,

.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΛΑΣΚΑΡΙΣ ΚΑΙ ΜΙΧΑΗΛ ΑΥΤΩΡΕΙΑΝΟΣ-ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ

 M

……….[ ]Ὅπως ὅμως ὁ Λάσκαρις φημισθῇ βασιλεὺς και περιβληθῇ τὰ σήματα τοῦ βασιλικοῦ ἀξιώματος, ἀπῃτεῖτο, κατὰ τὰς ἐπικρατούσας συνηθείας ἐν Βυζαντίῳ, ἐγκατάστασις ἐν Νικαία νομίμου ἐκκλησιαστικῆς ἀρχῆς, καὶ δὴ Πατριαρχείου, ἀλλά τοιοῦτο δὲν ὑπῆρχε, διότι ὁ κατὰ τὴν ἅλωσιν πατριάρχης Ἰωάννης Καματηρὸς διέμενεν ἐν Διδυμοτείχῳ ἀπρακτῶν, ἐπί διετίαν δὲ ἡ ἐκκλησία διετέλει οὖσα ἄνευ ποιμενάρχου.

……….Οὕτω διακειμένων τῶν τῆς ἐκκλησίας ὁ Λάσκαρις ἀνέλαβε νὰ διευθετήσῃ τὰ κατ’αὐτήν καὶ ἐπαναφέρῃ τὴν διασαλευθεῖσαν ἐκκλησιαστικήν τάξιν καθιστὼν τὴν Νίκαιαν ἕδραν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, στερηθέντος τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει.  Δι’ ὅ καὶ προσεκάλεσε τὸν τέως πατριάρχην Ἰωάννην Καματηρὸν ὅπως ἐγκατασταθῇ εἰς Νίκαιαν καὶ συνάμα στέψῃ αὐτόν βασιλέα, οὗτος ὅμως οὐ μόνον ἠρνήθη, ἀλλά καὶ ἔπεμψεν ἔγγραφον τὴν παραίτησίν του.

……….Αἱ ἱστορικαὶ πηγαὶ δὲν ἀναγράφουσι τὰς αἰτίας τῆς παραιτήσεως τοῦ πατριάρχου καὶ τῆς μὴ μεταβάσεως αὐτοῦ εὐθύς ἐν ἀρχῇ εἰς Νίκαιαν μετὰ τῶν λοιπῶν λογάδων τῆς ἐκκλησίας.

……….Τὸ ἐφ’ ἡμῖν νομίζομεν ὅτι ἡ ἀποχή τῆς ἀναμίξεως τοῦ Ἰωάννου Καματηροῦ εἰς τὰ ἐκκλησιαστικά τῆς Νικαίας ἕνα καὶ μόνον εἶχε λόγον, ὅτι ἦτο συγγενὴς, κατὰ τινος δὲ ἀδελφός, τῆς Εὐφροσύνης, συζύγου τοῦ τέως αὐτοκράτορος Ἀλεξίου Γ’, τοῦ πενθεροῦ τοῦ Λασκάρεως, ἐφ’ ᾦ καὶ ἀπέφευγε νὰ ἀναγνωρίσῃ ἕτερον βασιλέα, ζῶντος τοῦ Ἀλεξίου Γ’, τοῦ καὶ ἐργαζομένου πρὸς ἀνάκτησιν τοῦ θρόνου του.

……….Ὁ Κωνσταντῖνος Σάθας φέρει ὡς λόγον τῆς ἀρνήσεως τοῦ πατριάρχου Ἰωάννου Καματηροῦ εἰς τὸ νὰ στέψῃ τὸν Λάσκαριν ὅτι ἐθεώρει τοῦτον ὡς πρεσβεύοντα τὰ τῶν Ἑλλήνων, οὕς ἀνέκαθεν ἡ ἐκκλησία τοῦ Βυζαντίου κατεδίωκεν, ὥστε καὶ τὸ ὄνομα Ἕλλην διεγράφη ὑπό τῶν Βυζαντινῶν χρονογράφων ὡς συνώνυμον τοῦ εἰδωλολάτρης. Προσθέτει δ’ ὅτι, ὅταν οἱ κάτοικοι τοῦ Βυζαντίου κατέστρεψαν τὸ ἄγαλμα τῆς Ἀθηνᾶς ἐν Κωνσταντινουπόλει, θεωροῦντες αὐτό αἴτιον τῆς ἁλώσεως, ὡς στοιχειωμένον, ὁ Καματηρὸς ἀνέκραξεν οἱονεί συμφωνῶν «ἡ σκύλλα μᾶς ἔφαγε».

……….Πλὴν τοῦ Καματηροῦ ὁ Λάσκαρις καὶ ἄλλους κληρικοὺς προσεκάλεσεν εἰς Νίκαιαν, ἐν οἷς καὶ τὸν μητροπολίτην Άθηνῶν Μιχαὴλ Ἀκομινᾶτον, διευκολύνων τὴν μετάβασιν αὐτῶν, διὰ τοῦ στόλου του. Τούτου δ’ ἔνεκεν ὁ Ἀκομινᾶτος ἐπιστέλλων αὐτῷ γράφει ὅτι ὡς ἡ ὄρνις ἐπισυνάγει τὰ νοσσία αὑτῆς, οὕτω καὶ αὐτός τὰ τέκνα τῆς ἐκκλησίας, ἄλλα ἀλλοῦ διεσεδασμένα, παραλαμβάνων τὴν παρομοίωσιν ἐκ τοῦ Εὐαγγελίου.

……….Ἐν τῇ ἐπιστολῇ του δὲ προσαγορεύει τὸν Λάσκαριν «Βασιλέα τῆς Ἀνατολῆς» καὶ τὸ κράτος του ἀποκαλεῖ ἔνθεον καὶ ἁγίαν τὴν βασιλείαν του. Ἀπεποιήθη δὲ νὰ μεταβῇ εἰς Νίκαιαν ἕνεκα γήρατος καὶ ἀσθενείας.

……….Μετὰ τὴν παραίτησιν τοῦ Καματηροῦ οἱ ἐν Νικαίᾳ κληρικοὶ ψηφίζουσι πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως τὸν Μιχαὴλ Αὐτωρειανόν τῇ 20 Μαρτίου 1206, ἄνδρα λόγιον καὶ πάσης γραφῆς ἔμπειρον, ὅστις καὶ ἔστεψεν τὸν Θεόδωρον ὡς βασιλέα καὶ ἔχρισε διὰ μύρου περὶ τὰ τέλη Μαρτίου τοῦ 1206, ἤτοι δύο ἔτη μετὰ τὴν ἅλωσιν, ἄγοντος τοῦ Θεοδώρου τὸ τριακοστὸν ἔτος τῆς ἡλικίας του.

……….Πιθανὸν δὲ κατὰ τὸν χρόνον τοῦτον ἀνενεώθη καὶ τὸ ἐπί τῶν αὐτοκρατόρων τῆς Κωνσταντινουπόλεως ὑπάρχον ἔθιμον τοῦ νὰ κεῖται παρὰ τὰ βασιλικὰ δώματα ἤ τὰς σκηνὰς διαρκὴς ναὸς πρὸς χρῆσιν τοῦ βασιλέως. Σῳζεται δὲ περὶ τούτου ῥητὸν ἔγγραφον διαλαμβάνον περὶ τῆς κατασκευῆς τούτου.

……….Καθ’ ὅν χρόνον ὁ Λάσκαρις ἐν Νικαίᾳ ἐστέφετο καὶ ἀνευφημεῖτο βασιλεὺς καὶ αὐτοκράτωρ Ῥωμαίων, τὸ κράτος αὐτοῦ περιελάμβανε τὴν Νίκαια, Προῦσαν, Σμύρνην, Φιλαδέλφειαν, Ἔφεσον, Νεόκαστρα καὶ τὸ Κιλβιανὸν πεδίον· δῆλα δὴ ὅλην τὴν Βιθυνίαν πρὸς Β, πρὸς Δ τὴν χώραν, τὴν ἀρχομένην ἀπό Καρίας καὶ Μαιάνδρου, πρὸς Α δὲ τὴν μέχρι Γαλατίας καὶ Καππαδοκίας.  Δὲν συμπεριελάμβανε δὲ τὴν δυτικὴν πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον χώραν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τὴν Τρῳάδα.

……….Ὁ Λάσκαρις μικρὸν μετὰ τὴν στέψιν του συνῆψε συνθήκην ἀνακωχῆς ὅπλων πρὸς τὸν αὐτοκράτορα Ἑρρῖκον, τὸν διαδεχθέντα κατὰ τὸν Αὔγουστον τοῦ αὐτοῦ ἔτους τὸν φονευθέντα Βαλδουῖνον. Εἶτα δ’ ἐκστρατεύσας ἀπεδίωξεν ἐκ τῆς Φιλαδελφείας τὸν Θεόδωρον Μαγκαφᾶν, καὶ ἐκ τῆς Σαμψοῦντος τὸν Σάββαν, ἠλευθέρωσε δὲ καὶ τὴν περὶ τὸν Μαίανδρον χώραν ἐκ τοῦ Μιχαὴλ Μαυροζώμη, ὅν ἔτρεψεν εἰς φυγήν, φθορὰν μεγίστην ἐπενεγκών εἰς τοὺς ὑπ’ αὐτόν Τούρκους, ὧν ἄλλους μὲν ἐφόνευσεν, ἄλλους δ’ ἐζώγρησεν.

……….Ἀλλά κατόπιν συνῆψε συνθήκην πρὸς τὸν Σουλτάνον Καϊχσρόην, γαμβρόν τοῦ Μαυροζώμη, δι’ ἧς κατέλιπεν εἰς τὸν τελευταῖον τοῦτον, λόγῳ τῆς μετὰ τοῦ Σουλτάνου συγγενείας του, μέρος τῶν καταληφθεισῶν  χωρῶν, ἴνα μὴ διαταράξῃ τὴν μεταξὺ αὑτοῦ καὶ τοῦ Σουλτάνου τούτου φιλίαν.

……….Μόλις ὅμως ἐξησφάλισε τὰ πρὸς νότον τοῦ κράτους του ὅρια, νέος πόλεμος ἀνεφάνη ἐκ τῶν βορειοανατολικῶν, ὁ Ἀλέξιος Α’ Μέγας Κομνηνὸς τῆς Τραπεζοῦντος, βασιλεὺς Ῥωμαίων καὶ οὗτος προσαγορευόμενος. Ὁ ἀδελφός τούτου Δαβὶδ στρατολογήσας Παφλαγόνας, ὧν εἶχε διοίκησιν, καὶ Ἴβηρας, οἰκοῦντας περὶ τὸν Φᾶσιν ποταμόν, καὶ ἄλλους περὶ τὴν Ποντικὴν Ἡράκλειαν, ἔφθασε μέχρι Νικομηδείας ὑποτάσσων πόλεις καὶ κώμας ὑπέρ τοῦ ἀδελφοῦ του Ἀλεξίου Α’, μὴ ἀνεχομένου ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ ἕτερον βασιλέα Ῥωμαίων.

……….Ὁ Λάσκαρις ἀντεπελῆλθε ταχέως, καὶ πορευθεὶς διὰ τραχείας καὶ δυσβάτου ὁδοῦ, ὅπως ἀποπλανήσῃ τοὺς πολεμίους, ἀναμένοντας αὐτόν εἰς τὴν βατὴν καὶ τετριμμένην, ἐπιπίπτει αἰφνιδίως περὶ τὴν Νικομήδειαν κατὰ τοῦ Δαβὶδ καὶ διασκορπίζει τὸν στρατὸν αὐτοῦ, αἰχμαλωτίσας καὶ τὸν στρατηγὸν του Συναδηνόν. Διέταξε δὲ τὸν Δαβὶδ νὰ μὴ προβῇ τοῦ λοιποῦ ἐντεῦθεν τῆς Ἡρακλείας τοῦ Πόντου.

……….Κατὰ τὸ ἔτος δὲ τοῦτο ὁ Θεόδωρος Λάσκαρις κατεσκεύασε στόλον, ὅπως καὶ κατὰ τὴν ναυτικὴν ἔτι δύναμιν μὴ ὑστερῇ τῶν θαλασσοκρατούντων Φράγγων, ἐχόντων τὴν ἐπικουρίαν τῶν πλοίων τῶν Ἐνετῶν καὶ Πισατῶν καὶ ἄλλων ναυτικῶν τῆς Δύσεως λαῶν. Ἄλλως δ’ ἦτο αὐτῷ ἀπαραίτητος στόλος ἕνεκα τῆς γεωγραφικῆς θέσεως τοῦ κράτους του, χωριζομένου ἀπό τοῦ Λατινικοῦ διὰ θαλάσσης. Ναύαρχον τοῦ στόλου κατέστησε τὸν Στειριόνην ἤ Ἐστουρίωνα, Καλαβρὸν πειρατὴν τῶν χειρίστων, ὡς γράφει ὁ Χωνιάτης, χρηματίσαντα καὶ ναύαρχον τοῦ Ἀλεξίου Β’.

……….Φαίνεται δ’ ὅτι ἐν ἀρχῇ ἀπέστειλε τὸν στόλον ἀνά τὸ  Αἰγαῖον καὶ πρὸς παρενόχλησιν τῶν Φράγγων, καὶ πρὸς λείαν, καὶ πρὸς ἐπίδειξιν τῆς δυνάμεως τοῦ βασιλείου του. Τότε δὲ διὰ τοῦ στόλου ἐκυρίευσε καὶ τινας τῶν νήσων. Ἐξ ἐπιτολῶν δὲ τοῦ Μιχαὴλ Ἀκομινάτου, μητροπολίτου τέως Ἀθηνῶν, γνωρίζομεν ὅτι ὁ Στειριόνης κατέπλευσε καὶ εἰς τὴν νῆσον Κέω κομιστὴς τῆς παρακλήσεως τοῦ Λασκάρεως πρὸς αὐτόν, ἧς ἐμνήσθημεν, ὅπως μεταβῇ εἰς Νίκαιαν.

***

Πηγή: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 1204-1261, ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΜΗΛΙΑΡΑΚΗ, ΙΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΑΘΗΝΑΙ. ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΗ ΜΕ ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ, ΧΑΡΤΗ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΗΡΚΟΣ Ρ.ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, ΣΕΙΡΑ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΙΩΝΙΑ,