,.
..
Πρώτο μέρος άρθρου τού Γεωργίου Μίρκου1, επίτιμου διοικητού της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος,που αναφέρεται στην πτώχευση τού 1893. Εξιστορείται η δανειοληπτική περιπέτεια της χώρας μας από την απελευθέρωσή της (1821) μέχρι την τρίτη μεγάλη πτώχευσή της το 1893.
Τα πρώτα εξωτερικά δάνεια και οι πρώτες πτωχεύσεις.
.
……….Η πορεία τού ελληνικού κράτους διαγράφεται υπό σωρεία δανείων και συνεχών οικονομικών κρίσεων και πτωχεύσεων τής χώρας μας.
……….Η «δανειοληπτική περιπέτεια» τής χώρας αρχίζει από τα πρώτα χρόνια τού απελευθερωτικού αγώνα. Η επανάσταση – ενός πτωχού και ρακένδυτου λαού σε μία ερημωμένη από τις πολεμικές καταστροφές χώρα – είχε άμεση ανάγκη χρημάτων. Έτσι, πριν ακόμα συγκροτηθεί κράτος, η Ελλάδα έλαβε (1824-1825) δύο δάνεια –γνωστά ως δάνεια τής Ανεξαρτησίας–, συνολικού ύψους 2,8 εκατ. χρυσών λιρών Αγγλίας, με εγγύηση τα δημόσια έσοδα και τα εθνικά κτήματα. Τα δάνεια εκδόθηκαν κατά μέσο όρο στο 59% και έτσι εισπράχθηκαν μόνο 1,6 εκατ. χρυσές λίρες. Από το ποσό αυτό τελικά διέφυγαν –κατά Ανδρεάδη– «από τους όνυχας των Άγγλων και Αμερικανών κερδοσκόπων» μόνο 540 χιλιάδες λίρες, που στάλθηκαν στην Ελλάδα και δυστυχώς κι’ αυτές σπαταλήθηκαν στη διεξαγωγή των εμφυλίων, μεταξύ των επαναστατών, αγώνων.
……….Μετά τρία έτη (1827) η επανάσταση ανέστειλε την εξυπηρέτηση των δανείων αυτών, με συνέπεια να αποκλειστεί η χώρα από τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Έτσι έχουμε την πρώτη πτώχευση τής Ελλάδας (1827) πριν ακόμα συγκροτηθεί ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.
……….Με την άνοδο στον ελληνικό θρόνο τού Όθωνα, οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία) εγγυήθηκαν και χορηγήθηκε στη χώρα μας δάνειο 60 εκατ. φράγκων. Το δάνειο συνομολογήθηκε και διατέθηκε, ως συνομολογήθηκε, μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων και τής Βαυαρίας ερήμην τής Ελλάδας, την οποία όμως δέσμευε! Το δάνειο, ονομαστικό 64 εκατ. δρχ., εκδόθηκε προς 94% και απέδωσε 57 εκατ., με τα οποία πληρώθηκαν τόκοι, χρεολύσια, εξαγορά μέρους Φθιώτιδας, χρέη, έξοδα κ.λπ., 47,7 εκατ. δρχ., και απέμεινε τελικά από τα αρχικά 64 εκατ. ποσό 9,3 εκατ. που διατέθηκαν γιά τον στρατό. Έτσι, το 1843 η Ελλάδα βρέθηκε να είναι υποχρεωμένη να πληρώνει ετησίως 6 εκατ. δρχ. γιά εξυπηρέτηση τού χρέους της, όταν το σύνολο των τακτικών εσόδων της ήταν 14 εκατ. δρχ.!
……….Η αδυναμία τής Ελλάδας να εξυπηρετήσει το χρέος της ήταν η εξαιρετική γιά τις Μεγάλες Δυνάμεις ευκαιρία γιά να επιτύχουν άλλους πολιτικούς, στην χώρα μας, στόχους. Άλλωστε, στην υπογραφείσα ως άνω μεταξύ Βαυαρίας και τριών Δυνάμεων συνθήκης που επικυρώνονταν οι όροι τής συμφωνίας γιά την εκλογή τού Όθωνα ως βασιλιά τής Ελλάδας και στους όρους τής χορήγησης τού δανείου αναφερόταν (άρθρο 12) ότι: «[]ο Ηγεμών τής Ελλάδος και το ελληνικό Κράτος υποχρεούνται να αφιερώσι προ παντός άλλου εξόδου εις την πληρωμήν και τού χρεολυσίου τού δανείου τας πρώτας εισπράξεις τού δημοσίου ταμείου» και τέλος όριζαν ότι: «οι διπλωματικοί αντιπρόσωποι των τριών Αυλών θέλουσιν ειδικώς επιφορτισθή να επαγρυπνούν εις την εκτέλεσιν τού τελευταίου τούτου όρου» (άρθρο 12). Στον όρο αυτό, που αποτέλεσε «το σπέρμα τού θεσμού τού διεθνούς ελέγχου», βασίστηκαν καταρχάς οι Μεγάλες Δυνάμεις γιά να επιτύχουν, επεμβαίνοντας στα εσωτερικά μας, τους πολιτικούς στόχους τους.
……….Υπ’ αυτούς τους όρους η Ελλάδα αναγκάστηκε (1843) γιά δεύτερη φορά να δηλώσει αδυναμία πληρωμής των εξωτερικών υποχρεώσεών της (δεύτερη πτώχευση) και οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία) να επιτύχουν την επιδιωκόμενη απ’ αυτούς μείωση τής εξουσίας τού Όθωνα (Επανάσταση 3ης Σεπτεμβρίου).
……….Από την δεύτερη πτώχευση (1843) μέχρι τον συμβιβασμό τού 1878, η εξωτερική κεφαλαιαγορά ήταν κλειστή γιά την Ελλάδα. Η χώρα, που αντιμετώπισε στο διάστημα αυτό και έκτακτες δαπάνες, αναγκάστηκε να περιοριστεί στην μικρή εσωτερική κεφαλαιαγορά της και σε ορισμένες περιπτώσεις γιά να αποκτήσει επειγόντως ορισμένα κεφάλαια, να προσφεύγει και σε «παντός είδους δημοσιονομικά επινοήματα» με όρους βαρείς παρά τις διδόμενες μεγάλες εγγυήσεις.
……….Με την ίδρυση τής Εθνικής Τράπεζας (1841) στο δανειοδοτικό κύκλο μπαίνει και η τράπεζα που είχε στενή με το κράτος σχέση. Η σχέση αυτή την καθιστούσε υποχρεωμένη να προσέρχεται τακτικά αρωγός στο ευρισκόμενο σε διαρκή δύσκολη οικονομική κατάσταση κράτος. Με απαρχή την βοήθειά της προς το κράτος στην περιπέτεια των «παρκερικών» καλύπτουσα – λόγω αδυναμίας τού Δημοσίου Ταμείου – με 330 χιλ. δρχ. την αιτούμενη από την αγγλική πρεσβεία αποζημίωση τού Πατσίφικο γιά να λυθεί η πολιορκία τής χώρας από τους Άγγλους (1850) – μία ακόμα πολιτική παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων μέσω τού οικονομικού προβλήματος –, άνοιξε ο κύκλος τής δανειοληπτικής συναλλαγής κράτους – Εθνικής που διαρκώς διευρυνόταν.
……….Μέχρι το 1862, μία κάποια ισορροπία στον προϋπολογισμό –πάντοτε με σχετικά ελλείμματα και εσωτερικό ως άνω δανεισμό – είχε επιτευχθεί! Όταν εξώσθηκε ο Όθων (1862), το συνολικό εσωτερικό δημόσιο χρέος ήταν 2,5 εκατ. δρχ. με μόνο πιστωτή την Εθνική Τράπεζα.
……….Από την μεταπολίτευση (1862) οι δαπάνες διευρύνονται –εσωτερικές ανωμαλίες, Κρητική Επανάσταση, ανατολική κρίση κ.λπ.–, η αδυναμία λήψης εξωτερικών δανείων συνεχίζεται, ενώ η συνεχώς αυξανόμενη δανειοδοτική ενίσχυση τού προβληματικού Κράτους από την Εθνική εγγίζει τα δυνατά όρια, παρά τους προνομιακούς γιά την τράπεζα πολλές φορές όρους.
……….Το κράτος γιά να καλύψει τις πρόσθετες ανάγκες του προστρέχει στην έκδοση εντόκων γραμματίων (1864) και στην αναγκαστική κυκλοφορία (1868) – ανώμαλες παρεμβάσεις στην λειτουργία τού τότε νομισματικού συστήματος.
……….Η έξαρση τού ανατολικού ζητήματος (1875-1878) και η πρώτη πρωθυπουργική δραστηριότητα τού Τρικούπη (1875) έδωσαν νέα διάσταση στην οικονομική δυσπραγία τής χώρας. Οι στρατιωτικές προετοιμασίες τής χώρας και ο εκσυγχρονισμός τού κράτους ήταν οι λόγοι διεύρυνσης των κρατικών δαπανών που η κάλυψή τους με δάνεια δημιουργούσε περαιτέρω δαπάνες, μιάς και μεγάλο μέρος αυτών κάλυπτε ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις που προέρχονταν από την εξυπηρέτηση τού συνεχώς αυξανόμενου χρέους.
Ο συμβιβασμός και η δανειοληπτική έξαρση
……….Αποτέλεσμα όλων των ανωτέρω ήταν τα ελλείμματα να είναι συνεχή, με συνέπεια η εξυπηρέτηση τού χρέους να υπερβαίνει το 40% των ετησίων εσόδων. Η μόνη λύση ήταν η προσφυγή τής χώρας στην εξωτερική αγορά, αλλά γιά να γίνει αυτό έπρεπε πρώτα να τακτοποιηθούν οι παλιές προς το εξωτερικό υποχρεώσεις, όρος απαράβατος γιά τους δανειστές.
……….Έτσι η χώρα προσέφυγε στον συμβιβασμό (1878), ο οποίος και άνοιξε τις τοκογλυφικές αγορές τού εξωτερικού με πρώτο δάνειο (1879) ονομαστικού κεφαλαίου 60 εκατ. φράγκων, που εκδόθηκε πολύ κάτω από το άρτιο, στο ποσό των 44 εκατ. φράγκων και πραγματικό επιτόκιο 8,18%!
……….Στην συνέχεια, ακολούθησε μέχρι το 1893 η έκδοση άλλων 6 εξωτερικών δανείων κι έτσι το σύνολο των δανείων μετά τον συμβιβασμό τού 1878 και μέχρι την πτώχευση τού 1893 έφτασε το ονομαστικό ποσό των 630 εκατ. χρυσών φράγκων ή πραγματικών 458,6 εκατ. χρυσών φράγκων, με επιτόκια πραγματικά 5,5%-8,18%.
……….Όλα αυτά τα κεφάλαια δημιούργησαν ένα τεράστιο γιά την χώρα χρέος, που το 1893 ήταν σε χρυσά φράγκα 585,4 εκατ. και σε δραχμές 168,4 εκατ., ενώ ο μέσος όρος τού ελλείμματος την τελευταία πριν από την πτώχευση δεκαετία υπερέβαινε τα 30 εκατ. δρχ. ετησίως που ήταν το 1/3 των τακτικών εσόδων.
……….Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η πτώχευση τής χώρας είχε ήδη επέλθει από το 1882, όταν τα έσοδα ήταν 68,6 εκατ. δρχ. και τα έξοδα 80,4 εκατ. δρχ., δηλαδή το έλλειμμα ήταν 11,8 εκατ. δρχ.! Τα αντίστοιχα μεγέθη τού 1886 ήταν ακόμα πιό απογοητευτικά. Οι στρατιωτικές δαπάνες και η διαχείριση των χρεών είχαν εκτινάξει το σκέλος των δαπανών. Η κυβέρνηση, γιά να καλύψει τις υψηλές δαπάνες, αύξησε υπερβολικά κυρίως τους έμμεσους φόρους –που κάλυψαν το 50% των εσόδων–, με συνέπεια να δημιουργηθούν οι γνωστές αναμενόμενες σ’ αυτές τις περιπτώσεις επιπτώσεις στην αγορά.
……….Στην περίοδο 1890-1893 άλλαξαν πέντε κυβερνήσεις που προσπάθησαν με διάφορους οικονομικούς αυτοσχεδιασμούς –που ως επί το πλείστον επινοούσαν ή ενεθάρρυναν οι ξένοι και ντόπιοι κερδοσκόποι– να δανειοδοτήσουν την καταρρέουσα οικονομία, ενώ ταυτόχρονα ελήφθησαν μέτρα γιά αυστηρές περικοπές στις κρατικές δαπάνες – στρατιωτικές δαπάνες, δημόσια έργα και σε όλες τις κρατικές δραστηριότητες. Παράλληλα, ψηφίστηκαν νέοι φόροι και τέλη, καθώς και εκπαιδευτικά τέλη που προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις. Μία νέα προσπάθεια τού Τρικούπη γιά σύναψη δανείου στο εξωτερικό αποκάλυψε συμμετοχή ακόμα και παραγόντων τής βασιλικής Αυλής με αθρόα πώληση ελληνικών τίτλων στο Λονδίνο, που είχε ως συνέπεια την κατακόρυφη πτώση των ελληνικών αξιών και την δημιουργία πανικού στην χρηματιστηριακή αγορά τής Αθήνας.
Η προσπάθεια άλωσης τής Εθνικής
……….Ένας νέος πρωθυπουργός, ο «γηραιός» πολιτευτής Τριφυλλίας Σ. Σωτηρόπουλος, με νέες αλλά ατυχείς «οικονομολογικές» ιδέες, έρχεται στο προσκήνιο γιά έξι μήνες (Μάιος – Οκτώβριος 1893). Οι ξένοι και ντόπιοι κερδοσκόποι σπεύδουν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία.
……….Κατ’ αρχάς το όνειρό τους γιά απόκτηση τής Εθνικής Τράπεζας (όνειρο που ζωντανεύει σε κάθε οικονομική κρίση τής χώρας), εμφανίζει τώρα πολλές πιθανότητες γιά πραγματοποίησή του. Ο αντιπρόσωπος των ξένων κεφαλαιούχων Ornstein συζητεί εν κρυπτώ με τον Σωτηρόπουλο τους όρους «ανασύστασης» τής Εθνικής στα πλαίσια αντιμετωπίσεως τού όλου οικονομικού προβλήματος τής χώρας. Η αρχή έγινε με ένα γενικό και αόριστο σχέδιο που περιλάμβανε διάφορες οργανωτικές ρυθμίσεις, με τελικό στόχο την διοίκηση τής τράπεζας από τους ξένους ομολογιούχους και τον έλεγχο από αυτούς των κρατικών προσόδων μέσω μονοπωλίου ορισμένων προϊόντων.
……….Περαιτέρω, η κυβέρνηση υποχρεούνταν να μην επιφέρει καμμία τροπολογία στο φορολογικό σύστημα και στον τρόπο είσπραξης χωρίς προηγούμενη… συγκατάθεση τής διοικούμενης ουσιαστικώς από τους ξένους κεφαλαιούχους Εθνικής Τράπεζας (!) κ.λπ., κ.λπ. Και η απάντηση τού πρωθυπουργού στις κατάπτυστες αυτές προτάσεις ήταν ευχαριστίες, γιατί αυτές –όπως έγραφε– «[]συνοψίζουν πιστώς τας προθέσεις τής Ελληνικής Κυβερνήσεως περί τής λήψεως μέτρων προς ανόρθωσιν τής οικονομικής καταστάσεως τής Ελλάδος…».
……….Όταν η κυβέρνηση Σωτηροπούλου «έπεσε» και επανήλθε στην εξουσία ο Τρικούπης, οι μεσολαβητές κερδοσκόποι, γιά να πείσουν τον νέο πρωθυπουργό, γενίκευσαν τους όρους και παρουσίασαν ένα νέο σχέδιο «εξόχως αόριστον». Με βάση πάντοτε την ιδιοκτησία τής Εθνικής, προτείνουν την δημιουργία μίας νέας τράπεζας, την «Ελληνική Τράπεζα», η οποία θα απορροφούσε τις κύριες δραστηριότητες τής Εθνικής και θα αναλάμβανε την αναμόρφωση των οικονομικών τού κράτους ως κύριος άξονας τής οικονομικής ζωής του. Η παλαιά Εθνική θα λειτουργούσε πλέον ως Εθνική υποθηκευτική Τράπεζα τής Ελλάδος κ.λπ.
……….Με αποκαλυφθείσες τις προθέσεις τους και πρωθυπουργό τον Τρικούπη, η Εθνική διασώθηκε…
……….Αλλά η μεγάλη ιδέα τού Σωτηρόπουλου, που ήταν και η μοιραία γιά την θέση του, ήταν αυτή τής έκδοσης τού περίφημου δανείου «κεφαλαιοποιήσεως» (funding) 100 εκατ. δρχ., με όρους βαρείς. Με το προϊόν του που θα εισπράττονταν έναντι προσωρινών αποδείξεων –των Σκριπ–, θα καλύπτονταν καθυστερημένοι τόκοι παλαιών δανείων. Μόλις εκδόθηκε το δάνειο, η τιμή του κατέρρευσε στο 40%, με συνέπεια η έκδοσή του να αποτύχει. Οι όροι τού δανείου θεωρήθηκαν από τις τότε «αγορές» ως προοίμιο πτώχευσης τής χώρας.
«Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»
……….Στις 30 Οκτωβρίου 1893 ορκίζεται γιά τελευταία φορά η κυβέρνηση Τρικούπη. Ο Τρικούπης, μέσα σε ένα εχθρικό κλίμα από Αυλή και αντιπολίτευση και βέβαιος μετά την αποτυχία τής τελευταίας ως άνω προσπάθειας να λάβει από το εξωτερικό δάνειο, ήταν αποφασισμένος να ξεκαθαρίσει οριστικά την κατάσταση. Κατ’ αρχάς ακύρωσε, όπως είχε προεκλογικά υποσχεθεί, το δάνειο «κεφαλαιοποιήσεως» που είχε κλονίσει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία τής χώρας και παράλληλα κατέθεσε νομοσχέδιο στην Βουλή με το οποίο επιτρεπόταν στην κυβέρνηση να έλθει σε διαπραγματεύσεις με τους ομολογιούχους γιά την μεταρρύθμιση τής υπηρεσίας όλων των σε χρυσό δανείων – από το 1881 έως το 1890.
……….Ο νόμος ψηφίστηκε στις 10-11/12/1893 και με αυτόν ουσιαστικά η κυβέρνηση κήρυξε την Ελλάδα σε πτώχευση, διακηρύσσοντας ο Τρικούπης στην Βουλή την περίφημο φράση «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», φράση που αμφισβητείται από πολλούς ότι ελέχθη. Με τον ως άνω νόμο καθορίστηκε ότι μέχρι τον οριστικό διακανονισμό: 1) ο τόκος των εν λόγω δανείων περιορίζεται στο 30%, 2) αναστέλλεται η πληρωμή των χρεολυσίων, και, 3) εισάγονται πλέον στο Δημόσιο Ταμείο οι εισπράξεις των υπεγγείων προσόδων. Τα εσωτερικά δάνεια σε δραχμές αφήνονταν άθικτα.
……….Η πτώχευση ήταν αναπόφευκτη γιά την Ελλάδα, αλλά η πολιτική διαχείριση τού χρέους, ιδιαιτέρως στο τελευταίο στάδιο, ήταν τελείως λανθασμένη. Σύμβουλοι και φίλοι τού Τρικούπη προσπάθησαν να τον μεταπείσουν, χωρίς δυστυχώς να το κατορθώσουν.
……….Οι σχετικές με τις άνω αποφάσεις προτάσεις τού Τρικούπη προς τους δανειστές τού εξωτερικού δεν ήταν αρεστές σ’ αυτούς. Η περιπέτεια τής επιβολής στην χώρας μας των απόψεων των δανειστών μας μέσω τής δυναμικής παρέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων διήρκεσε τέσσερα χρόνια, μέσα στα οποία η χώρα, με εναλλασσόμενες πέντε κυβερνήσεις, έδωσε απέλπιδο αγώνα γιά να αμβλύνει τουλάχιστον τα θίγοντα την εθνική μας αξιοπρέπεια μέτρα.
……….Τελικά, με έναν πόλεμο (1897) επετεύχθησαν οι στόχοι των δανειστών, σημαδεύοντας με τραγικό τρόπο την τρίτη πτώχευση τής χώρας.
Συμπεράσματα και διδάγματα
……….Μέσα απ’ αυτή την μεγάλη περιπέτεια ανακύπτει σειρά ερωτημάτων γιά τα γενεσιουργά αίτια τής κρίσης και τα ατελή μέτρα αντιμετώπισής της.
……….Κατ’αρχάς, οι ατελείς οικονομικές δομές τού νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, ακόμα και οι βασικοί μηχανισμοί αυτών, ήταν αδύνατον να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τής τότε επιχειρηματικής Ευρώπης. Αλλά και η πολιτική και οικονομική ηγεσία τής μικρής Ελλάδας –άπειρη ακόμα και άσχετη με τους πολιτικούς χειρισμούς των μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, και ιδίως τους επιχειρηματικούς συνδυασμούς τού ευρωπαϊκού τραπεζικού κεφαλαίου– ταχέως εγκλωβίστηκε στο αδυσώπητο πλέγμα τής κερδοσκοπικής Ευρώπης.
……….Τα εξωτερικά δάνεια, όσα έφταναν στα ταμεία τού Δημοσίου μετά την καταλήστευση των ενδιάμεσων φορέων, κάλυπταν κυρίως ληξιπρόθεσμα χρέη και ελλείμματα και δευτερευόντως στρατιωτικές ανάγκες.
……….Χαρακτηριστική εικόνα διάθεσης των εξωτερικών δανείων, συνολικού ονομαστικού κεφαλαίου 770 εκατ. χρυσών φράγκων της περιόδου 1821-1893, δίνει ο καθηγητής Α. Αγγελόπουλος, σημειώνοντας ότι το 70% διατέθηκε γιά να καλύψει έξοδα έκδοσής τους, καθυστερημένα δάνεια και ελλείμματα, το 24% γιά στρατιωτικές δαπάνες και εθνικούς σκοπούς και μόνο το 6% γιά να καλύψει παραγωγικούς σκοπούς. Για τα μεγάλα έργα που είχε αρχίσει να κατασκευάζει ο Τρικούπης ήταν αρκετές οι προκαταβολές και τα δάνεια τού εσωτερικού.
……….Όλα αυτά τα δάνεια, με τους όρους έκδοσής τους και την απρογραμμάτιστη διάθεσή τους, δημιούργησαν μία γενική αναστάτωση στην δημοσιονομική μας τάξη, την οποία η αναχρονιστική μας λογιστική δεν ήταν σε θέση να παρακολουθήσει.
Η αντιπολίτευση, αντλώντας επιχειρήματα από αυτή την αταξία, τα χρησιμοποιούσε εναντίον τής συμπολίτευσης μέχρις ότου ανερχόμενη στην εξουσία ακολουθούσε κι αυτή την ίδια πολιτική και δεχόταν την ίδια αντιπολιτευτική επιχειρηματολογία που χρησιμοποιούσε και η ίδια ως αντιπολίτευση!
……….Ο λαός, αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα τής πραγματικής οικονομίας που διαμορφώνονταν υπό τις ανωτέρω δυσμενείς κεφαλαιοδοτικές συνθήκες, αλλά και τις κατά καιρούς κρίσεις τής ζωτικής γιά την χώρα μας γεωργικής παραγωγής –σταφιδική κρίση–, έφτανε πολλές φορές σε βίαιες εκδηλώσεις οι οποίες κι αυτές με την σειρά τους επέτειναν την δύσκολη κατάσταση τής χώρας. Αλλά δεν έχανε την αισιοδοξία του. Παράδειγμα, η τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα μέσα στην ταραχώδη τετραετία τής πτώχευσης (1896), με δαπάνες που καλύφθηκαν από εράνους και χορηγίες δωρητών (κυρίως τού Αβέρωφ).
……….Όλα αυτά δημιουργούσαν κατάσταση πρόσφορη στα σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων γιά να επιτύχουν τους στόχους τους που βρίσκονταν στον γεωπολιτικό χώρο τής Ελλάδας. Με πολιτικές ίντριγκες, ακόμα και πολεμικές κινήσεις, πετύχαιναν πάντοτε τους σκοπούς τους. Αυτές τις δυνατότητες χρησιμοποίησαν και το 1893 και πέτυχαν, κατόπιν τετραετούς ταλαιπωρίας τού ελληνικού λαού, τους στόχους τους. Την ανάκτηση από τους ομολογιούχους δανειστές μας των κεφαλαίων τους και την προσαρμογή τής χώρας μας στους κεφαλαιοδοτικούς κανόνες τής τότε Ευρώπης.
-
(1) Ο Γεώργιος Μίρκος υπήρξε στέλεχος τής Ε.Τ.Ε. γιά πενήντα χρόνια και διοικητής της μεταξύ των ετών 1993-1996. Συμμετείχε στην μετεξέλιξή της μέσα από το πέρασμα των ραγδαίων παγκόσμιων οικονομικών αλλαγών. Ξεκίνησε να εργάζεται στην Ε.Τ.Ε. όταν η ελληνική βιομηχανία ήταν ο πυρήνας τής ελληνικής οικονομίας και η τράπεζα συνεργαζόταν με παραδοσιακούς βιομηχάνους όπως ο Χρ. Κατσάμπας ή ο Π. Αγγελόπουλος και στην αγορά δέσποζαν ιστορικά brand name όπως η Ιζόλα και η Πειραϊκή- Πατραϊκή, όταν η Ε.Τ.Ε. κατεύθυνε το 53% των χορηγήσεών της προς την βιομηχανία, ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό είναι μόλις 9%. Ο Γ. Μίρκος είδε την αλλαγή τής ταυτότητας τής Ε.Τ.Ε. με την αποχώρηση τής παντοδυναμίας τού κράτους, αφού το ποσοστό του έπεσε από το 49,7% (1996) στο 12,8% (2008), όπως και την αλλαγή τής στρατηγικής της αφού το βάρος δόθηκε πλέον στην λιανική και στις επενδύσεις στις διεθνείς χρηματαγορές. Σύμφωνα με τα συμπεράσματά του (προερχόμενα και από την προσωπική του ενασχόληση με την πολιτική), η περίοδος στην οποία αναφέρεται, χαρακτηρίζεται από τρία βασικά λάθη: Την μη ύπαρξη από την μεριά τού κράτους ολοκληρωμένης στρατηγικής γιά την βιομηχανία αλλά επιλεκτικών επιλογών με ιδιοτελή κριτήρια, την εμπλοκή τής Ε.Τ.Ε. στο κομματικό συμφέρον τού εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος και, τέλος, την λανθασμένη βραχυπρόθεσμη πολιτική δανείων προς την βιομηχανία που κατέληξε στις προβληματικές επιχειρήσεις και το φαινόμενο οι επιχειρήσεις να πτωχεύουν αλλά οι επιχειρηματίες να πλουτίζουν.
-
Ηλεκτρονική πηγή τού άρθρου : http://www.epikaira.gr/
-
Επιμέλεια κειμένου: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο