.
.
……….(…) Η Ελληνική Παιδεία επιδίωκε το καλό τής κοινότητας, όχι το ατομικό καλό. Οι μέθοδοι και τα υλικά τής εκπαίδευσης φυσικά διέφεραν ως προς την αντίληψη τού καλού πολίτη που ίσχυε σε κάθε μέρος, αλλά τα ιδανικά ήταν πάντοτε τα ίδια.
……….Ο Σπαρτιάτης, με την δική του σχολική αντίληψη γιά την ζωή, πίστευε ότι το όλο καθήκον τού άνδρα ήταν να είναι γενναίος, να είναι αγέρωχος στις κακουχίες και στον πόνο, να είναι καλός στρατιώτης και να είναι πάντα σε τέλεια φυσική κατάσταση• όταν τα ελληνικά του ένστικτα απαιτούσαν αισθητική ικανοποίηση, μετέτρεπε την στρατιωτική του άσκηση σε μουσικό χορό και τραγουδούσε τραγούδια προς τιμήν τής ανδρείας. Μακριές συζητήσεις και μακρόχρονο διαλογισμό τα κοιτούσε με περιφρόνηση, γιατί προτιμούσε τις πράξεις από τα λόγια και τις σκέψεις και την ουσία μιάς κατάστασης μπορούσε πάντα να την εκφράσει με μία μοναδική πρόταση. Αυτή η σπαρτιατική αντίληψη γιά τον πολίτη οροθετούσε τον στόχο τής Σπαρτιατικής Παιδείας. Καθημερινές κακουχίες, ατέλειωτη φυσική άσκηση, διαρκείς δοκιμασίες θάρρους και καρτερικότητας ήταν ο κλήρος τού Σπαρτιατόπουλου. Δεν μάθαινε να διαβάζει, να γράφει ή να λογαριάζει• ασκούνταν να μιλάει μόνο με μονόλογα ή βραχύτατες φράσεις, γιατί τί ανάγκη είχε ο Σπαρτιάτης τα γράμματα ή την φλυαρία; Η φαντασία του όφειλε επίσης να υποταχθεί στο σπαρτιατικό ιδεώδες : οι χοροί του, τα τραγούδια του, οι θεότητές του, ήσαν όλα στρατιωτικά.
……….Η αντίληψη τού Αθηναίου γιά τον τέλειο πολίτη ήταν πολύ ευρύτερη και πολύ πιό δύσκολη να επιτευχθεί. Το θάρρος και η αρμονία της φυσικής ανάπτυξης δεν τον ικανοποιούσε: πρέπει να υπάρχει ίση εξάσκηση τού νου και τής φαντασίας, χωρίς καμμία θυσία τής σωματικής υγείας. Ο Αθηναίος ζητούσε από τον ιδανικό πολίτη τελείωση τού σώματος, έντονη πνευματική δραστηριότητα και καλλιέργεια και άψογη καλαισθησία.