,

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ-Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΔΟΣΙΕΣ ΠΟΥ ΤΟΝ ΑΝΑΓΚΑΣΑΝ ΝΑ ΠΑΡΑΔΟΘΕΙ ΣΤΟΥΣ ΑΥΣΤΡΙΑΚΟΥΣ

 

ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΔΟΣΙΣ ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΟΜΟΣ Α’, ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ’ σελ.125-130, 141

,

……….(…) Ὁ δὲ Ὑψηλάντης, ἔμαθε τὸ γεγονὸς καθ’ ὁδόν τρεῖς ὥρας μακρὰν τῆς θλιβερῆς σκηνῆς (μάχη Δραγατσανίου), καὶ ἰδών τὸν διασκορπισμὸν τῶν στρατιωτῶν ὲπανερχομένων εἰς Ῥύμνικον ὠπισθοδρόμησε, καὶ διέμεινεν ἐκεῖ τὴν νύκτα καὶ τὴν ἀκόλουθον ἡμέραν· τὴν δὲ 9 μετέβη εἰς Κόζιαν, μοναστήριον ἐπί τῶν Καρπαθίων ὀρέων δύο ὥρας ἀπέχον τοῦ Ῥυμνίκου.

……….Ἐξ ὅτου ὁ Ὑψηλάντης ἔλαβε τὰς ἀπαντήσεις τῆς αὐλῆς τῆς Ῥωσσίας εἰς τὰς ἀναφοράς του, ἔχασε πᾶσαν ἐλπίδα ἐξωτερικῆς πρὸς αὐτόν βοηθείας ἤ ἐξωτερικῶν προσκομμάτων εἰς τὰ κατ’αὐτοῦ στρατιωτικὰ κινήματα τῆς Πύλης· ἡ δὲ ἐσχάτως συμβᾶσα ἐν Δραγασανίῳ καταστροφὴ κατέστρεψε πᾶσαν προσδοκίαν ἐσωτερικῆς εὐτυχοῦς ἀντιστάσεως· καὶ τὸ χείριστον, ὅτι μετὰ τὴν καταστροφὴν ταύτην ἐφοβεῖτο ὄχι μόνον τοὺς Τούρκους ἀλλά καὶ αὐτούς τοὺς στρατιώτας του, καὶ οὔτε νὰ μείνῃ ἐδύνατο, διότι ἐκινδύνευε νὰ συλληφθῇ ὑπό τῶν ἐχθρῶν, οὔτε νὰ φύγῃ ἐτόλμα, διότι οἱ ὑπ’ αὐτόν στρατιῶται ἀντέτειναν· τινὲς δὲ αὐτῶν, μαθόντες ὅτι ὁ κεχαγιάμπεης ἐξέδωκε κήρυγμα, δι’ οὗ ὑπέσχετο ἀντιμισθίαν πρὸς ὅποιον ἔφερε τὴν κεφαλὴν του, ἐμελέτησαν καὶ ἐπιβουλήν.

……….Ἔνεκα τούτου συνέλαβεν ὁ Ὑψηλάντης δεινὰς ὑποψίας· ὥστε, τριημερεύσας ἐν τῷ μοναστηρίῳ, ὀλίγους ἐδέχετο ἐντός τῆς αὐλῆς, καὶ τὴν νύκτα διέμενεν αὐτός καὶ οἱ περὶ αὐτόν προσεκτικοὶ καὶ ἄγρυπνοι, ὡς ἄν ἐφοβοῦντο ἔφοδον ἐχθρῶν. Τῷ ὄντι τὴν δευτέραν νύκτα τῆς ἐκεῖ ἀφίξεώς των, ἀνεφάνη πυρκαϊὰ ἐν τῷ προαυλίῳ τοῦ μοναστηρίου ὅπου διενυκτέρευαν στρατιῶται, οἵτινες, ὑποκριθέντες ὅτι ἐφοβοῦντο μὴ καῶσιν, ἀνέβησαν πολλαχόθεν τὰ τείχη εἰς ἀποφυγήν δῆθεν τοῦ κινδύνου.

……….Ἀλλ’ οἱ περὶ τὸν Ὑψηλάντην, εἰδότες προηγουμένως ὅτι οἱ ἐπιβουλεύοντες τὴν ζωὴν του ἐσχεδίασαν τὸ τέχνασμα τοῦτο, τοῖς ἀπηγόρευσαν τὴν εἴσοδον ἐπί ποινῇ θανάτου.

……….Ἐν μέσῳ τοιούτων ὑποψιῶν καὶ ἐπιβουλῶν ὁ Ὑψηλάντης ἀπεφάσισε νὰ ἐγκαταλείψῃ τὰς ἡγεμονείας. Ἡ γνῶσις, ἥν εἶχε τοῦ χαρακτῆρος καὶ τῆς ἀξίας τοῦ Γεωργάκη, τὸν ἐθάῤῥυνε νὰ τῷ ἀνακαλύψῃ τὸν σκοπὸν του καὶ ζητήσῃ τὴν εἰλικρινῆ συνδρομὴν του.

……….Ὁ Γεωργάκης οὔτε τῆς ἐμπιστοσύνης τοῦ Ὑψηλάντου ἀνάξιος ἐφάνη, οὔτε κωφὸς εἰς τὴν αἴτησίν του, ἄν καὶ τὴν ἐθεώρησε λίαν ἐπιβλαβῇ, καὶ πρὸς τὸν κοινὸν ἀγῶνα καὶ πρὸς ἑαυτόν· ἀπέπεμψε δὲ τινας τῶν ἐκεῖ ὑπόπτων ὁπλαρχηγῶν εἰς κατάληψιν δῆθεν θέσεων τινων πολεμικῶν, κυρίως δὲ ἵνα μὴ ἐνοχλήσωσι τὸν Ὑψηλάντην ἐπί τῆς ἀπελεύσεώς του.

……….Άλλ’ ὅ,τι ὁ Ὑψηλάντης ἐμελέτα νὰ πράξῃ ὑποκεκρυμμένως, πάμπολλοι τῶν ὑπ’ αὐτόν ἔπρατταν παῤῥησίᾳ τρέχοντες μετὰ τὴν ἐν Δραγασανίῳ τροπὴν πρὸς τὰ ὅρια, ὅπως διασωθῶσιν εἰς τὴν Τρανσιλβανίαν.

……….Ἐπειδή δὲ πᾶσα αἰδώς καὶ πᾶς φόβος ἐξέλειψαν, ὁ δυνατὸς κατέθλιβε τὸν άδύνατον, μήτε ὡς συναγωνιστῇ συμπαθῶν, μήτε ὡς ὁμοιπαθεῖ· τινὲς δὲ τόσον ἐφάνησαν ἀσυνείδητοι καὶ ἀπάνθρωποι, ὥστε, καταλαβόντες τὰ ἐπί τῆς πρὸς τὴν Τρανσιλβανίαν πορείας στενὰ, συνελάμβαναν, ὡς ἄλλοι Περιφῆται καὶ Κυρκύωνες, τοὺς διαβαίνοντας καὶ κυρίως τοὺς ἀξίους πάσης ἀγάπης καὶ περιθάλψεως ἱερολοχίτας, καὶ ἄν δὲν τοὺς ἐφόνευαν ὡς οἱ παλαιοὶ συντεχνῖται των, τοὺς ἐγύμνοναν.

……….Ἐν τοσούτῳ ὁ Ὑψηλάντης, προδιαθέτων τὰ εἰς ἀπέλευσίν του, πρῶτον μὲν διέδωκεν, ὅτι ἡ Αὐστρία ἐκήρυξε πόλεμον κατὰ τῆς Τουρκίας, ἔπειτα δὲ ὑπεκρίθη, ὅτι ἔλαβε γράμματα δηλωτικὰ τῆς ἀφίξεως ἐπί τῶν ὁρίων καὶ τῆς εἰς Βλαχίαν ἀνυπερθέτου μεταβάσεως αὐστριακῶν τινων ταγμάτων· πρὸς πίστωσιν δὲ τῶν λεγομένων ἔδωκε πάνδημα δείγματα χαρᾶς διατάξας νὰ τουφεκίσωσι, νὰ φωτίσωσι τὸ μοναστήριον καὶ νὰ εὐθυμήσωσι πίνοντες εἰς ὑγείαν τοῦ αὐτοκράτορος τῆς Αὐστρίας.

……….Ταῦτα ἔπραξε τὴν ἑσπέραν· τὴν δὲ ἐπαύριον ἐξεστράτευσε πρὸς τὰ ὅρια εἰπών, ὅτι ἔλαβε πρόσκλησιν νὰ μεταβῇ ἐκεῖ εἰς ἔντευξιν ἀξιωματικοῦ σταλέντος παρὰ τοῦ αὐτοκράτορος Φραγκίσκου πρὸς διευθέτησιν τῶν ἀφορώντων τὴν εἴσοδον τῶν αὐστριακῶν στρατευμάτων. Ἐγγύς δὲ γενόμενος τῶν ὁρίων ἠναγκάσθη, ἀπειλούμενος, νὰ δώσῃ ἐκ τοῦ ὑστερήματος τῷ Ἀργυροκαστρίτῃ χρήματα ἐπί λόγῳ καθυστερούντων μισθῶν τῶν ὀπαδῶν του, καὶ οὕτω ν’ ἀπαλλαχθῇ τῶν χειρῶν αὐτοῦ· ἡμιώριον δὲ πρὶν φθάσῃ εἰς Ῥοτερτούρμην, ὅπου ἐστάθμευεν ἡ ἐπί τῶν ὁρίων αὐστριακή Ἀρχή, ἐστάθη, καὶ ἀπέστειλε τὸν Λασσάνην, ἵνα μάθῃ ἄν ἦτο δεκτὸς ἐπί τῆς αὐστριακῆς γῆς· μαθὼν δὲ ὅτι ἦτο δεκτὸς ἀλλ’ ὑπ’ἄλλῳ ὀνόματι, μετωνομάσθη Ἀλέξανδρος Κομνηνὸς, καὶ τὴν 14 παρεδόθη εἰς τὰς αύστριακάς Ἀρχάς, καὶ παρεδόθησαν καὶ οἱ περὶ αὐτόν, ἤγουν οἱ δύο άδελφοί του, ὁ Ὀρφανός, ὁ Λασσάνης, ὁ Γορνόφσκης καὶ ὁ Κωνσταντῖνος Καβελλαρόπουλος, μετονομασθέντες καὶ οὗτοι, καὶ ἐκεῖθεν μετεκομίσθησαν ὅλοι εἰς Ἀράδην, πόλιν τῆς Οὐγγρίας ἐπί τοῦ ποταμοῦ Μαρόσχου, ὅπου διέμειναν ὀκτώ ἡμέρας προσμένοντες τὰς διαταγὰς τῆς αὐστριακῆς αὐλῆς, καὶ μηδόλως ὑποπτεύοντες ὅσα τοῖς ἔμελλαν, ἀλλ’ ἐξ ἐναντίας ἐλπίζοντες ἐν πλήρει πεποιθήσει τὴν ἐκ τῆς αὐστριακῆς εἰς ἄλλην ἐλευθέραν γῆς μετάβασίν των, καὶ τὴν εἰς Ἑλλάδα ταχεῖαν κάθοδόν των.

……….Ἐν Ἀράδῃ διατρίβων ὁ Ὑψηλάντης ἐξέδωκε τὴν ἀκόλουθον ἡμερησίαν διαταγὴν γραφεῖσα ἐν Ῥυμνίκῳ τὴν 8 ἰουνίου. [Μεταξὺ ἄλλων ἔγραψε] : “ Στρατιῶται! Ὄχι! Δὲν μολύνω πλέον τὸ ἱερόν, τὸ τίμιον τοῦτο ὄνομα εἰς τὰ ὑποκείμενά σας. Ἄνανδροι ἀγέλαι λαῶν. Αἱ προδοσίαι σας, αἱ ἐπιβουλαί σας μὲ βιάζουσι νὰ σᾶς ἀποχωρισθῶ. Εἰς τὸ ἑξῆς κάθε δεσμὸς μεταξὺ ὑμῶν καὶ ἐμοῦ κόπτεται· βαθεῖαν μόνον εἰς τὴν ψυχὴν μου θὰ φέρω τὴν έντροπήν ὅτι σᾶς ἐδιοικοῦσα. Ἐπατήσατε τοὺς ὅρκους σας, ἐπροδόσατε Θεὸν καὶ Πατρίδα, ἐπροδόσατε καὶ ἐμέ τὴν στιγμὴν καθ’ἥν ἤλπιζα ἤ νὰ νικήσω ἤ νὰ συναποθάνω μαζὴ σας ἐνδόξως.Σᾶς ἀποχωρίζομαι λοιπὸν· τρέξατε εἰς τοὺς τούρκους τοὺς μόνους άξίους τῶν φρονημάτων σας….”

……….Ἀφ’οὗ δὲ ἦλθαν αἱ διαταγαὶ τῆς αὐστριακῆς αὐλῆς, ἤλλαξαν ὄνομα οἱ περὶ τὸν Ὑψηλάντην καὶ ἐκ δευτέρου· ἀπαιτεῖται δὲ ἡ μετονομασία τῶν ἐπί πολιτικαῖς αἰτίαις φυλακιζομένων ἐν Αὐστρίᾳ, ἵνα μηδ’ αὐτοί οἱ φυλάττοντες γνωρίζωσιν ποῖοι οἱ φυλασσόμενοι· καὶ ὁ μὲν Ὑψηλάντης μετωνομάσθη Βαρόνος Σχονβάρδος, οἱ δὲ ἄλλοι ἄλλως, καὶ ἀπεκομίσθησαν νυχθαμαξοποροῦντες εἰς Μουνκάτσην, πόλιν τῆς Οὐγγρίας, ὅπου ἐφυλακίσθησαν καὶ ἐπαθαν ὅσα δεινὸν καὶ λέγειν.

……….Ἐν ἔτει δὲ 1823 μετεκομίσθησαν ἐκεῖθεν διὰ τὸ νοσῶδες τοῦ τόπου εἰς Θερεσιενστάδην, πόλιν τῆς Βοεμίας.

……….(…)Ὅσον ἀσήμαντος ἦτον ἡ μυστηριώδης Ἀρχή τῆς Ἑταιρίας τῶν Φιλικῶν, τόσῳ πλειότερος μισθὸς ὀφείλεται τῷ Ἀλεξάνδρῳ Ὑψηλάντῃ προθυμηθέντι νὰ περικαλύψῃ τὰ ταπεινὰ σπάργανά της ὑπό τὴν ἐπισημότητα τοῦ γένους του καὶ τὴν λαμπρότητα τῆς θέσεώς του· θερμὸς πατριωτισμὸς ἀναμφιβόλως καὶ ὑψηλή φιλοδοξία τὸν ἔπεισαν ν’ ἀναδεχθῇ τὸν κινδυνωδέστατον ἀγῶνα, ὑπέρ οὗ καὶ λαμπρὰν θέσιν παρὰ τῷ αὐτοκράτορι πρόθυμος ἐθυσίασε, καὶ τὰ έν τῇ Τουρκίᾳ ὑπό ῥωσσικήν προστασίαν συμφέροντά του ὠλιγώρησε, καὶ μέγα μέρος τῆς πατρικῆς περιουσίας γενναίως έδαπάνησεν.

……….(…) Τὸ κατὰ τὰς ἡγεμονίας ὅμως ἀτυχές κίνημά του ὠφέλησεν τὰ μέγιστα τὴν κινηθεῖσαν Ἐλλάδα, διότι ἔφερε μέγαν στρατιωτικὸν ἀντιπερισπασμόν καὶ βαρείας πολιτικὰς συγκρούσεις Ῥωσσίας καὶ Τουρκίας, παρ’ὀλίγον δὲ καὶ ἐχθροπραξίας. Ἡ δὲ μνήμη τοῦ Ὑψηλάντου, ὅπως καὶ ἄν τὸν θεωρήσῃ τις, θὰ διαμένει παρ’ ἡμῖν ἀγήρατος καὶ πολυύμνητος δι’ ὅσα μεγαλοφρόνως καὶ φιλοκινδύνως ἐπεχείρησε, δι’ ὅσα χάριν τῆς πατρίδος ἔπαθε, καὶ διὰ τὴν ἐπί τέλους εὐτυχῆ ἔκβασιν τοῦ ἀγῶνος, ὅν πρῶτος ἐκίνησεν.