,
,
ΚΡΩΦΟΡΔ ΠΡΑΪΣ – ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ
«Ἐν ἑνὶ λόγῳ ὁ Ἑλληνικὸς στόλος κατέστησε δυνατὸν τὸν Βαλκανικὸν πόλεμον τοῦ 1912. Ἐν τούτοις βλέπομεν τὴν βουλγαρίαν ἀγνώμονα διὰ τὴν βοήθειαν ταύτην, καὶ ἐπιθυμοῦσαν οὐ μόνον νὰ άπολαύσῃ μόνη τὴν δόξαν διὰ τὴν τουρκικὴν ἥτταν, ἀλλὰ καὶ βραδύτερον ἀποπειρωμένην φιλαργύρως νὰ κλέψῃ ἀπό τῆς Συμμάχου αὐτῆς Ἑλλάδος τὴν μερίδα ἐκ τῶν ἀπελευθερωθέντων ἥτις τῇ ἀνῆκεν».
Ἐπιλεγμένο ἀπόσπασμα ἀπό τὶς ἀναμνήσεις τοῦ Κρώφορδ Πράϊς.
Η ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
……….Παρὰ τὶς ἧττες τῶν τούρκων σὲ Σαραντάπορο, Κουμάνοβο καὶ κατόπιν στὴν Θρᾲκη, αὐτοὶ καθόλου δὲν θὰ ἡττοῦντο κατὰ τὴν διάρκεια αὐτοῦ τοῦ πολέμου, ἐὰν εἶχαν τὴν δυνατότητα νὰ μεταφέρουν στὸ Εὐρωπαϊκὸ ἔδαφος τῆς Ἀσίας τὶς τεράστιες ἐφεδρικὲς δυνάμεις ποὺ παρέμεναν σὲ ἀδράνεια. Ἡ δύναμι τῶν 400.000 ἀνδρῶν ποὺ χρησιμοποίησαν στὸν πόλεμο ποὺ ἐξελισσόταν στὸ Εὐρωπαϊκὸ τμῆμα τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἀντιπροσώπευε μέρος μόνο τῆς μαχητικῆς τους δυνάμεως. Ἄν οἱ περιστάσεις ἦταν εὐνοϊκώτερες, τὸ ὀθωμανικὸ Γενικὸ Ἐπιτελεῖο θὰ μετακόμιζε ἐνισχύσεις, προμήθειες καὶ τροφὲς στὴν Ἀλεξανδρούπολη, Καβάλα καὶ Θεσσαλονίκη, ἔτσι ὥστε κατὰ τὸν Ὀκτώβριο ἀντί ὁ πόλεμος νὰ ἔχει σχεδὸν λήξει νὰ ἦταν ἀκόμη στὸ ξεκίνημά του.
……….Ὁ καθοριστικός παράγοντας ποὺ ἐμπόδισε τοὺς τούρκους νὰ πραγματοποιήσουν αὐτή τὴν ἐνέργεια ἦταν φυσικὰ ἡ παρουσία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στόλου, πρέπει δέ, ὄχι μόνον οἱ Σύμμαχοι τῆς Ἑλλάδος, ἀλλὰ κι ὁ Ἑλληνικός Στρατὸς νὰ θυμᾶται ὅτι ἄν κατόρθωσε νὰ ἐπιφέρῃ τέτοια ἐκπληκτικὴ ἥττα κατὰ τοῦ ὀθωμανισμοῦ, ὁφείλουν τὸ μέγεθος καὶ τὴν εὐκολία τῆς νίκης τους ἀποκλειστικῶς σχεδὸν στὸ Ἑλληνικὸ Ναυτικό.
……….Μὲ μία πρόχειρη ἐκτίμηση μπορῦμε νὰ ποῦμε ὅτι οἱ τοῦρκοι θὰ διπλασίαζαν τὴν δύναμη τοῦ ἐπί τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ ἐδάφους στρατοῦ τους, δὲν εἶναι δὲ ἀπίθανο, ὅτι κάτω ἀπό τέτοιες περιστάσεις θὰ μετέστρεφαν τοὺς ὅρους καὶ θὰ νικοῦσαν τοὺς νικητὲς τους, παρὰ τὴν κακὴ τους ὀργάνωση καὶ τὴν ἔλλειψη προαπαρασκευῆς. Βέβαιο εἶναι ὅτι ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς δύσκολα θὰ προήλαυνε στὸ Σαραντάπορο, οἱ Σέρβοι θὰ σταματοῦσαν στὰ Βεσεσσᾶ καὶ ἡ προέλαση τῶν τουρκικῶν συνταγμάτων ποὺ θὰ ἀποβιβάζονταν στὴν Ἀλεξανδρούπολη θὰ κρατοῦσε τοὺς βούλγαρους βορείως τῆς Ἀδριανουπόλεως.
……….Οἱ βάσεις γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ ναυτικὴ ἰσχύ, τέθηκαν ἀπὸ τὸν Χαρίλαο Τρικούπη ὁ ὁποῖος προμηθεύτηκε στόλο ἀποτελούμενο ἀπὸ τρία θωρηκτὰ ἀμφιβόλου ἀξίας καὶ πέντε τορπιλλικά. Τὸ 1906, προστέθηκε κάποιος ἀριθμὸς ἀντιτορπιλλικῶν, τέσσερα δὲ χρόνια ἀργότερα ἀγοράσθηκε ὁ «Γεώργιος Ἀβέρωφ» ἀπό τὴν κυβέρνηση καὶ πληρώθηκε μὲ χρήματα τοῦ Ταμείου τῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης, καὶ ὄχι ὅπως λανθασμένα πιστεύεται ἀπό τὸν Ἕλληνα πατριώτη τοῦ ὁποίου φέρει τὸ ὄνομα. Τοῦτο δόθηκε στὸ θωρακισμένο, σὲ ἀναγνώριση τῶν μεγάλων ὑπηρεσιῶν ποὺ πρόσφερε ὁ Ἀβέρωφ στὴν πατρίδα του.
……….Λίγο πρὶν τὴν ἔναρξη τοῦ πολέμου, ἀγοράσθηκαν τέσσαρα Ἀγγλικά ἀντιτορπιλλικὰ ἀνοικτῆς θαλάσσης, δύο δὲ ἄλλα ὁμοίου σχεδὸν τύπου, ἀλλά ἐλαφρότερα, δωρίστηκαν στὸ Ἔθνος ἀπό τὴν Ἑλληνικὴ ὁμογένεια τῆς Ἀμερικῆς. Ἔτσι κατὰ τὴν ἔναρξη τῶν ἐχθροπραξιῶν, τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1912, ὁ Ἑλληνικὸς Στόλος ἀποτελεῖτο ἀπό τά : Καταδρομικὸ «Ἀβέρωφ», τὰ Θωρηκτά, «Ψαρᾶ», «Ὕδρα», «Σπέτσαι», τὰ Ἀντιτορπιλλικά, «Θύελλα», «Σφενδόνη», «Λόγχη», «Ναυκρατοῦσα», «Ἀσπίς», «Νίκη», «Δόξα», «Βέλος», «Κεραυνός», «Νέα Γενεά», «Λέων», «Πάνθηρ», «Ἀετός», «Ἰέραξ», πέντε Τορπιλλικά, καὶ τὸ Ὑποβρύχιον «Δελφίν». Σ’ αὐτὰ προστέθηκαν καὶ ἕξι ἐμπορικὰ ἀτμόπλοια, ποὺ μετατράπηκαν σὲ βοηθητικὰ θωρηκτά.
……….Τὸ ἔτος 1911, στάλθηκε στὴν Ἀθῆνα Βρεττανικὴ Ναυτικὴ Ἀποστολὴ κατόπιν αἰτήσεως τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, τῆς ὁποίας τὰ μέλη, ἐκτὸς τοῦ πλοιάρχου Καρνταίηλ καὶ τοῦ Ἀρχιμηχανικοῦ Γουάτσον, δὲν ἰκανοποίησαν τὶς προσδοκίες. Στὴν πρώτη συνέντευξη ποὺ ἔδωσε ὁ βασιλεύς Γεώργιος Α’ στὸν Κρῶφορδ Πράϊς μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης, μίλησε μὲ ἐπιμονὴ γιὰ τὴν δυσαρέσκειά Του κατὰ τῆς τότε Ναυτικῆς ἀποστολῆς, καὶ ἐξέφρασε τὴν ἐπιθυμία πρὸς τὸ Βρεττανικὸ Ναυαρχεῖο νὰ στείλῃ στὴν Ἑλλάδα νέους ἀξιωματικοὺς ἀπὸ τὴν ἐνεργὸ ὑπηρεσία. Αὐτό πραγματοποιήθηκε, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ πρόοδος ποὺ συντελεῖτο στὸ Ἑλληνικὸ Ναυτικὸ νὰ εἶναι καταφανής, τείνουσα πρὸς τὴν τελειότητα.
……….Ὁ τουρκικὸς στόλος εἶχε καταπληκτικὴ ὑπεροχὴ ἐπὶ τοῦ χάρτου. Πρόδηλη ὑποχρέωσή του ἦταν νὰ ἐξέλθῃ στὸ Αἰγαῖο, νὰ νικήσῃ τοὺς Ἕλληνες, καὶ ἔτσι νὰ ἐλευθερώσῃ τὴν θαλάσσια ὁδὸ γιὰ τὴν μεταφορὰ ἀσιατικῶν στρατευμάτων σὲ Μακεδονία καὶ Θρᾲκη. Καθῆκον τοῦ Ἑλληνικοῦ στόλου ἦταν νὰ ἀποκλείσῃ τὸν ἐχθρό μέσα στὰ Δαρδανέλλια ἤ νὰ τὸν νικήσῃ στὴν ἀνοικτὴ θάλασσα. Ὡς βάση γιὰ τὶς ναυτικὲς τους ἐπιχειρήσεις, οἱ Ἕλληνες χρησιμοποίησαν τὴν νῆσο Λῆμνο ἀπό τὶς 8 Ὀκτωβρίου τοῦ 1912, καὶ ἀπὸ ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἄρχισαν αὐστηρὴ φρούρηση τοῦ στομίου τῶν Δαρδανελλίων.
……….Παρὰ πᾶσα προσδοκία, ὁ τουρκικὸς στόλος δὲν ἔδειξε καμμία ἐπιθυμία νὰ ἐγκαταλείψῃ τὸ κρησφύγετό του, καὶ ὅταν μετὰ τὶς πρῶτες μεγάλες ἧττες στὴν Μακεδονία, ἡ ἀνάγκη ἐνισχύσεων κατέστη ἐπιβεβλημένη, ἡ ἀνησυχία τῶν τούρκων γιὰ τὴν μὴ ἔξοδο τοῦ στόλου τους, μεταβλήθηκε σὲ ἀπογοήτευση.
……….Τοῦρκος συνταγματάρχης εἶχε δηλώσει στὸν Κρῶφορδ Πράϊς ὅτι «ὁ στόλος μας πρέπει νὰ ἐξέλθῃ τῶν Δαρδανελλίων, καὶ ἤ νὰ στείλῃ τοὺς Ἕλληνας εἰς τὸν βυθὸν τῆς θαλάσσης ἤ νὰ ὑπάγῃ αὐτός ἐκεῖ. Εἴτε ἡ μία εἴτε ἡ ἄλλη ἐκ τῶν δύο λύσεων θὰ ἧτο περισσότερον σύμφωνος πρὸς τὴν ἐθνικήν τιμήν, παρ’ ὅσον ἡ σημερινή ἀπραξία».
……….Ἐν τούτοις ὁ τουρκικός στόλος παρέμενε στὸ ἄσυλό του μέχρι τῆς 1ης καὶ 2ας Δεκεμβρίου, ὅταν τὸ «Μετζητιέ» ἐμφανίσθηκε στὸ στόμιο τῶν Δαρδανελλίων πρὸς ἐπισκόπηση τῆς καταστάσεως καὶ ἀποσύρθηκε πάλι. Τὸ ἀπόγευμα τῆς 3ης Δεκεμβρίου, τὸ «Μεσσουδιέ» συνοδευόμενο ἀπό τὴν ναυαρχίδα «Βαρβαρόσσας» τὸ «Τουργούτ- Ρέϊς» καὶ τὸ «Ἀσσάρ-Τεφίκ», ἐξέπλευσαν σὲ παράταξη μάχης.
……….Ὁ Ἑλληνικός στόλος ἔσπευσε πρὸς συνάντηση τοῦ ἐχθροῦ του, καὶ μετὰ ἀπό μερικὲς μακρινὲς βολές, ὁ ναύαρχος Κουντουριώτης ἀποφάσισε νὰ ἐπωφεληθῇ τῆς μεγάλης ταχύτητας τοῦ «Ἀβέρωφ» καὶ νὰ πλησιάσῃ, ὅπου καὶ ἐπιτέθηκε μόνος. Ὕψωσε τὸ σῆμα «ἀκολουθῆτε» στὸν ὑπόλοιπο Στόλο καὶ φθάνοντας κοντά στὸ «Βαρβαρόσσα» (3.500 γυάρδες), διηύθυνε ἐναντίον του τὶς ὀβίδες τῶν 9,2 δακτύλων.
……….Τότε οἱ τοῦρκοι ἀνέκρουσαν πρύμναν καὶ τράπηκαν πρὸς τὰ Δαρδανέλλια ὅπου κατόρθωσαν νὰ φτάσουν μὲ ἀσφάλεια. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ὑποχωρήσεως, τὰ τηλεβόλα καὶ τῶν δύο στόλων ἐβαλλαν συνεχῶς. Ἀπὸ τὰ τουρκικὰ πλοῖα ὁ «Βαρβαρόσσας» τέθηκε ἐκτὸς μάχης καὶ τὸ «Μεσσουδιέ» ὑπέστη σημαντικὲς βλάβες. Οἱ ζημιὲς τῶν Ἑλληνικῶν ἦταν ἀσήμαντες. Ὁ «Ἀβέρωφ» κτυπήθηκε ἀπὸ μία μεγάλη ὀβίδα πιθανῶς ἀπό τὰ παράκτια φρούρια, καὶ ἀπὸ δεκαπέντε μικροτέρου διαμετρήματος. Οἱ ἀπώλειες σὲ ἄνδρες ἦταν, ἕνας ἀξιωματικός καὶ τέσσερεις ναῦτες τραυματίες. Τὸ «Σπέτσαι» δέχθηκε τέσσερα τραύματα καὶ ἕνα μόνο ἡ «Ὕδρα», ὅλα ἀσήμαντα.
……….Μετὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ναυμαχία ἔλαβαν χώρα μία ἤ δύο ἐπιδείξεις τοῦ τουρκικοῦ στόλου χωρίς ἀποτέλεσμα. Μία ἀπὸ αὐτὲς ἦταν ἡ διαφυγὴ τοῦ «Χαμηδιέ», εἴτε ἀπὸ σφᾶλμα τοῦ κυβερνήτη του, εἴτε κατόπιν σχεδίου. Αὐτό, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν βομβαρδισμὸ τῆς Σύρου καὶ τὴν βύθιση τοῦ βοηθητικοῦ θωρηκτοῦ «Μακεδονία», ἐνόχλησε ἀρκετὰ τὶς Ἑλληνικὲς ἀρχὲς ἰδίως ἀργότερα ὅταν ἄρχισε ἡ μεταφορὰ τῶν Σερβικῶν στρατευμάτων ἀπό τὴν Θεσσαλονίκη στὴν Ἀδριατικὴ θάλασσα. Κατὰ τὰ ἄλλα, τὰ κατορθώματα τοῦ «Χαμηδιέ» δὲν ἐνδιαφέρουν τὸν ἱστορικό τοῦ μέλλοντος καὶ ἁπλῶς κατέχουν θέση ἡμικωμικοῦ διαλείμματος στὴν τραγικὴ ἱστορία.
……….Ἔτσι χάρις στὴν κατά θάλασσα κυριαρχία της, ἡ Ἑλλὰς μπόρεσε νὰ προσφέρῃ ἀνεκτίμητη ὑπηρεσία τόσο στὸν ἑαυτὸ της, ὅσο καὶ πρὸς τοὺς Συμμάχους της. Οἱ ἡττημένες τουρκικὲς στρατιὲς ἀφέθηκαν ἀπομονωμένες καὶ ἀναγκάστηκαν νὰ παραιτηθοῦν ἀπό κάθε ἐλπίδα γιὰ βελτίωση τῆς τύχης τους. Ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς περιώρισε τὴν ἀρχικὴ δύναμη τῆς ὀθωμανικῆς ἰσχύος, καὶ μὲ ἀποτελεσματικότητα παρεμπόδισε κάθε ἐνίσχυσή της. Ἐπέτρεψε τὴν μεταφορὰ τριάντα περίπου χιλιάδων βουλγάρων στρατιωτῶν στὴν Ἀλεξανδρούπολη καὶ ἴσου ἀριθμοῦ Σέρβων στὴν ἀλβανία. Μπόρεσε, βοηθούμενος ἀπό τὴν προσφερθεῖσα συνδρομὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ, νὰ ἐπιτρέψῃ στοὺς Συμμάχους τὴν ἐπιβολή ὅρων εἰρήνης στὴν Κωνσταντινούπολη.
Καὶ κλείνει ὁ Κρώφορδ Πράϊς γράφοντας :
……….«Ἐν ἑνὶ λόγῳ ὁ Ἑλληνικὸς Στόλος κατέστησε δυνατὸν τὸν Βαλκανικὸν πόλεμον τοῦ 1912. Ἐν τούτοις βλέπομεν τὴν βουλγαρίαν ἀγνώμονα διὰ τὴν βοήθειαν ταύτην, καὶ ἐπιθυμοῦσαν οὐ μόνον νὰ άπολαύσῃ μόνη τὴν δόξαν διὰ τὴν τουρκικὴν ἥτταν, ἀλλά καὶ βραδύτερον ἀποπειρωμένην φιλαργύρως νὰ κλέψῃ ἀπό τῆς Συμμάχου αὐτῆς Ἑλλάδος τὴν μερίδα ἐκ τῶν ἀπελευθερωθέντων ἥτις τῇ ἀνῆκεν».
***
Μετάφραση στὴν δημοτική: « Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο».
Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»