,
.
.Οἱ τελευταῖοι Δεσπότες τοῦ Μυστρᾶ
,
Ἀπόσπασμα ἀπό τὸ: “ Μυστρᾶς ἡ Βυζαντινὴ πρωτεύουσα τῆς Πελοποννήσου” τοῦ Στ. Ράνσιμαν.
,
……….(…) Πρὸς τὸ τέλος τοῦ καλοκαιριοῦ τοῦ 1446, ὁ Μουρᾶτ πείσθηκε ἀπό τοὺς πρώην ἀξιωματούχους του, νὰ ἐγκαταλείψῃ τὴν ἀπομόνωσή του καὶ νὰ ἀσχοληθῇ μὲ τοὺς ἐχθρούς τοῦ Σουλτανάτου. Ὅρισε ὡς πρῶτο του καθῆκον νὰ τιμωρήσῃ τὸν Κωνσταντῖνο (Παλαιολόγο).
……….Τὸν Νοέμβριο, παρ’ ὅτι εἶχε περάσει ἡ ἐποχή, ἐμφανίστηκε ὁ ἴδιος στὴν Ἑλλάδα, ἐπικεφαλῆς ἑνός μεγάλου στρατοῦ. Ὅλες οἱ πρόσφατες κατακτήσεις τοῦ Κωνσταντίνου, ἔπεσαν στὰ χέρια του· καὶ ὁ δούκας τῶν Ἀθηνῶν τὸν ὑποδέχτηκε ὡς ἀπελευθερωτή. Ὁ Κωνσταντῖνος ἦταν ἀπομονωμένος. Μετὰ τὴν ἐπίθεσή του στὶς βενετικὲς κτήσεις, δὲν μποροῦσε νὰ περιμένῃ καμμία βοήθεια ἀπό τὴ Βενετία. Καὶ κανεὶς ἄλλος δὲν ἦταν σὲ θέση νὰ τὸν βοηθήσῃ. Καθὼς οἱ τοῦρκοι πλησίαζαν στὸ Ἑξαμίλιο, ἔστειλε τὸν νεαρὸ ἱστορικό, Λαόνικο Χαλκοκονδύλη ὡς πρέσβη στὸν Μουρᾶτ νὰ συζητήσῃ γιὰ τοὺς ὅρους μιᾶς εἰρήνης.
……….Ὁ Μουρᾶτ ἀπαίτησε τὴν καταστροφὴ τοῦ Ἑξαμιλίου, καὶ ὅταν αὐτό ἀπορρίφθηκε, ἔριξε τὸν ἀπεσταλμένο στὴν φυλακή. Ὁ Κωνσταντῖνος, μὲ τὸν ἀδελφό του Θωμᾶ στὸ πλευρὸ του, ἀποφάσισε νὰ ὑπερασπιστῇ τὰ τείχη.Ἦσαν ἱσχυρᾶ καὶ φυλάσσονταν καλά. Ὁ Κωνσταντῖνος εἶχε φέρει ἐδῶ ἐπάνω ὅλες τὶς διαθέσιμες δυνάμεις του, ἴσως κάπου εἴκοσι χιλιάδες ἄνδρες. Ἀλλά πολλοὶ ἀπό αὐτούς ἦσαν Ἀλβανοί, ποὺ ἦσαν πασίγνωστοι γιὰ τὴν ἀναξιοπιστία τους.
……….Οἱ Τοῦρκοι εἶχαν μαζὶ τους κανόνια, καὶ παρ’ ὅλο ποὺ τὸ τεῖχος ἄντεχε καλὰ στοὺς κανονιοβολισμούς, οἱ ὑπερασπιστὲς ἦσαν ὑποχρεωμένοι νὰ παραμένουν καλυμμένοι. Ἡ πολιορκία κράτησε ἕνα δεκαπενθήμερο. Τελικἀ, στὶς 10 Δεκεμβρίου, οἱ Τοῦρκοι μπόρεσαν νὰ ἀναρριχηθοῦν στοὺς προμαχῶνες, καὶ ἡ ἄμυνα κατέρρευσε. Ὁ στρατὸς τῶν δεσποτῶν διαλύθηκε. Οἱ ἴδιοι μόλις καὶ μετὰ βίας γλίτωσαν τὴν ζωὴ τους.
……….Ἀφοῦ κατέστρεψε τὸ Ἑξαμίλιο ὁ Μουρᾶτ, ὁδήγησε τὸ κύριο τμῆμα τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ μέσα ἀπό τὴ Σικυῶνα καὶ τὴ Βοστίτσα (τὸ Αἴγιο) στὴν Πάτρα, καίγοντας τὶς πόλεις καὶ τὰ χωριᾶ στὸ πέρασμά του. Βρῆκε τὴν Πάτρα ἐγκαταλελειμμένη. Ὁ πληθυσμὸς εἶχε καταφύγει στὴν Ναύπακτο, στὴν ἀπέναντι μεριὰ τοῦ κόλπου. Ἀλλά δὲν ἔκανε τὸν κόπο νὰ τῆς ἐπιτεθῇ καὶ συνέχισε τὴν πορεία του πρὸς τὴν Γλαρέντζα.
……….Στὸ μεταξὺ, ἕνας δεύτερος στρατὸς μὲ ἀρχηγὸ τὸν Τουραχᾶν μπέη, προέλαυνε πρὸς τὸν Μυστρᾶ. Ἀλλά, χωρὶς ἀμφιβολία, ἐξ αἰτίας τῶν δυσκολιῶν ποὺ συνάντησε στὴν προσπάθειά του νὰ περάσῃ τὰ βουνὰ μὲ τὶς χειμερινὲς καιρικὲς συνθῆκες, φαίνεται ὅτι δὲν ἔφτασε στὴν κοιλάδα τῆς Σπάρτης. Τελικὰ στράφηκε πρὸς τὰ δυτικά, γιὰ νὰ συναντήσῃ τὸν σουλτάνο στὴν Γλαρέντζα.
……….Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν τελευταίων ἡμερῶν τοῦ χρόνου, ὁ μεγάλος τουρκικὸς στρατὸς μετακινήθηκε ἀργὰ πρὸς τὰ βόρεια, ἀφήνοντας ἐρείπια στὸ διάβα του καὶ σέρνοντας μαζὶ του ἕνα πλῆθος αἰχμαλώτων, ποὺ καὶ οἱ ἑλληνικὲς καὶ οἱ ἰταλικὲς πηγὲς ὑπολόγιζαν σὲ ἑξῆντα χιλιάδες καὶ προορίζονταν γιὰ τὰ σκλαβοπάζαρα τῆς Ἀνατολῆς. (…) Τὴν ἄνοιξη τοῦ 1448, ἔφθασε στὸν Μυστρᾶ ἡ εἴδηση γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Δεσπότη Θεοδώρου. Ὁ Κωνσταντῖνος τώρα, μποροῦσε μὲ σιγουριὰ νὰ ἐλπίζῃ ὅτι θὰ κληρονομοῦσε τὸ αὐτοκρατορικό στέμμα. Καὶ ἀφοῦ οἱ φιλοδοξίες του στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔφεραν κανένα ἀποτέλεσμα, ἦταν ἕτοιμος νὰ ἀναλάβῃ τὴν εὐθύνη.
……….Ὁ αὐτοκράτορας Ἰωάννης Η’ πέθανε στὶς 31 Ὀκτωβρίου 1448. Ὅταν ἦταν στὶς τελευταῖες του στιγμές, εἶχε δώσει ἐντολή νὰ τὸν διαδεχθεῖ ὁ Κωνσταντῖνος. Ἀλλά ὁ Κωνσταντῖνος ἦταν πολὺ μακριά. Πολὺ κοντὰ βρισκόταν ὁ Δεσπότης Δημήτριος ποὺ εἶχε κληρονομήσει τὴν περιοχὴ τῆς Σηλυμβρίας μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Θεοδώρου, καὶ ποὺ ἦταν ἀρεστὸς στὸ λαὸ τῆς Κωνσταντινούπολης ἐξ αἰτίας τῆς ἀκλόνητης ἀντίθεσής του στὴν ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν.
……….Ἦρθε στὴν πόλη γιὰ νὰ διεκδικήσῃ τὰ δικαιώματά του. Ἡ λύση δόθηκε ἀπό τὴν αὐτοκράτειρα – μητέρα, ποὺ χρησιμοποίησε τὴν συνταγματικὴ της ἐξουσία ὡς «ἐστεμμένη αὐτοκράτειρα, ἐλλείψει ἐστεμμένου αὐτοκράτορα». Ὁ Κωνσταντῖνος ἦταν ὁ μεγαλύτερος ἀπό τοὺς γιοὺς της ποὺ ζοῦσαν ἀκόμα. Ἦταν ἰκανότερος ἀπό τοὺς ἀδελφούς του καὶ παρ’ ὅλο ποὺ δὲν τῆς ἄρεσε ἀπόλυτα ἡ θρησκευτικὴ πολιτικὴ του, αὐτός ἦταν ἴσως ποὺ ἐκείνη προτιμοῦσε. Ἔφερε ὡς δεύτερο ὄνομά του, τὸ ἐπίθετο τῆς οἰκογενείας της, τῶν Δραγάσηδων.
……….Ὁ γραμματέας του, ὁ Σφραντζῆς, ἔτυχε νὰ εἶναι στὴν Κωνσταντινούπολη, γιὰ νὰ ἐπισκεφθῇ τὸν γιὸ του ποὺ ἦταν ἄρρωστος ἐκεῖ. Ἡ αὐτοκράτειρα τὸν ἔστειλε ἀμέσως στὴν Αὐλή τοῦ σουλτάνου γιὰ νὰ πάρῃ τὴν ἔγκριση τοῦ Μουρᾶτ γιὰ τὴν διαδοχὴ τοῦ Κωνσταντίνου στὸν θρόνο. Ὁ Δεσπότης Θωμᾶς ἦταν ἤδη καθ’ ὁδόν πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολη ὅταν πέθανε ὁ Ἰωάννης. Ὅταν ἔφτασε ἐκεῖ, στὶς 13 Νοεμβρίου καὶ δήλωσε τὴν ὑποστήριξή του στὴν αὐτοκράτειρα, ὁ Δημήτριος ἀντιλήφθηκε ὅτι εἶχε νικηθεῖ. Καὶ τὰ δύο ἀδέλφια συμφώνησαν μὲ τὴν μητέρα τους γιὰ τὴν ἀνακήρυξη τοῦ Κωνσταντίνου ὡς αὐτοκράτορα. (…) Λίγες βδομᾶδες μετὰ τὴν στέψη, ὁ Κωνσταντῖνος ἄφηνε γιὰ πάντα τὸν Μυστρᾶ. Ἔπλευσε στὴν Κωνσταντινούπολη μὲ ἕνα καταλανικὸ πλοῖο καὶ ἔφτασε ἐκεῖ στὶς 12 Μαρτίου.
……….Ἕνα ἀπό τὰ πρῶτα καθήκοντά του ἦταν νὰ φροντίσῃ γιὰ τὸ μέλλον τῆς Πελοποννήσου. Μετὰ ἀπό ἀρκετὲς οἰκογενειακὲς συζητήσεις καὶ διαφωνίες, ἀποφασίστηκε ὅτι, ὁ Δημήτριος καὶ ὁ Θωμᾶς, θὰ μοιράζονταν τὴν ἐπαρχία μεταξὺ τους, καὶ ἡ διαχωριστικὴ γραμμὴ θὰ ἦταν τραβηγμένη ἀρκετά ἴσια, ἀπό τὰ βόρειο-ἀνατολικά στὰ νότιο-δυτικὰ τῆς χερσονήσου. Ὁ Θωμᾶς πῆρε τὸ βορειοδυτικὸ μισὸ ποὺ περιλάμβανε τὶς πόλεις τῆς Σικυῶνας, τῆς Πάτρας, τῶν Καλαβρύτων καὶ τῆς Γλαρέντζας, καὶ τὴν πεδιάδα τῆς Ἀχαΐας, καθὼς καὶ τὴν Μεσσηνία καὶ τὴν Καλαμάτα. Ὁ Δημήτριος πῆρε τὸν Μυστρᾶ. Καὶ οἱ κτήσεις του θὰ συμπεριλάμβαναν τὴν Κόρινθο στὰ βόρεια, τὴν Καρύταινα στὸ κέντρο καὶ τὴν Μάνη στὸν νότο.