλι τὴν Κρήτη στὴ σουλτανικὴ κυριαρχία. Νέοι ἀγῶνες ξεκινοῦν καὶ νέες ἐλπίδες ἐναποθέτονται στὸ Ἑλληνικό κράτος καὶ τὶς Μ. Δυνάμεις, γιὰ βοήθεια. Οἱ ἀγῶνες αὐτοί πραγματοποιοῦνται, ἄλλοτε μὲ τὴ χρήση ὄπλων καὶ ἄλλοτε μὲ τὴ διπλωματικὴ ὁδό. Tὸ 1841 κηρύσσεται νέα ἐπανάσταση. Στὶς Ἀνατολικές ἐπαρχίες τῆς Κρήτης ἀρχηγός εἶναι ὁ Λασιθιώτης ὀπλαρχηγός Γ. Βασιλογιώργης καὶ στὶς Δυτικὲς οἱ ἀδελφοί Χαιρέτη. Ἡ ἐπανάσταση ὅμως ἔχει ἄδοξο τέλος.
……….Μὲ τὴ συνθήκη τῶν Παρισίων τοῦ 1856 ἐκδίδεται τὸ Χάττι Χουμαγιοῦν, μὲ τὸ ὁποῖο παραχωροῦνται σημαντικὰ προνόμια στοὺς Χριστιανοὺς ὑπηκόους. Οἱ παραβιάσεις τῶν διατάξεών τους ὅμως στὰ ἐπόμενα ὡς τὸ 1898 χρόνια ἀποτελοῦν καὶ τὴ βασικὴ αἰτία τῶν πολλῶν ἐξεγέρσεων ποὺ σημειώνονται.
……….Μὲ τὸ κίνημα τοῦ Μαυρογένη τὸ 1858 παραχωροῦνται, μὲ εἰδικό φιρμάνι, στοὺς Κρητικοὺς διάφορα φορολογικὰ, θρησκευτικὰ, διοικητικὰ καὶ δικαστικὰ προνόμια, ποὺ μαλακώνουν ὡς ἕνα βαθμὸ τὶς συνθῆκες τῆς σκλαβιᾶς.
……….Ἡ μεγάλη κρητικὴ ἐπανάσταση 1866-69 ἀποτελεῖ τὴν κορυφαῖα ἔκφραση τῆς ἐπιθυμίας τοῦ κρητικοῦ λαοῦ γιὰ Ἕνωση καὶ τοῦ πόθου του νὰ ζήσει ἐλεύθερος. Δύο ἀφορμές πυροδοτοῦν τὴ νέα ἔκρηξη. Ἡ ἐπιβολή νέων φόρων καὶ τὸ λεγόμενο μοναστηριακὸ ζήτημα. Ἡ ἐπανάσταση διαρκεῖ τρία χρόνια καὶ δίνει θαυμαστὰ δείγματα ἠρωισμοῦ καὶ αὐτοθυσίας. Ἀπασχολεῖ ἀκόμα σοβαρὰ τὴν εὐρωπαϊκή διπλωματία, ὡς σημαντικὸ τμῆμα τοῦ ὅλου ἀνατολικοῦ ζητήματος. Ἀποκορύφωμα τῆς νέας ἐπανάστασης εἶναι τὸ ὁλοκαύτωμα τοῦ Ἀρκαδίου τὸ Νοέμβριο τοῦ 1866, ἡ γιγαντομαχία τοῦ Λασιθίου τὸ Μάϊο τοῦ 1867, καθώς καὶ οἱ φονικὲς μάχες ποὺ σημειώνονται σὲ πολλὰ χωριὰ τῶν Χανίων, τοῦ Ρεθύμνου καὶ τοῦ Ἡρακλείου.
……….Τὸ Ἀρκάδι σήμανε στὸ ρολόϊ τῆς ἱστορίας. Στάθηκε ἕνα ἱστορικό ὁρόσημο ποὺ ἐκπέμπει μυνήματα καὶ καθρεπτίζεται ἡ δύναμη καὶ ἡ ἀποφασιστικότητα τῆς κρητικῆς ψυχῆς. Χριστιανικὲς ψυχὲς ποὺ ὁ ἀριθμός τους φτάνει τὶς 964, ἀπό τὶς ὁποῖες 259 πολεμιστὲς καὶ 705 γυναικόπαιδα, βρίσκονται κλεισμένα στοὺς χώρους τοῦ μοναστηριοῦ. Ὁ Μουσταφᾶ Ναϊλὴ Πασᾶς περικυκλώνει τὸ μοναστήρι μὲ μία δύναμη 15.000 Τουρκοαιγυπτίων καὶ Ἀλβανῶν καὶ 30 κανόνια. Τὸ διαμέτρημα μεγάλο. Ἡ διαφορὰ δυνάμεων ἀσύγκριτη. Ὅμως δὲ σκέφτονται νὰ παραδοθοῦν. Προτιμοῦν τὸν τίμιο θάνατο ἀπό τὸν τούρκικο ἐξευτελισμό…
Ὁλόκληρο τὸ κείμενο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό: www.e-istoria.com