.

.

.

Γράφει ὁ ἱστορικός, Βασίλειος Ἀναστασόπουλος

.

Περιεχόμενα: Ἐπιχειρήσεις στὴν Θεσσαλία καὶ στὴν Κεντρικὴ Μακεδονία-Δυνάμεις Ἀντιπάλων –Ἐπιχειρήσεις μέχρι τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης -  Ἀπελευθέρωσις τῆς Θεσσαλονίκης – Ἐπιχειρήσεις στὴν Δυτικὴ Μακεδονία – Ἐπιχειρήσεις στὴν Ἤπειρο – Δυνάμεις Ἀντιπάλων –Ἐπιχειρήσεις μέχρι τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων – Ἐπιθετικές ἐπιχειρήσεις κατὰ τῆς ὀχυρωμένης τοποθεσίας τῶν Ἰωαννίνων – Ἡ ἀπελευθέρωσις τῶν Ἰωαννίνων καὶ ἡ ἐκκαθάρισις τῆς Δυτικῆς καὶ Βορείου Ἠπείρου – Ἡ ἀπελευθέρωσις τῶν νήσων Αἰγαίου – Ἐπιχειρήσεις τοῦ βουλγαρικοῦ στρατοῦ – Δυνάμεις Ἀντιπάλων – Ἐπιχειρήσεις στὴν Ἀνατολική Θράκη – Ἐπιχειρήσεις στὴν Δυτικὴ Θράκη – Ἐπιχειρήσεις στὴν Μακεδονία – Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα.

2.2 Ἐπιχειρήσεις στὴν Ἤπειρο

2.2.1 Δυνάμεις Ἀντιπάλων

……….Τὴν ἡμέρα τῆς κηρύξεως τοῦ πολέμου, ὁ Στρατὸς Ἠπείρου διέθετε ὀκτὼ τάγματα, τρεῖς ἀνεξάρτητες μοῖρες πυροβολικοῦ, μία ἵλη ἱππικοῦ καὶ ἕναν λόχο μηχανικοῦ, συνολικῆς δυνάμεως περίπου 10.500 ἀνδρῶν. Συγκεντρώθηκε στὴν περιοχὴ τῆς Ἄρτας κατὰ μῆκος τῆς ἀνατολικῆς ὄχθης τοῦ Ἀράχθου ποταμοῦ, στὶς 04 Ὀκτωβρίου, μὲ ἀποστολή τὴν ἐξασφάλιση τῆς μεθορίου ἀπὸ τὸν Ἀμβρακικὸ κόλπο, ἔως τὸ Μέτσοβο, μέχρι νὰ κριθοῦν οἱ ἐπιχειρήσεις στὴν Μακεδονία.

……….Στὴν Ἤπειρο οἱ τοῦρκοι διέθεταν τὸ Σῶμα Στρατοῦ Ἰωαννίνων, ὑπὸ τὸν Ἐσσὰτ πασᾶ τὸ ὁποῖο περιελάμβανε τὴν 23^η Μεραρχία Κληρωτῶν καὶ τὴν 23^η Μεραρχία Ἐφέδρων, συνολικῆς δυνάμεως περίπου 20.000 ἀνδρῶν, μὲ ἕδρα τὰ Ἰωάννινα. Παράλληλα, προβλεπόταν νὰ συγκροτηθοῦν καὶ διάφορα σώματα ἀτάκτων τουρκαλβανῶν.

2.2.2 Ἐπιχειρήσεις μέχρι τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων

……….Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Στρατὸς Ἠπείρου εἶχε ἀμυντικὴ ἀποστολή, ὁ διοικητὴς του ἀποφάσισε νὰ ἐπιτεθῇ στὶς 6 Ὀκτωβρίου, προκειμένου νὰ καταλάβῃ τὴν οἰκονομικότερη καὶ φύσει ἰσχυρότερη τοποθεσία τῶν ὑψωμάτων τοῦ Γριμπόβου, δυτικῶς τοῦ Ἀράχθου ποταμοῦ.

……….Ἔτσι, τὸ 7^ο Τάγμα Εὐζώνων ὑποστηριζόμενο ἀπό τὸ πυροβολικὸ διῆλθε τὴν γέφυρα τῆς Ἄρτας καὶ ἀφοῦ ἀνέτρεψε τὶς δυνάμεις τῶν τουρκικῶν φυλακίων, κινήθηκε πρὸς τὰ ὑψώματα τοῦ Γριμπόβου, ἐνῶ ἀκολούθησαν καὶ τὰ ὑπόλοιπα τμήματα ποὺ συμμετεῖχαν στὴν ἐπίθεση. Ἡ ἐξέλιξις αὐτή, ἐπέτρεψε τὴν διαπεραίωση τοῦ ὅγκου τοῦ Στρατοῦ Ἠπείρου δυτικῶς τοῦ Ἀράχθου τὴν ἐπομένη ἡμέρα, ἐνῶ ἡ αἴτησις τοῦ ἀρχηγοῦ τοῦ Στρατοῦ Ἠπείρου πρὸς τὸ Ὑπουργεῖο Στρατιωτικῶν γιὰ ἀποστολὴ ἐνισχύσεων καὶ συνέχιση τῶν ἐπιθετικῶν ἐπιχειρήσεων πρὸς τὰ βόρεια, ἀπορρίφθηκε.

……….Στὸ διάστημα 9-11 Ὀκτωβρίου, σημειώθηκαν συγκρούσεις στὴν περιοχὴ τῶν χωρίων Ἀμμότοπου, Γριμπόβου καὶ Ἀνωγείου, ὅπου δοκιμάστηκαν σκληρὰ τὰ ἑλληνικὰ τμήματα, ὅμως πέτυχαν ὄχι μόνο νὰ ἀποκρούσουν τὶς ἀλλεπάλληλες ἐπιθέσεις τῶν τούρκων, ἀλλά καὶ νὰ σταθεροποιήσουν τὶς θέσεις τους. Παράλληλα, τὸ βράδυ 11/12 Ὀκτωβρίου, ὁ Ἐσσὰτ πασᾶς διέταξε τὴν σύμπτυξη τῶν δυνάμεών του πρὸς τὴν γραμμὴ Χάνι Ἐμὶν Ἀγὰχ Πεστά, φοβούμενος πιθανὴ ἀποκοπὴ τῶν δυνάμεών του. Ἡ σύμπτυξις τῶν τούρκων, ἐπέτρεψε στὸν Ἑλληνικὸ στρατὸ νὰ ἀπελευθερώσῃ τὴν Φιλιππιάδα στὶς 12 Ὀκτωβρίου.

……….Ἡ εὐνοϊκὴ ἐξέλιξις τῶν ἐπιχειρήσεων στὴν Ἤπειρο, ἔπεισε τὸ Ὑπουργεῖο Στρατιωτικῶν νὰ τερματίσῃ τὴν ἀμυντικὴ στάση ποὺ μέχρι τότε τηροῦσε ὁ Στρατὸς Ἠπείρου καὶ νὰ τοῦ ἀναθέσει τὴν ἀπελευθέρωση ὅλης τῆς Ἠπείρου. Παράλληλα, τὸ Ἀπόσπασμα τοῦ Ταγματάρχη Σπηλιάδη ἄρχισε νὰ κινεῖται ἀπό τὶς 20 Ὀκτωβρίου πρὸς τὴν Πρέβεζα, μὲ σκοπὸ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς πόλης μὲ τὴν ὑποστήριξη τῆς ναυτικῆς Μοῖρας ποὺ βρισκόταν στὸν Ἀμβρακικό κόλπο.

……….Ἡ κατάληψις τῆς Νικοπόλεως ἀπό τὸ Ἀπόσπασμα καὶ ἡ πίεσις ποὺ ἄσκησαν οἱ πρόξενοι τῶν Μεγάλων Δυνάμεων, ἀνάγκασαν τὸν τοῦρκο διοικητὴ τῆς Πρέβεζας νὰ παραδώσῃ τὴν πόλη στὶς 21 Ὀκτωβρίου. Ἀμέσως μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Πρέβεζας, τὸ Ἀπόσπασμα τοῦ Ὑπολοχαγοῦ Μηχανικοῦ,  Δημητρίου Μπότσαρη, ἐγκαταστάθηκε ἀμυντικὰ στὸν Ἀχέροντα ποταμό, γιὰ νὰ ἐξασφαλίσῃ τὸ ἀριστερὸ πλευρὸ καὶ τὰ νῶτα τοῦ Στρατοῦ Ἠπείρου ἀπό τὴν θάλασσα. Στὸ μεταξύ, γιὰ τὴν προστασία τῶν χριστιανικῶν χωριῶν ἀπό τὶς ἐπιδρομές τῶν ἀτάκτων τουρκαλβανῶν, συγκροτήθηκε τὸ Ἀπόσπασμα τοῦ Ἀντισυνταγματάρχη Πυροβολικοῦ, Σταματίου Μῆτσα, τὸ ὁποῖο μαζὶ μὲ ἐθελοντικὰ σώματα Κρητῶν καὶ Ἠπειρωτῶν Προσκόπων κινήθηκαν πρὸς τὸ Μέτσοβο καὶ τὸ ἀπελευθέρωσαν στὶς 31 Ὀκτωβρίου.

……….Ταυτοχρόνως ἡ Φρουρά Μετσόβου κατόπιν αἰτήσεως τοῦ Φρουράρχου, λόγῳ τῆς ἔντονης ἐπιθετικῆς δραστηριότητος τῶν τούρκων, ἐνισχύθηκε ἀπό τὸ Ἀπόσπασμα Δυτικῆς Μακεδονίας, τὸ σῶμα τῶν Γαριβαλδινῶν καὶ ἄλλα τμήματα.

……….Μὲ τὶς ἐπιχειρήσεις ποὺ διεξήγαγε ἀπό τὴν ἔκρηξη τοῦ πολέμου ὁ Στρατὸς Ἠπείρου, κατόρθωσε νὰ καταλάβῃ τὴν περιοχὴ τῶν Πέντε Πηγαδιῶν, νὰ ἀπελευθερώσῃ τὴν Πρέβεζα, τὸ Μέτσοβο καὶ τὴν Χιμᾶρα (5 Νοεμβρίου) καὶ νὰ δημιουργήσῃ τὶς κατάλληλες προϋποθέσεις γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων καὶ τῆς περιοχῆς βορείως αὐτῆς ποὺ ἦταν καὶ ὁ τελικὸς ἀντικειμενικός σκοπός.

2.2.3 Οἱ ἐπιθετικές ἐπιχειρήσεις κατὰ τῆς ὀχυρωμένης τοποθεσίας τῶν Ἰωαννίνων

………..Στὶς 20 Νοεμβρίου ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνησις γνωστοποίησε στὸν ἀρχηγὸ τοῦ Στρατοῦ Ἠπείρου, ὅτι ἐπιβαλλόταν ἡ ἀπελευθέρωσις τῶν Ἰωαννίνων πρὶν τὴν κατάπαυση τῶν ἐχθροπραξιῶν, λόγῳ τῆς ἐνάρξεως τῶν διαπραγματεύσεων εἰρήνης. Ἔτσι μέχρι τὶς 27 Νοεμβρίου ὁλοκληρώθηκε ἡ συγκέντρωσις τῶν δυνάμεων οἱ ὁποῖες συγκροτούνταν ὡς ἑξῆς: Στὰ ἀνατολικὰ τὸ Α’ Μικτὸ Ἀπόσπασμα, στὸ κέντρο τὸ Β’ Μικτὸ Ἀπόσπασμα καὶ στὰ δυτικά, ἡ II Μεραρχία, ποὺ εἶχε μεταφερθεῖ ἀπό τὴν Θεσσαλονίκη.

………Τὴν κύρια προσπάθεια εἶχε ἡ II Μεραρχία, ἐνεργώντας κατὰ τοῦ δεξιοῦ τῶν τούρκων, οἱ ὁποῖοι ἀμύνονταν στὴν εὑρύτερη περιοχὴ τῶν Πεστῶν, ποὺ ἀποτελοῦσε τὸ προπύργιο τῆς τοποθεσίας τῶν Ἰωαννίνων. Στὸν διήμερο ἀγῶνα (29-30 Νοεμβρίου) ποὺ ἀκολούθησε, οἱ ἑλληνικὲς δυνάμεις κατόρθωσαν νὰ καταλάβουν τὰ Πεστά καὶ νὰ λάβουν στενὴ ἐπαφή μὲ τὴν ὀχυρωμένη τοποθεσία τῶν Ἰωαννίνων, ὅπου καὶ ὑποχρεώθηκαν νὰ ἀνακόψουν τὴν προέλασή τους.

……….Ἡ φύσει ἀμυντικὴ ἰσχύς τοῦ ὑψιπέδου Ἰωαννίνων, εἶχε ἐπαυξηθεῖ ἀπό τὴν τουρκικὴ διοίκηση μὲ τεχνητὴ ὀχύρωση, δηλαδὴ μὲ πολλὰ μόνιμα καὶ ἡμιμόνιμα ἔργα, ποὺ εἶχαν κατασκευαστεῖ ἀπό τὸν καιρὸ τῆς εἰρήνης. Τὴν εὐθύνη τῆς κατασκευῆς τῶν ἔργων εἶχε ὁ Διοικητὴς Πυροβολικοῦ τῆς Φρουρᾶς Ἰωαννίνων, Ἀντισυνταγματάρχης Vechip Bey, ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψη τοῦ Γερμανοῦ Στρατηγοῦ Von der Goltz, ἀπὸ τὸ 1909. Τὸ μεγαλύτερο βάρος τῆς ὀχυρώσεως, εἶχε ριφθεῖ στὸν νότιο τομέα καὶ κυρίως στὰ ὑψώματα τῆς Μανολιάσας, τοῦ Αὐγοῦ καὶ τοῦ Μπιζανίου, μὲ σκοπὸ τὴν ἀπαγόρευση τοῦ ἄξονα Ἄρτας-Ἰωαννίνων καὶ τὴν ἐξασφάλιση τοῦ συγκοινωνιακοῦ καὶ ἀνεφοδιαστικοῦ κόμβου τῶν Ἰωαννίνων.

……….Ἡ πρώτη ἐπίθεσις κατὰ τῆς Μανολιάσας καὶ τοῦ Μπιζανίου, ἔγινε τὴν 1^η Δεκεμβρίου ἀπό τὸ Α’ Μικτὸ Ἀπόσπασμα καὶ τὴν II Μεραρχία, στὰ δύο ἄκρα, ἐνῶ στὸ κέντρο, τὸ Β’ Μικτὸ Ἀπόσπασμα παρέμεινε στὶς θέσεις του, ἀπασχολώντας τὸν ἐχθρό.

……….Στὸν τομέα τῆς II Μεραρχίας, παρὰ τὶς ἀρχικὲς ἐπιτυχίες της, ἀναγκάστηκε  νὰ ἐγκατασταθῇ ἀμυντικὰ στὰ νότια ὑψώματα τῆς Μανολιάσας, λόγῳ σφοδρῆς ἀντεπιθέσεως τὴν ὁποία ἐξαπέλυσε ἡ 21^η Μεραρχία ποὺ εἶχε ἔλθει ἀπό τὸ Μοναστήρι  ὡς ἐνίσχυση. Τὸ Α’ Μικτὸ Ἀπόσπασμα ἐξουδετέρωσε τὶς τουρκικὲς ἀντιστάσεις στὴν περιοχὴ τῆς Ἀετοράχης, ἀλλὰ καθηλώθηκε στὶς 3 Δεκεμβρίου ἀπό τὰ πυρᾶ τοῦ Ὀχυροῦ Μπιζανίου, ἐνῶ παράλληλα δεχόταν ἀντεπίθεση κατὰ τῶν δύο πλευρῶν του, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἐπανέλθει στὶς ἀρχικές του θέσεις. Οἱ τοῦρκοι ἀφοῦ πέτυχαν νὰ ἀναχαιτίσουν τὴν ἑλληνική ἐπίθεση, ἀνέλαβαν τὴν πρωτοβουλία τῶν ἐπιχειρήσεων, καὶ στὸ διάστημα 4-10 Δεκεμβρίου, ἐξαπέλυσαν ἐπιθέσεις σὲ ὁλόκληρο τὸ μέτωπο.

……….Τὰ Ἑλληνικά τμήματα, ἀντέταξαν πείσμονα ἀντίσταση ἀλλά ὑπέστησαν σοβαρὲς ἀπώλειες κυρίως στὸν τομέα τοῦ Α’Μικτοῦ Ἀποσπάσματος, ὅπου τὰ πυκνὰ καὶ εὔστοχα πυρᾶ πυροβολικοῦ τοῦ Ὀχυροῦ Μπιζανίου προκάλεσαν καὶ κλονισμὸ τοῦ ἠθικοῦ τῶν ἀνδρῶν. Ὡστόσο οἱ ἐνισχύσεις ποὺ κατέφθασαν, συνέβαλαν στὴν σταθεροποίηση τοῦ μετώπου καὶ στὴν ὕφεση τῆς τουρκικῆς ἐπιθετικότητας. Ἡ διαμορφωθεῖσα κατάστασις στὴν Ἤπειρο καὶ ἡ ἐξέλιξις τῶν διαπραγματεύσεων στὸ Λονδῖνο, ὁδήγησαν τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση στὴν ἀπόφαση γιὰ ταχύτερο τερματισμὸ τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων στὴν περιοχή.

……….Ἡ ἐνίσχυσις τῶν ἐκεῖ τουρκικῶν δυνάμεων ἀπό τὴν περιοχὴ τοῦ Μοναστηρίου καὶ ἡ πεποίθησις ὅτι ὁ βουλγαρικὸς κίνδυνος στὴν Μακεδονία δὲν ἦταν ἄμεσος, καθόρισαν ὡς πρωταρχικὸ στόχο τὴν ἀνάγκη ἀποστολῆς ἐνισχύσεων στὴν Ἤπειρο. Ἔτσι, ἀπό τὶς 12 Δεκεμβρίου, ἄρχισε ἡ θαλάσσια μεταφορὰ τῶν IV καὶ VI Μεραρχιῶν ἀπό τὴν Θεσσαλονίκη στὴν Πρέβεζα, γιὰ τὴν ἄμεση ἐνίσχυση τοῦ μετώπου τῆς Ἠπείρου.

---

• Ὁλόκληρο τὸ κείμενο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό: www.e-istoria.com...

• Πληροφορίες κεντρικῆς εἰκόνας:  «Αφίσα εποχής η οποία απεικονίζει τους αγώνες τού Έθνους στην Ήπειρο. Μπροστά η Σημαία, έπειτα ο Κλήρος και ακολουθεί ο Στρατός μας».