.
,,
Η Επανάσταση στην Θεσσαλία το 1878
,
Από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Νεώτερος Ελληνισμός, 1833-1881, τόμος ΙΓ’, εκδοτική Αθηνών ΑΕ, 1977. (Σελ. 339 έως 340)
,
……….Η Θεσσαλία αποτελούσε την βάση εξορμήσεως κάθε επαναστατικής ενέργειας των υπόδουλων Ελλήνων. Η εύκολη επαφή και η απροσδόκητη διείσδυση ενόπλων τμημάτων από το βασίλειο, καθιστούσε σχετικά εύκολη την προετοιμασία επαναστατικών κινημάτων. Στις ορεινές περιοχές τού Αλμυρού, στο Πήλιο, στην Όσσα, καθώς και στην δυτική Θεσσαλία, υπήρχε ανθρώπινο δυναμικό εξασκημένο στα όπλα και πρόθυμο να στελεχώσει ανταρτικές ομάδες. Ιδιαίτερη έφεση στα όπλα είχαν οι νομάδες και οι άλλοι ορεινοί Θεσσαλοί, που κατά καιρούς είχαν μετέλθει τον ληστρικό βίο ή είχαν συμμετάσχει σε παλαιότερα επαναστατικά κινήματα. Στα χωριά τού κάμπου, οι συνθήκες διαβιώσεως στα τσιφλίκια των τούρκων μπέηδων, και το ευπρόσβλητο τής περιοχής, καθιστούσαν τους κατοίκους περισσότερο επιφυλακτικούς.
……….Από την εποχή του πρώτου σερβοτουρκικού πολέμου τού 1876, δύο μικρές ανταρτικές ομάδες με επικεφαλής τους πρώην λήσταρχους Καραπατάκη και Παναγιώτη Καλόγηρο, παρενοχλούσαν τους τούρκους ανάμεσα στην Θεσσαλία και στον Όλυμπο.
……….Όταν γύρω στα μέσα τού 1877, η ελληνική κυβέρνηση άφησε να εννοηθεί ότι θα ενίσχυε τις επαναστάσεις, απεσταλμένοι των επαναστατικών επιτροπών τής Αθήνας που έφθασαν στην Θεσσαλία, βρήκαν το έδαφος έτοιμο. Οι πιέσεις των τουρκικών αρχών, ο πολλαπλασιασμός των φόρων εξαιτίας τού πολέμου και κυρίως η εμφάνιση στην περιοχή πολυάριθμων ένοπλων στιφών Γκέγκηδων τουρκαλβανών, είχαν δημιουργήσει μία αφόρητη κατάσταση που οδηγούσε κατευθείαν σε γενική εξέγερση. Ιδιαίτερα οι αυθαιρεσίες των Γκέγκηδων, που από την περιοχή Δίβρας είχαν φθάσει στην νότια Θεσσαλία, αφού διέσχισαν ολόκληρη την δυτική Μακεδονία αφήνοντας πίσω καταστροφές και λεηλασίες, είχαν προκαλέσει πανικό στους χριστιανικούς πληθυσμούς.
……….Κατά περίεργη σύμπτωση, το πρώτο ένοπλο σώμα που έφθασε στην Θεσσαλία προοριζόταν αρχικά γιά την Μακεδονία. Τέλη Δεκεμβρίου 1877 με αρχές Ιανουαρίου 1878, ο Λεωνίδας Βούλγαρης, επικεφαλής σώματος 150 ανδρών, αποβιβάσθηκε στις απέναντι από την Σκιάθο ακτές τού νοτίου Πηλίου, αφού ισχυρή θαλασσοταραχή τον εμπόδισε να ποδίσει στην παραλία Λιτόχωρου. Ο ίδιος ο Βούλγαρης επέστρεψε στην Αθήνα όπου προετοίμασε την αποστολή στο νότιο Πήλιο δευτέρου σώματος, υπό το Θεσσαλό μοίραρχο Ζήσιμο Μπασδέκη.
……….Σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα δύο σώματα συνενώθηκαν με ντόπιους επαναστάτες, που οδηγούσε ο οπλαρχηγός [και μετέπειτα Μακεδονομάχος] Κώστας Γαρέφης, διένειμαν όπλα σε όλα τα χωριά τού Πηλίου, ύψωσαν την ελληνική σημαία και συνέστησαν στον Άγιο Λαυρέντιο, προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Μπασδέκη.
……….Αργότερα, με τη συμμετοχή 60 πληρεξουσίων από όλα τα χωριά, η προσωρινή κυβέρνηση Πηλίου, ανασχηματίσθηκε στη Μακρυνίτσα, με πρόεδρο τον Ιερώνυμο Κασσαβέτη, αντιπρόεδρο τον Ζ. Μπασδέκη και μέλη τον Κ. Γαρέφη και άλλους.
……….Ενώ στο Πήλιο ο εξοπλισμός των κατοίκων προχωρούσε ταχύτατα, και οι πρώτες συμπλοκές με τουρκικά αποσπάσματα απέβαιναν υπέρ των επαναστατών, ανάλογες προετοιμασίες γίνονταν νοτιότερα στην περιοχή Αλμυρού. Η απόφαση γιά τον Αλμυρό είχε παρθεί την παραμονή τού νέου έτους 1878, σε σύσκεψη που έγινε στο σπίτι τού Κουμουνδούρου, παρουσία τού Τρικούπη και μελών τής κεντρικής επιτροπής.
……….Στην σύσκεψη εκείνη, είχε αποφασισθεί να αναχωρήσει ο λοχαγός Ισχόμαχος γιά την Λαμία, από όπου θα αναλάμβανε τον γενικό συντονισμό τής εξεγέρσεως τού Αλμυρού και γενικότερα τής Θεσσαλίας. Σκοπός του ήταν, μετά την εξέγερση τού Αλμυρού και την σταθεροποίηση τής επαναστάσεως στα υπόλοιπα τμήματα τής Θεσσαλίας, να προχωρήσει στο εσωτερικό τής δυτικής Μακεδονίας, στις περιοχές Γρεβενών, Καστοριάς.
……….Η εξέλιξη όμως των γεγονότων, τον ανάγκασε τελικά να παραμείνει στην δυτική ορεινή Θεσσαλία, όπου ανέλαβε ως γενικός αρχηγός τής περιφέρειας.
……….Κατά τα μέσα Ιανουαρίου, οι προετοιμασίες στην περιοχή Αλμυρού είχαν ολοκληρωθεί. Τα ένοπλα σώματα, αφού πέρασαν την μεθόριο, συνενώθηκαν με τους ντόπιους επαναστάτες και ύψωσαν στις 16 Ιανουαρίου την σημαία τής επαναστάσεως στο χωριό Βρύνια, παρουσία τού πολιτικού αρχηγού τής επαρχίας, Δ. Οικονομίδη.
……….Οι προκαταρκτικές επαναστατικές εκδηλώσεις στις επαρχίες Πηλίου και Αλμυρού, είχαν προηγηθεί τής εισβολής στην Θεσσαλία. Σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο, κύριο σκοπό είχαν την υποβοήθηση των επιχειρήσεων τού τακτικού στρατού. Μετά όμως από την επάνοδο τού στρατού στο ελληνικό έδαφος, τα σχέδια έπρεπε να εφαρμοσθούν, γιατί η επανάσταση εξυπηρετούσε τώρα πολιτικές σκοπιμότητες.
……….Όπως προκύπτει από την μελέτη των ανέκδοτων αρχείων τής κεντρικής επιτροπής, καθώς και άλλων αρχειακών πηγών, μετά από σχετικές συνεννοήσεις τού Κουμουνδούρου με την κεντρική επιτροπή, αποφασίσθηκε να μην συσταθεί ειδική επιτροπή γιά την Θεσσαλία όπως είχε συμβεί με την Κρήτη, την Μακεδονία και γιά ένα διάστημα και με την Ήπειρο.
……….Η κεντρική επιτροπή θα αναλάμβανε να ενισχύσει και να συντονίσει τις ενέργειες στην Θεσσαλία, σε συνεννόηση βέβαια με την κυβέρνηση. Σύμφωνα με την ρύθμιση αυτή, σε όλη την διάρκεια Φεβρουαρίου – Μαρτίου, δεκάδες ένοπλα σώματα εξοπλισμένα από την κεντρική επιτροπή, πέρασαν στο υπό τουρκική κατοχή ελληνικό έδαφος και αφού εξόπλισαν τους ντόπιους χωρικούς, συγκρότησαν τέσσερις ισχυρές επαναστατικές εστίες.
……….Στο ανατολικό τμήμα τής Θεσσαλίας οι επαναστάτες απέκτησαν τον έλεγχο στην ορεινή περιοχή τού Αλμυρού, τού Πηλίου και τής Όσσας. Στην δυτική Θεσσαλία, το αρχηγείο των επαναστατών εγκαταστάθηκε στο Λουτρό Σμοκόβου, όπου συντόνιζε τον αγώνα σε όλη την ορεινή ανατολική Πίνδο και στα χωριά τού Κάμπου.
……….Παρά την έξοδο τόσων σωμάτων και τον πλούσιο εφοδιασμό τους με όπλα και οικονομικά μέσα, τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά. Οι βασικές αιτίες ήταν η έλλειψη έμπειρων αρχηγών, ικανών να επιβάλλουν πειθαρχία και να δράσουν με βάση προκαθορισμένα σχέδια, καθώς και η ικανότητα των τούρκων να συγκεντρώσουν σε μικρό χρονικό διάστημα, σημαντικές δυνάμεις, που είχαν αποδεσμευτεί από το ρωσοτουρκικό και σερβοτουρκικό μέτωπο.
……….Ο αντίκτυπος από την κατάσταση αυτή δεν άργησε να φανεί. Πρώτη σημαντική αποτυχία σημειώθηκε στην περιοχή Όσσας, όπου στην παραλία Αγιάς είχε αποβιβασθεί στις 25 Φεβρουαρίου ένα νέο σώμα τού Λεωνίδα Βούλγαρη. Το σώμα αυτό είχε κατορθώσει να αποκτήσει δύναμη 500 ανδρών, με την προσέλευση ένοπλων ομάδων τού Πηλίου.
……….Σύντομα όμως στην ίδια περιοχή έφθασαν και διάφορα άλλα σώματα, μεταξύ των οποίων των ληστανταρτών Ζούρκα, Λελούδα, και Φαρμάκη. Χωρίς προσυνεννόηση, οι αρχηγοί των σωμάτων αυτών προσπάθησαν να καταλάβουν την Αγιά στις 2 Μαρτίου. Αποκρούσθηκαν όμως με σοβαρές απώλειες, και τα υπολείμματά τους διαπεραιώθηκαν στο Πήλιο. Πίσω τους άφησαν ανυπεράσπιστα τα χωριά που τόσο πρόθυμα είχαν συμπαρασταθεί στον αγώνα. Η μανία τού τουρκικού στρατού και των ατάκτων ξέσπασε επάνω στους άοπλους χωρικούς, με αποτέλεσμα την ερήμωση τής περιοχής.
……….Στο μεταξύ, ισχυρές τουρκικές δυνάμεις, άρχισαν να φθάνουν ατμοπλοϊκώς στον Βόλο, ενώ ο τουρκικός στόλος, υπό τον Χόβαρτ πασά, απέκλειε τις ακτές τού Πηλίου. Εκεί, από ένα ήδη μήνα, οι επαναστάτες είχαν αποκρούσει με επιτυχία επανειλημμένες επιθέσεις. Παρόλο όμως ότι περίπου 2.000 ένοπλοι είχαν συγκεντρωθεί στην οχυρή αυτή περιοχή, η έλλειψη γενικού αρχηγού, η ασυνεννοησία και οι μικροφιλοδοξίες των σωματαρχών, δεν επέτρεψαν να οργανωθεί συστηματική άμυνα.
……….Έτσι όταν εκδηλώθηκε η γενική επίθεση των τούρκων, κατά τού κέντρου τής ελληνικής γραμμής, στο χωριό Μακρυνίτσα, το μέτωπο κατέρρευσε παρά την ηρωϊκή αντίσταση εθελοντών και χωρικών. Πρώτα έπεσε η Μακρυνίτσα, όπου οι γυναίκες πολέμησαν πλάϊ στους άνδρες. Ακολούθησε η Πορταριά, και στην συνέχεια τα υπόλοιπα χωριά τού Πηλίου. Επακολούθησαν φοβερές σφαγές και λεηλασίες, καθώς και ο φόνος (με αποκεφαλισμό) από τους τούρκους, του Άγγλου Φιλέλληνα ανταποκριτή των «Τάϊμς» τού Λονδίνου, Όγκλ.
……….Όπως γράφει ο πρόξενος τής Ελλάδος στη Λάρισα, Παλαμίδης, τα πραγματικά αίτια τής καταρρεύσεως τής επαναστάσεως τού Πηλίου, υπήρξαν «[…] ἡ πολυκέφαλος ἀρχηγία καὶ ἡ μεταξὺ τῶν διαφόρων ἀρχηγῶν διχόνοια, διότι οἱ ἐπὶ τοῦ Πηλίου ἐπαναστάται καί ἀριθμητικῶς ἦσαν ἰσχυροὶ καί τοσοῦτον ἰσχυρὰς θέσεις κατεῖχον, ὥστε ἠδύναντο εὐκόλως νὰ ἀποκρούσωσι στατὸν τριπλάσιον τοῦ ἐπιτεθέντος αὐτῶν».
……….Μετά από την εξουδετέρωση των επαναστατικών εστιών τού Πηλίου και τής Όσσας, καθώς επίσης και τού Ολύμπου, ο όγκος τού τουρκικού στρατού άρχισε να κινείται απειλητικά προς τα χωριά τού Κάμπου, όπου επίσης είχαν εμφανισθεί επαναστατικά σώματα. Είναι γεγονός ότι στην περιοχή Τρικάλων, οι επαναστάτες είχαν σημειώσει έως τότε σημαντικές επιτυχίες και είχαν προκαλέσει βαριές απώλειες στους τούρκους.
……….Με βάση τις ανατολικές υπώρειες τής Πίνδου, στα δυτικά των Τρικάλων, οι επαναστάτες πέτυχαν να επεκτείνουν τον έλεγχό τους και στον δυτικό Κάμπο, ιδιαίτερα μετά τις αποφασιστικές τους νίκες και την κατάληψη τής Σέκλυζας, των Σοφάδων και τού Μουζακίου (Φεβρουάριος – αρχές Μαρτίου).
……….Η εκδικητική μανία των επαναστατών στράφηκε τότε κυρίως εναντίον των μεγάλων οθωμανικών τσιφλικιών, αρκετά από τα οποία πυρπολήθηκαν. Η συγκέντρωση όμως πολυάριθμου τουρκικού στρατού στην Καρδίτσα, στην Λάρισα και στα Τρίκαλα, είχε ως αποτέλεσμα να υποχωρήσουν οι επαναστάτες δυτικότερα και να καταλάβουν αμυντικές θέσεις στην Πετρομαγούλα (21/3).
……….Οι τούρκοι, πέτυχαν τελικά να καταλάβουν την Ματαράγκα, αλλά δεν μπόρεσαν να διώξουν τους επαναστάτες από την γύρω οχυρή περιοχή. Έτσι η φλόγα τής Θεσσαλικής επαναστάσεως, διατηρήθηκε, ώσπου να συγκληθεί το ευρωπαϊκό συνέδριο.
……….Στις θέσεις αυτές συνάντησαν τους επαναστάτες στις αρχές Μαΐου οι πρόξενοι τής Αγγλίας Μπλούντ και Μέρλιν, οι οποίοι ανέλαβαν μεσολαβητικό ρόλο, γιά την καταστολή τής επαναστάσεως και την χορήγηση γενικής αμνηστίας.
-
Επιμέλεια κειμένου από ατονικό σε μονοτονικό: Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο