,

,.

ΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821  

Η Πελοποννησιακή Γερουσία και η έρις Υψηλάντου-Προκρίτων 

Ἀποστόλου Β.Δασκαλάκη.

Τακτικοῦ καθηγητοῦ τῆς Ἱστορίας τῆς Νεωτέρας Ἑλλάδος, Διευθυντοῦ τοῦ Ἱστορικοῦ Σπουδαστηρίου.

 

……….(…) Μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Τριπολιτσᾶς, ἡ Πελοποννησιακὴ Γερουσία θωρεῖτο ὡς μὴ ὑφιστάμενη σύμφωνα μὲ τὴν πράξη τῶν Καλτετζῶν. Παρατάθηκε ὅμως αὐθαίρετα ἀπό τοὺς προκρίτους τῆς Πελοποννήσου, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ Πελοπόννησος νὰ εἶναι ἡ μόνη περιφέρεια τῆς Ἑλλάδος ποὺ στὶς παραμονὲς συγκλήσεως Ἐθνικῆς Συνελεύσεως, στερεῖτο ἑνιαίας καὶ ἀπ’ ὅλους ἀποδεκτῆς τοπικῆς διοικήσεως. Ἔπρεπε λοιπὸν νὰ προηγηθῇ τὸ ταχύτερο δυνατὸν σύνοδος στὸ Ἄργος τῶν Πελοποννησίων πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν ἀρχηγῶν γιὰ νὰ θεσπίσουν τοπικὸ σύστημα καὶ συγχρόνως νὰ ἐκλέξουν πληρεξουσίους γιὰ τὴν Ἐθνική Συνέλευση.

……….Οἱ πρόκριτοι ὅμως καθυστεροῦσαν τὴν μετάβασή τους στὸ Ἄργος ἐπιθυμῶντας νὰ φθάσουν προηγουμένως ἐκεῖ ὁ Μαυροκορδᾶτος, ὁ Νέγρης καὶ οἱ ἄλλοι πληρεξούσιοι τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος ποὺ διάκειντο φιλικῶς πρὸς τὶς ἀπόψεις τους. Ὁ ΔημήτριοςὙψηλάντης καὶ ὁ Κολοκοτρώνης ποὺ κατάλαβαν τοὺς λόγους τῆς καθυστερήσεως, δυσφοροῦσαν. Ἐκνευρισμένος ὁ Ὑψηλάντης, προέβη μετὰ ἀπό ἐπανειλημμένες διαμαρτυρίες, σὲ ἐγκύκλιο σὲ πολὺ ἔντονο ὕφος, κατηγορῶντας τοὺς προκρίτους καὶ τὰ κίνητρά τους.

……….Ἀκόμη κι ὅταν ἄρχισαν νὰ φτάνουν ἀπό ὅλα τὰ σημεῖα τῆς Πελοποννήσου πρόκριτοι καὶ στρατιωτικοί, οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς προκρίτους καὶ ἰδίως οἱ τῆς Ἀχαΐας καὶ Κορινθίας, προτίμησαν νὰ ἐγκατασταθοῦν σὲ μία κωμόπολη κοντὰ στὸ Ἄργος μὲ τὴν δικαιολογία ὅτι ἔπρεπε νὰ προηγηθοῦν ἰδιαίτερες συσκέψεις. Στὸ τέλος ἀποκάλυψαν τὴν πραγματικὴ τους πρόθεση, λέγοντας «βραδύνομεν διότι περιμένομεν νὰ συμπεριλάβωμεν καὶ τοὺς παραστάτας τῆς Ρούμελης»,  προκειμένου νὰ ἔχουν ἰσχυροὺς ὑποστηρικτὲς στὶς συζητήσεις γιὰ τὸ τοπικὸ σύστημα τῆς Πελοποννήσου.

……….Καὶ ἐπειδή μέχρι τότε ὁ Ὑψηλάντης εἶχε συμμάχους τοὺς στρατιωτικοὺς παράγοντες, αὐτοὶ ἤθελαν ὡς συμμάχους τοὺς ἀντιπροσώπους τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος. Τότε ἦταν ποὺ ἐκδηλώθηκε γιὰ πρώτη φορὰ  ἡ σφοδρὴ διαμάχη μεταξὺ προκρίτων καὶ στρατιωτικῶν τῆς Πελοποννήσου. Μέχρι τὴν Ἐπανάσταση, οἱ πρόκριτοι κυριαρχοῦσαν στὴν Πελοπόννησο κατέχοντας αὐτοὶ ὅλες τὶς θέσεις τῶν κοτζαμπάσηδων. Ἀναγνωρισμένα Ἀρματολίκια δὲν ὑπῆρχαν, οἱ δὲ ἀρχηγοὶ μικρῶν Κλέφτικων σωμάτων ἐστεροῦντο ἰσχύος καὶ ἦταν ἐξαρτημένοι ἀπό τοὺς προύχοντες τῶν περιοχῶν τους.

……….Ὅταν ὅμως κηρύχθηκε ἡ Ἐπανάσταση, οἱ ἀρχηγοὶ τῶν στρατιωτικῶν σωμάτων, διακριθέντες στὶς μάχες καὶ αὐξάνοντας τὸ κύρος τους μὲ τὰ ἀνδραγαθήματά τους, κέρδισαν τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν λαϊκῶν τάξεων. Καὶ ὅσο περνοῦσε ὁ χρόνος, οἱ μᾶζες τῶν στρατιωτικῶν ἀναγνώριζαν αὐτοὺς ὡς ἀρχηγοὺς τοῦ απελευθερωτικοῦ ἀγῶνα. Βλέποντας τὸν κίνδυνο τοῦ παραγκωνισμοῦ τους, οἱ Πελοποννήσιοι πρόκριτοι ἀντέδρασαν προσπαθώντας νὰ ἀπομακρύνουν τοὺς στρατιωτικοὺς ἀκόμη καὶ αὐτοὺς μὲ ἡγετικὴ θέση, πολλοὶ μάλιστα ἀπό τοὺς προκρίτους, τίθεντο ἐπί κεφαλῆς στρατιωτικῶν σωμάτων, γιὰ νὰ κρατήσουν γιὰ λογαριασμὸ τους τὴν αἴγλη τῶν ἐπιτυχιῶν τοῦ Ἀγῶνος. Κατηγανακτισμένοι γιὰ τὴν στάση τῶν προκρίτων, οἱ στρατιωτικοί τάχθηκαν ἀπροκάλυτπα ἐναντίον τῶν σχεδίων τους γιὰ τὴν πολιτικὴ ὀργάνωση τῆς Πελοποννήσου, καὶ συνεργάστηκαν μὲ τὸν Ὑψηλάντη.

……….Μὲ τὴν παρέμβαση τοῦ Κολοκοτρώνη, ἡ κλιμακούμενη ἔνταση ὑποχώρησε, καθὼς ἔπεισε τοὺς προκρίτους νὰ παραστοῦν ἐπιτέλους στὸ Ἄργος γιὰ νὰ ξεκινήσῃ ἡ Συνέλευση, ἀφοῦ βεβαίως τοὺς τόνισε ὅτι μὲ αὐτὴ τους τὴν συμπεριφορά, κινδύνευε ἡ ζωὴ τους ἀπό μία ὀργισμένη παρέμβαση τῶν στρατιωτικῶν. Ἔδωσαν λοιπὸν ὄρκο τὴν 1η Δεκεμβρίου 1821 στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη, παρουσίᾳ μεγάλου πλήθους καὶ στρατιωτῶν καὶ δύο μέρες μετὰ τὴν ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου, ἔφτασαν καὶ οἱ Στερεοελλαδίτες πληρεξούσιοι μὲ τὸν Μαυροκορδᾶτο καὶ τὸν Νέγρη.

……….Οἱ φόβοι τοῦ Ὑψηλάντη ἐπαληθεύτηκαν, διότι ὁ Μαυροκορδᾶτος καὶ ὁ Νέγρης, ἔφεραν μία μακροσκελὴ ἐπιστολὴ τοῦ Ἰγνατίου ἀπό τὴν Πίζα, ποὺ ἀπευθυνόταν πρὸς τοὺς Πελοποννήσιους ἱεράρχες, ἄρχοντες καὶ στρατιωτικοὺς καὶ ἔλεγε μεταξὺ πολλῶν ὅτι ἡ Φιλικὴ Ἑταρεία καὶ ὁ Ὑψηλάντης εἶναι αἴτιοι πολλῶν συμφορῶν τοῦ Ἔθνους, συνιστῶντας τὴν ψήφιση ἑνός συντηρητικοῦ πολιτεύματος, ἀρεστοῦ στὶς εὐρωπαϊκές δυνάμεις ἀπό τὴν διάθεση τῶν ὁποίων ἐξηρτᾶτο ἡ σωτηρία τοῦ  Ἔθνους.

……….Ὑπεδείκνυε δὲ μὲ ἕνα σχέδιο Προσωρινῆς Διοικήσεως, τὴν συγκρότησή του. Ἦταν προφανὲς ὅτι τὸ σχέδιο παρέδιδε σχεδὸν ὅλες τὶς ἐξουσίες στοὺς παλιοὺς προεστοὺς οἱ ὁποῖοι, ἄν ἐφαρμοζόταν, θὰ κυριαρχούσαν ἀρχικῶς στὴν Πελοπόννησο καὶ βαθμηδὸν σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἑλλάδα. Τὸ σύστημα αὐτὸ τελικὰ δὲν τέθηκε πρὸς συζήτηση λόγῳ ἀρνήσεως τῶν στρατιωτικῶν, ἴσως καὶ γιατὶ δὲν εὐνοοῦσε τὰ προσωπικὰ σχέδια τοῦ Μαυροκορδάτου, ὁ ὁποῖος ὅμως, μαζὶ μὲ τὸν Νέγρη μὲ παρασκηνικὲς ἐνέργειες καὶ ἔχοντας πίσω τους τὸν ὄγκο τῶν πληρεξουσίων τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος, ἐνεργοῦσαν πρὸς ἐκμηδένιση τῆς ἐπιρροῆς τοῦ Ὑψηλάντη.

……….Ἀπό τοὺς στρατιωτικούς, ἄλλους ἔπεισαν ν’ ἀπομακρυνθοῦν λέγοντάς τους ὅτι στερεῖτο ἱκανοτήτων γιὰ νὰ προΐσταται Ἐθνικῶν Δυνάμεων, καὶ ἄλλους στέλνοντάς τους (ἐν ὀνόματι τῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀγῶνα), σὲ πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις. Κατάφεραν δὲ ν’ ἀπομακρύνουν καὶ τοὺς ἀντιπροσώπους τῶν ναυτικῶν νήσων, ὑποστηρίζοντας ὅτι αὐτοί ἔπρεπε νὰ ἔχουν τὰ πρωτεῖα καὶ ὄχι ἕνας νεαρὸς ἀδελφὸςτοῦ ἀποτυχόντος!.. στὴν Μολδοβλαχία ἀρχηγοῦ τῆς ἀνυπάρκτου πλέον Φιλικῆς Ἑταιρείας, τάζοντάς τους παράλληλα ὡς ἀποζημίωση, ἐθνικὰ κτήματα. Κάτω ἀπό αὐτὲς τὶς συνθῆκες, ἡ ἐπιρροὴ τοῦ Ὑψηλάντη κάθε μέρα ὅλο καὶ λιγόστευε καὶ αὐτὸ γινόταν ἀντιληπτὸ κατὰ τὶς ἐργασίες τῆς Συνελεύσεως.

……….Συγκεκαλυμμένος δὲ σκοπὸς ἦταν νὰ ρίψουν στὴν λήθη τὸ ἔργο τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καὶ νὰ προβάλλουν τὴν Ἐπανάσταση στὴν κυρίως Ἑλλάδα ὡς αὐτοφυὲς γεγονὸς ποὺ προέκυψε λόγῳ συγκεκριμένων γενονότων. Δὲν αἰτιολογοῦσαν μάλιστα στὸ κείμενο ποὺ ὀνόμασαν «Προλεγόμενα», ὅτι ἀφορμὴ τῆς κηρύξεως τοῦ Ἀγῶνος ἦταν ἡ μακραίωνη δουλεία τοῦ Γένους, ἀλλὰ ἀναφέρθηκαν σὲ ἐξέγερση ἐξ αἰτίας τουρκικῶν βανδαλισμῶν στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴν Πελοπόννησο ποὺ ἔγιναν μετὰ τὴν κήρυξη τῆς Ἐπαναστάσεως!

……….Στὴν συνέχεια, «κοινῇ γνώμῃ» ἔγινε λόγος γιὰ ἐκλογὴ ἐφόρων κάτι ποὺ οὐδέποτε ἔγινε, οἱ συνελθόντες δὲ στὸ Ἄργος, αὐτοβαπτίσθηκαν γερουσιαστές, πρὶν ἀκόμη συνέλθη ἡ συνέλευση καὶ ψηφίσει σῶμα Γερουσίας. Στὶς 7 Δεκεμβρίου ἀφοῦ προσῆλθαν στὸ Ἄργος (τὴν 1/12, μετὰ ἀπό ἐσκεμμένη καθυστέρηση οἱ διαμένοντες στὸν Ἅγιο Γεώργιο Ἀχαιοὶ προύχοντες), ἡ Συνέλευση διὰ ψηφίσματος συνέστησε διοίκηση ἡ ὁποία θὰ ἦταν προσωρινὴ μὲν ἀλλά σταθερὴ μέχρις ὅτου τὸ ἔθνος ἐπιτύχη «ἥσυχον καὶ ἀρμόδιον καιρὸν» γιὰ νὰ συστήσῃ τελειότερη διοίκηση.

……….Μὲ αὐτὸ τὸ ψήφισμα ἡ θεσπιζόμενη διοίκηση ἀπεκλήθη Πελοποννησιακὴ Γερουσία καὶ πρόεδρός της ὀνομάστηκε «ὁ ἐκλαμπρότατος Πρίγκηψ Δημήτριος Ὑψηλάντης» γραμματεὺς δὲ ἐξ ἀπορρήτων ὁ Μιχαὴλ Σχινᾶς. Κατὰ τὶς ἀφηγήσεις τῆς ἐποχῆς, κεκλεισμένων τῶν θυρῶν στὶς πρῶτες συνεδρίες σημειώθηκαν μεγάλες διαφωνίες γιὰ τὴν ὀνομασία τὴν ὁποία θὰ ἔπαιρνε τὸ συνιστώμενο Σώμα διοικήσεως. Τελικὰ ὑπερίσχυσαν οἱ πρόκριτοι καὶ σὲ ἀντιστάθμισμα, ἐξέλεξαν τὸν Ὑψηλάντη Πρόεδρο τῆς Γερουσίας. Ἀργότερα, λόγῳ τῆς συνεχοῦς ἀπουσίας τοῦ Ὑψηλάντη εἴτε λόγῳ πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων, εἴτε λόγῳ δυσαρέσκειάς του γιὰ τὶς ἀποφάσεις, ἐξελέγη ἀντιπρόεδρος ὁ Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ἔως ὅτου ἀντικαταστάθηκε κι αὐτός λόγῳ ἀναχωρήσεώς του στὸ στρατόπεδο τῆς Κορίνθου.

---

• Ἐπιλογή ἀποσπάσματος καὶ μετάφραση στὴν δημοτική: “Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο“

• Ὁλόκληρο τὸ κείμενο  γιὰ τὴν ἐπικρατοῦσα κατάσταση μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό:  www.e-istoria.com