,

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ (ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ)

Επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο τού Δημήτρη Ν. Αλεξάνδρου, «Οι Έλληνες τής Συρίας»

ΡΟΥΜ ΟΡΤΟΝΤΟΞ

……….Τους συναντούμε σχεδόν σ’ ολόκληρη την Μέση Ανατολή και πληθυσμιακά ξεπερνούν το ενάμιση εκατομμύριο ψυχές. Στην πλειοψηφία τους μιλούν αραβικά, ενώ οι ελληνόφωνοι Ρουμ Όρτοντοξ όχι μόνο λατρεύουν την Ελλάδα, αλλά την θεωρούν και μοναδική τους πατρίδα, άσχετα που οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν την έχουν επισκεφθεί ποτέ.

……….Ρούμ Όρτοντοξ στα αραβικά σημαίνει Ρωμιοί Ορθόδοξοι, απόγονοι δηλαδή τής Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αυτό που σήμερα ονομάζουμε Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Πιό συγκεκριμένα οι Ρουμ είναι απομεινάρια των χριστιανικών πληθυσμών οι οποίοι μετά την υποχώρηση τού Βυζαντίου μπροστά στους νεοφώτιστους τού ισλάμ Άραβες, κράτησαν την πατροπαράδοτη πίστη και την πνευματική επαφή με την Κωνσταντινούπολη.  Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, επισημαίνει ότι αντίθετα με τις ιστορικές εξελίξεις που οδήγησαν στην δημιουργία τού ευρωπαϊκού εθνικισμού, στην καθ’ ημάς Ανατολή, οι Άραβες και οι οθωμανοί ακολούθησαν τον βυζαντινό τύπο που ταυτίζει την εθνική ταυτότητα με την θρησκευτική πίστη.

……….Ο Π.Καρολίδης που πρωτοασχολήθηκε με το θέμα, υποστηρίζει (όπως και άλλοι) ότι η καταγωγή των Ρουμ πάει πολύ πιό βαθιά στην ιστορία. Ότι δηλαδή είναι απόγονοι ελληνικών φύλων που κατοικούσαν στην περιοχή πολύ πριν την εκστρατεία τού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και ενώ οι Ρωμιοί Ορθόδοξοι αποτελούν μία ζωντανή πραγματικότητα στον χώρο τής Μέσης Ανατολής, η Μητροπολιτική Ελλάδα αγνοεί ακόμη και την ύπαρξή αυτών των ανθρώπων, των αδελφών μας από το μακρινό παρελθόν.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΞΑΡΑΒΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ, (ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΚΣΛΑΒΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ)

……….Εκτός από τους τούρκους, ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετώπισαν τ’ αδέλφια μας ήταν από την παρέμβαση τής Ορθόδοξης Ρωσίας. Μετά την Συνθήκη τού Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774, η Ρωσία με την αναγνώρισή της ως «προστάτιδα» των Ορθοδόξων απέκτησε πρωτεύοντα ρόλο στα πράγματα τής Ανατολής.

……….Αυτό που δεν πρόλαβαν να κάνουν οι Καθολικοί, σκέφτηκαν να το κάνουν οι Ρώσοι προβάλλοντας το «αραβικό» ζήτημα.  Με την εξέγερση τού αραβικού παράγοντα διά τής προβολής των «απαιτήσεων» τού αραβόφωνου πληρώματος, πίστευαν ότι θα πετύχουν την αφαίρεση των Ορθοδόξων Πατριαρχείων Αντιοχείας Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας από τα χέρια των Ελλήνων. Ενώ μέχρι την εποχή εκείνοι οι αραβόφωνοι καυχιόνταν ότι είναι Έλληνες, με την ρώσικη προπαγάνδα τους έλεγαν ότι είναι Άραβες!.. Το έργο αυτό ανέλαβαν κατά τρόπο συστηματικό ειδικές ρωσικές εταιρείες με εκδόσεις, σχολεία, ιδρύματα και αποστολή υποτρόφων στην Ρωσία. Γιά τον λόγο αυτό μάλιστα αγόρασαν και ένα Μοναστήρι τού προφήτη Ηλία στην Βηρυτό.

……….Οι εργώδεις προσπάθειες τής ρωσικής προπαγάνδας άρχισαν να έχουν αποτέλεσμα όταν τον Δεκέμβριο τού 1897, ο Πατριάρχης Αντιοχείας Σπυρίδων αναγκάσθηκε να παραιτηθεί και τότε ετέθη το ερώτημα γιά πρώτη φορά αν ο νέος Πατριάρχης έπρεπε να είναι «Άραβας» ή «Έλληνας». Η σκανδαλώδης επέμβαση των Ρώσων μετά από μακρές παρασκηνιακές διαβουλεύσεις έφερε στον θρόνο τής Αντιοχείας τον μητροπολίτη Λαοδικείας Μελέτιο Ντουμάνι ο οποίος εξελέγη μόνο υπό των αραβοφώνων επισκόπων, αφού δεν προσκλήθηκαν οι ελληνόφωνοι. Οι Ρώσοι φυσικά πανηγύριζαν γιά την επιτυχία τους.

……….Η μελετώμενη αποκοπή τού Πατριαρχείου Αντιοχείας και ο εκρωσισμός του δεν επετεύχθη, διότι αφ’ ενός οι ραγδαίες αλλαγές κατά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο είχαν σαν αποτέλεσμα την μεταβολή των συνόρων – μέρος τής Συρίας έλαβε το Ιράκ ενώ το υπόλοιπο ετέθη υπό γαλλική εντολή – αφ’ ετέρου η καθεστωτική αλλαγή που επήλθε στην Ρωσία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση τού 1917 ώθησαν το Πατριαρχείο Αντιοχείας να επανεξετάσει τις σχέσεις του με τα άλλα Πατριαρχεία. (Το πρόβλημα όμως εξακολουθεί να υπάρχει και στις μέρες μας -2014-).

……….Στο ταξίδι που πραγματοποίησε ο κύριος Αλεξάνδρου στην Μέση Ανατολή τον Απρίλιο τού 2001, πέρασε και από την Συρία όπου μεταξύ άλλων έγραψε :

«Το γεγονός που εντυπωσιάζει είναι ο μεγάλος αριθμός των Ρουμ Όρτοντοξ  που φτάνουν τις 700.000, καθώς και οι ορθόδοξες χριστιανικές εκκλησίες και τα χωρία που συναντάς διάσπαρτα σ’ όλη την διάρκεια τής διαδρομής στην Συρία (έτος 2001). Πολλά από αυτά τα χωριά όπως το Μπλου Νταν και η Σετνάγια, καυχιώνται γιά την βυζαντινή καταγωγή τους και οι κάτοικοί τους διατηρούν σε εμφανή σημεία τού σπιτιού τους εικόνες βυζαντινών αυτοκρατόρων μαζί με δικέφαλους αετούς. (…) Καθώς κατευθυνόμαστε πλέον δυτικά προς την θάλασσα, μένω εντυπωσιασμένος από τα αμέτρητα ελληνικά ονόματα πόλεων που αντικρίζω διάσπαρτα σε ολόκληρο τον χάρτη τής Συριακής επικράτειας.  Μερικές από αυτές με ονόματα που τα συναντάμε και σήμερα στην Ελλάδα είναι: Επιφάνεια (Hama)- Φιλιππούπολη (Shahba)- Διονυσία (Suwaida)-Βέροια (Aleppo)- Ποσείδιον (Al Mina) – Κάδμεια (Kadmus) – Χαλκίς ( Qinnisrim)- Μέγαρα (Al Bara) – Ηλιούπολη (Manbij) – Μάραθος (Amrit) – Σαλαμιάς (Selemiye) – Αρέθουσα ( Rastan)» .

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΟ 

……….Η διάχυση τού ελληνικού πολιτισμού στην περιοχή τής Ανατολής, αντίθετα με ό,τι πιστεύεται ευρέως, ήταν σημαντική και πριν τις κατακτήσεις τού Μεγάλου Αλεξάνδρου, με την διαφορά ότι η μέχρι τότε παρουσία των ελληνικών πόλεων περιοριζόταν στις ακτές τής Μεσογείου με ελάχιστη διείσδυση στην ενδοχώρα. (…)

……….Η ηπειρωτική διάχυση τού ελληνικού πολιτισμού στην ενδοχώρα τής Ανατολής ήταν αποκλειστικό έργο τού βασιλιά τής Μακεδονίας Αλεξάνδρου, μάς εξηγεί ο βυζαντινολόγος δρ. π. Παντελεήμων Τσορμπατζόγλου.  Η παρουσία τού Αλεξάνδρου ως τον Ινδό ποταμό έφερε τον ελληνικό πολιτισμό σε σημεία μέχρι τότε απρόσιτα στον αποικισμό των Ελλήνων. Η δημιουργία εν συνεχεία των ελληνιστικών βασιλείων στον χώρο τής Ανατολής, είχε σαν συνέπεια να κυριαρχήσει ο πολιτισμός αυτός και να παράγει τον γνωστό μας ελληνιστικό πολιτισμό. Διαδόθηκε κυρίως από τις ελληνικές πόλεις που ίδρυσαν ο Αλέξανδρος στην αρχή και οι Διάδοχοι στην συνέχεια. Οι πόλεις αυτές καλύπτουν όλο τον κατοικήσιμο χώρο τής Ανατολής και τις μεγάλες οδικές αρτηρίες που διέσχιζαν τις απέραντες ερήμους. Οι ελληνικές πόλεις, οι αμέτρητες Αλεξάνδρειες, Αντιόχειες και Σελεύκειες, κυριαρχούσαν στην Ασία, στην Φοινίκη και Παλαιστίνη.

……….Μετά την αναγνώριση τού Χριστιανισμού από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, η Εκκλησία είχε την άνεση να οργανώσει τον βίο της με τον καλύτερο τρόπο ώστε να υπάρχουν επισκοπές παντού σε όλες τις πόλεις τής Ανατολής. Η αίγλη των μεγάλων πόλεων και κέντρων τής Ανατολής τώρα πλέον ενισχύθηκε με την παρουσία επισκόπων και πατριαρχών. Η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια εξ αρχής (4^ος αιώνας) και τα Ιεροσόλυμα στην συνέχεια (5^ος αιώνας), απετέλεσαν τα μεγάλα πατριαρχεία τής Ανατολής και απέβησαν μεγάλα εκκλησιαστικά κέντρα και πόλοι πνευματικής ζωής. (…) Η χρήση τής ελληνικής γλώσσας στην λατρεία και στην θεολογία τής Εκκλησίας, εμπέδωσε ακόμη περισσότερο τον ελληνικό χαρακτήρα τής πνευματικής ζωής.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΑΒΙΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΕΩΣ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ

……….Η Ανατολή γνώρισε σοβαρές αναστατώσεις με την επέκταση τής περσικής κυριαρχίας ως την Παλαιστίνη. Ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ήταν αυτός που τελικά ανέκοψε και απώθησε τους Πέρσες μετά από εξαετή σκληρό αγώνα (622-628).  Δυστυχώς όμως δεν έμελλε γιά πολύ να διατηρηθεί η ειρήνη στην Ανατολή, διότι ένας νέος και περισσότερο επικίνδυνος εχθρός κατέκλυσε γρήγορα όλη την Ανατολή, οι Άραβες. Οι Άραβες σε σύντομο χρονικό διάστημα στα μισά τού 8^ου αι. είχαν κατακτήσει κιόλας την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, την Βόρειο Αφρική, ενώ ανατολικά έφθασαν ως το Ιράν. Η θέση των Χριστιανών ήταν πλέον δύσκολη, αφού βάσει τού κορανίου, είχαν να διαλέξουν μεταξύ τής υποταγής και τής αλλαξοπιστήσεως.

……….(…) Μόλις η επιθετική ορμή των Αράβων πέτυχε τους άμεσους στόχους, χρειάσθηκε να οργανωθούν σε κράτος. Διατήρησαν τους διοικητικούς θεσμούς που κληρονόμησαν από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τους υπαλλήλους, το νομισματικό και λογιστικό σύστημα, και όταν ο χαλίφης Αβδ αλ Μαλίκ έκοψε δικά του νομίσματα μιμήθηκε τον βυζαντινό τρόπο κατασκευής. Οι Εκκλησία συνέχιζε να χρησιμοποιεί στην λατρεία την ελληνική γλώσσα, όπως επίσης και στην λογοτεχνική παραγωγή, αλλά η αυξανόμενη χρήση τής αραβικής, βαθμιαία άρχισε να την εκτοπίζει από την καθημερινή ζωή, ώστε να φθάσει να περιορισθεί μόνο στον χώρο τής εκκλησιαστικής λατρείας. Η αναγκαστική χρήση τής αραβικής, η οποία έγινε όργανο επικοινωνίας σε όλη την Ανατολή και την βόρειο Αφρική, δημιούργησε την ψευδή εντύπωση τού εξαραβισμού όλων των κατακτηθέντων ή των εξισλαμισθέντων. Οι ιδιαιτερότητες όμως που υπήρχαν και οι διαφορές, συνέχισαν να επιβιώνουν κάτω από θρησκευτικές ή γλωσσικές διαφοροποιήσεις, οι οποίες ανιχνεύονται μέχρι των ημερών μας.

……….Τον Οκτώβριο τού 969, ο Νικηφόρος Φωκάς εισήλθε θριαμβευτής στην Αντιόχεια, μετά από σχεδόν τρεις αιώνες αραβικής κατοχής. Η βυζαντινή κυριαρχία έδωσε νέα ώθηση στον πνευματικό βίο, έμελλε όμως να διαρκέσει έως το 1084, έτος κατά το οποίο κατελήφθη από τους σελτζούκους τούρκους οι οποίο μετά την μάχη του Ματζικέρτ το 1071, κατέκλυσαν όλη την Μικρά Ασία και ίδρυσαν το σουλτανάτο τού Ικονίου. Μεσολάβησε μία περίοδος κατοχής από τους Δυτικούς χριστιανούς Σταυροφόρους που η στάση τους ήταν αρνητική έναντι τής Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, υποστηρίζοντας τους Νεστοριανούς και τους Μονοφυσίτες. Εκείνο το διάστημα η καθολική εκκλησία προσεταιρίστηκε τους Μαρωνίτες τού Λιβάνου. Μετά την ήττα των Σταυροφόρων από τον Μαμελούκο σουλτάνο τής Αιγύπτου, εκδιώχθηκαν εντελώς το 1291. Και τότε άρχισε η περίοδος τής οθωμανικής κατάκτησης.

……….Τα τελευταία χρόνια πολλοί ελληνόφωνοι Ρωμιοί Ορθόδοξοι ήλθαν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα και συγχρόνως ζήτησαν να υπηρετήσουν στον ελληνικό στρατό. Δυστυχώς όμως παρά την αναμφισβήτητη ελληνική τους καταγωγή που με πάθος και πίστη υπερασπίστηκαν γιά χιλιάδες χρόνια, συνάντησαν τεράστιες δυσκολίες εκ μέρους τής ελληνικής διοίκησης.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ

……….Πρόκειται γιά ομογενείς μας που ζουν στα νότια εδάφη τής σημερινής τουρκίας κοντά στην Συρία και διατηρούν ολοζώντανη την μνήμη και την παράδοση τής πάλαι ποτέ λαμπρής ορθόδοξης παρουσίας στην περιοχή.

……….Σημαιοφόροι τής βυζαντινής κληρονομιάς και πιστά πνευματικά τέκνα τού πρεσβυγενούς Πατριαρχείου τής Αντιοχείας, οι αδελφοί μας αυτοί δεν ζητούν τίποτε άλλο παρά να τους θυμόμαστε. Κι ενώ οι τούρκοι τους κυνηγούν γιατί είναι Έλληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι, οι δικές μας αρχές τους αγνοούν στην προσπάθειά τους να εγκατασταθούν στην Ελλάδα γιά να αποφύγουν το χειρότερο, δηλαδή την οριστική αφομοίωσή τους όπως επιθυμεί η τουρκία. Έτσι το δράμα στην θεούπολη Αντιόχεια συνεχίζεται (έτος 2001). Στην Αντιόχεια των Σελευκιδών, τού Αγίου Ιωάννου τού Χρυσοστόμου, τού Ευαγρίου, τής Αντιόχειας των Ελλήνων τής ένδοξης πόλης που πήρε την ονομασία «βασίλισσα τής Ασίας» και τής «ωραίας μέλισσας τής Ανατολής».  Η άλλοτε λαμπρή πολιτεία των 800.000 κατοίκων σήμερα είναι μία γεωργοκτηνοτροφική κωμόπολη με τον όνομα Αντάκια με πληθυσμό που δεν ξεπερνά τις 27.000, εκ των οποίων ζήτημα αν έχουν μείνει 4.000 Χριστιανοί που καθημερινά λιγοστεύουν. Στα αμιγώς χριστιανικά χωριά Τοκατιλί και Σαραλάρ Μαχαλεσί, κατοικούν 2.000 Έλληνες, στην Αλεξανδρέττα (Ισκέντερουν), πόλη που ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος 1.500, στην Μερσίνα 5.000 και στην Κωνσταντινούπολη 2.000.

……….Πολλοί Αντιοχείς έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό – κυρίως στην Ευρώπη  καθώς και στην Αμερική – ο αριθμός των οποίων υπολογίζεται στους 100.000. Η πολιτική των διώξεων και αφομοίωσης που ακολουθεί η τουρκία στοχεύει στην πλήρη εξάλειψη των Ελλήνων από την περιοχή. Απαγορεύεται να φοιτούν σε ελληνικό γυμνάσιο να έχουν χριστιανικά ονόματα να διορίζονται στο δημόσιο ενώ υπηρετούν ως ανεπιθύμητοι.

……….Ακριβώς αντίθετη κατάσταση κυριαρχεί στη Συρία στην οποία κατοικούν (έτος 2001) περίπου 700.000  Έλληνες Ρωμιοί (Rum Orthodoxe). Έχουν θρησκευτική ελευθερία ενώ μπορούν να καταλάβουν όλα τα δημόσια αξιώματα.

Απόσπασμα επιστολής που έστειλε ο κ. Σταύρος Κιλτσικσής πρόεδρος τού Πολιτιστικού Συλλόγου Αντιοχέων με έδρα την Αθήνα, στον κ. Δημήτριο Ν. Αλεξάνδρου το 2001

……….(…) Κύριε Αλεξάνδρου, εμείς οι απόγονοι τού Μεγάλου Αλεξάνδρου και τού Βυζαντίου, επίσημα δεν αναγνωρίζεται από την Ελληνική Πολιτεία ότι είμαστε Έλληνες, διότι βάσει τής συνθήκης τής Λωζάννης, η Αντιόχεια ήταν υπό την κατοχή τής Γαλλίας και η εκεί ελληνική μειονότητα (Rum Orthodoxe)  δεν αναγνωρίσθηκε από τις διεθνείς συνθήκες.  Την εποχή εκείνη από τα επίσημα έγγραφα που έχουμε στα χέρια μας, ο πληθυσμός τής Αντιόχειας και τής γύρω περιοχής ανήρχετο στις 150.000 Ορθόδοξους Ρωμιούς (Rum Orthodoxe) και αυτή την στιγμή (2001) που σάς γράφουμε παραμένουν μόνο γύρω στις 15.000. Όπως καταλαβαίνεται ο πληθυσμός αυτός σιγά – σιγά με την συστηματική πίεση που ασκείται εκ μέρους τής τουρκίας, σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα θα εξαλειφθεί.

……….Όσοι ήρθαμε στην Ελλάδα η πρώτη μας δυσκολία ήταν η γλώσσα. Δεν γνωρίζαμε καλά τα ελληνικά. Δεύτερη και πολύ σημαντική δυσκολία ήταν η αντιμετώπισή μας από τις αρχές. Μία αντιμετώπιση από αδιάφορη έως απαράδεκτη. Μάς αντιμετώπιζαν σαν τούρκους, άραβες ή οτιδήποτε άλλο εκτός από Έλληνες Ορθοδόξους, παρ’όλα τα αποδεικτικά στοιχεία, ληξιαρχικές πράξεις, βεβαιώσεις από τις τουρκικές αρχές ότι είμαστε Έλληνες Ορθόδοξοι. Έτσι από τις ελληνικές αρχές τα μέλη τού Συλλόγου μας χωρίστηκαν σε Έλληνες και τούρκους και μάλιστα το κωμικοτραγικό ήταν και εξακολουθεί δυστυχώς να είναι, ότι ο διαχωρισμός γίνεται μεταξύ αδελφών, συζύγων κ.τ.λ. Μετά από πολλές και έντονες διαμαρτυρίες καταγγελίες και αναφορές άρχισε σιγά-σιγά να βελτιώνεται η κατάσταση αυτή, χωρίς όμως ακόμα να ξεκαθαριστεί εντελώς. Έτσι, παρ’ όλο που είμαστε Έλληνες και ζούμε στην Ελλάδα, τα διαβατήριά μας και οι ταυτότητές μας είναι τουρκικά, με αποτέλεσμα να μάς ορίζει τυπικά η τουρκία.

---

• Πηγή:  Το βιβλίο τού Δημήτρη Ν. Αλεξάνδρου, «Οι Έλληνες τής Συρίας»

• Επιμέλεια κειμένου: Ελληνικό Ημερολόγιο

Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»