,
,
……….Στὶς 23 Ἀπριλίου 1933, ἰσχυρὸς σεισμὸς 6,6 Ρίχτερ, ἀκολουθούμενος ἀπό μετασεισμό, ἔπληξε λίγο πρὶς τὶς 8 π.μ. καὶ στὶς 8:05 π.μ. τὴν περιοχὴ τῆς Δωδεκανήσου, μὲ τὸ ἐπίκεντρό του νὰ ἐντοπίζεται μεταξὺ Κῶ καὶ Νισύρου.
……….Ἦταν Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ καὶ ἑορτὴ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου· πολλοὶ ἀπὸ τοὺς κατοίκους κατευθύνονταν πρὸς τὶς ἐκκλησίες, ἐνῷ ἄλλοι ἤδη παρακολουθοῦσαν τὴν Θεία λειτουργία. Ἡ σεισμικὴ δόνηση ἦταν ἔντονη καὶ ἐκτεταμένη καὶ στὰ 25 δευτερόλεπτα ποὺ κράτησε, μετέτρεψε τὴν πόλη τῆς Κῶ σὲ σωρὸ ἐρειπίων. Ἡ καταστροφὴ ἦταν ὁλοκληρωτική. Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς ὑλικὲς ζημιές, οἱ νεκροὶ ἔφτασαν τοὺς 178, ἐκ τῶν ὁποίων σχεδὸν οἱ μισοὶ ἦταν παιδιά, ἐνῷ οἱ τραυματίες ἦταν ἑκατοντάδες.
……….Μεταξὺ τῶν νεκρῶν, κάτω ἀπὸ τὰ ἐρείπια τοῦ σπιτιοῦ του, βρῆκε τραγικὸ θάνατο, πάμφτωχος καὶ τυφλός, ὁ Ἰάκωβος Ζαρράφτης.
……….Ἀκούραστος ἀρχαιοδίφης, φυσιοδίφης καὶ συλλέκτης πλούσιου λαογραφικοῦ καὶ ἱστορικοῦ ὑλικοῦ τῆς Κῶ, ὁ Ἰάκωβος Ζαρράφτης διέσωσε σημαντικὰ γεγονότα ἀπὸ τὴν ἱστορία της. Χάρις στὴν δικὴ του ἔρευνα καὶ καταγραφή, διασώθηκαν ὀνόματα Κώων ἀγωνιστῶν ἀπὸ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, καθὼς καὶ τὰ δεινὰ ποὺ ὑπέστησαν οἱ Κῶοι μετὰ τὴν ναυμαχία τοῦ Γέροντα. Τὰ κατέγραψε στὰ «Κώϊα», ἐργασία του ἀποτελούμενη ἀπὸ ἑπτὰ τεύχη «περιγράφοντα τὰ τῆς Κῶ μετὰ τοῦ χάρτου αὐτῆς».
……….Ἦταν ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἀνακάλυψε τὸ Ἀσκληπιεῖο τῆς Κῶ στὶς 15 Ὀκτωβρίου 1902, γιὰ νὰ εἰσπράξῃ τὴν δόξα ὁ Γερμανὸς ἀρχαιολόγος (Rudolf Herzog) Ρούντολφ Χέρζογκ, ἐνῷ ὁ ἴδιος δὲν ἔτυχε καμμίας προσοχῆς καὶ ἀξίας.
……….Γεννήθηκε τὸ 1853 στὸ Ἀσφενδιοῦ τῆς 
Κῶ. Πάμπτωχος, τυφλὸς καὶ πλήρης ἡμερῶν, θάφτηκε κάτω ἀπὸ τὰ ἐρείπια τοῦ σπιτιοῦ του στὸν καταστρεπτικὸ σεισμὸ ποὺ συγκλόνισε τὴν πόλη τῆς Κῶ στὶς 23 Ἀπριλίου 1933. Γιὸς τοῦ παπᾶ Ἐμμανουὴλ Ζαρράφτη ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴν Κάλυμνο καὶ τῆς Ἀνθούσας Χατζηγιακουμῆ ἀπὸ τὸ Ἀσφενδιοῦ, διδάχτηκε τὰ πρῶτα του γράμματα στὸ δημοτικὸ σχολεῖο τοῦ χωριοῦ του καὶ ὀλοκλήρωσε τὶς γυμνασιακὲς του σπουδὲς στὸ Ἑλληνικὸ Σχολεῖο Ἀθηνῶν τὸ 1871. Δὲν εἶναι ἐξακριβωμένο ἄν συνέχισε τὶς σπουδὲς του. Ὡστόσο οἱ γνῶσεις του γύρω ἀπὸ τὰ ἀρχαία κείμενα καὶ τὴν ἀρχαιολογία, ὅσο καὶ τὰ γραπτὰ του ἔργα, δείχνουν ἄνθρωπο μὲ κλασσικὴ παιδεία καὶ εὑρεία μόρφωση, ἕναν ἄξιο προσοχῆς αὐτοδίδακτο διανοούμενο τῆς ἐποχῆς του.
……….Ἐπιστρέφοντας στὴν γενέτειρά του κι ἔχοντας ἔμφυτη τὴν λαχτάρα τῆς ἔρευνας γιὰ γνώση, ἀσχολήθηκε μὲ τὸν ἐντοπισμό, τὴν διάσωση, τὴν σπουδὴ καὶ τὴν καταγραφὴ τῶν ἀρχαιοτήτων τοῦ νησιοῦ. Σύντομα ἑδραίωσε τὴν φήμη τοῦ πολυμαθοῦς ἀρχαιογνώστη, καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ὑπῆρξε ὁ μόνιμος ὁδηγὸς καὶ συνεργάτης τῶν ξένων περιηγητῶν ποὺ ταξίδεψαν γιὰ νὰ γνωρίσουν καὶ νὰ μελετήσουν τὴν ἱστορία, τὸν πολιτισμό καὶ τὶς ἀρχαιότητες τῆς Κῶ. Συνέβαλλε οὐσιαστικὰ στὴν ἀνακάλυψη τοῦ Ἀσκληπιείου ὅταν οἱ ἔρευνες τοῦ Γερμανοῦ ἀρχαιολόγου ἀπέτυχαν. Τὶς γνώσεις καὶ τὴν προσφορὰ τοῦ Κώου ἀρχαιοδίφη, ἀναγνώρισαν οἱ διακεκριμένοι ξένοι ἐπιστήμονες μὲ τοὺς ὁποίους συνεργάστηκε, ἀλλὰ καὶ ἐκτίμησαν ἐξίσου οἱ Ἰταλοὶ κατακτητές, οἱ ὁποῖοι τὸν ὅρισαν ἔφορο καὶ ἐπόπτη ἀντίστοιχα τῶν ἀρχαιοτήτων τοῦ νησιοῦ. Παράλληλα μὲ τὶς ἀρχαιολογικὲς του δραστηριότητες, ἀσχολήθηκε καὶ μὲ τὴν διάσωση τῶν στοιχείων τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, συλλέγοντας γλωσσικὸ καὶ λαογραφικὸ ὑλικὸ ἀπὸ τὴν Κῶ καὶ τὰ γύρω νησιὰ γιὰ λογαριασμὸ ξένων μελετητῶν.
Στὴν εἰσαγωγὴ τοῦ βιβλίου του, «Κώϊα», σημειώνει ὁ ἴδιος :
……….Ὁ ἐκ πατρὸς πάππος μου Παπᾶ Ἰωάννης Ζαρράφτης, ἥν ἐκ Καλύμνου, ἐξ ἤς προσκληθεὶς ὡς διδάσκαλος τῆς Κῶ, ἐνυμφεύθη Κῲαν, ἔνθα καὶ χειροτονηθεὶς ἱερεύς, ἐφημέρευεν εἰς τὴν ἐνορίαν τῆς Παναγίας τοῦ Φόρου τῆς Χώρας. Κατὰ τοὺς χρόνους δὲ τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως, μετοικήσας ἐκ φόβου εἰς τὸ χωρίον Ἀσφενδιοῦ, ἀπεκατέστησεν ἐκεῖ εὐπρεπῶς τὰ τέκνα του ἔνθα μόλις ἀπέφυγε τὸν διὰ πυρᾶς μαρτυρικὸν θάνατον ὑπὸ τῶν τούρκων.
……….Ὁ μικρότερος τῶν υἱῶν του πατὴρ μου, διδαχθεὶς πλειότερον παρὰ τῷ ἐν ἐλλογιμωτάτοις τότε περιφήμῳ διδασκάλῳ ἐν Καλύμνῳ Ἰεζεκιήλ, καὶ νυμφευθεὶς εἰς Καρυότες τοῦ Ἀσφενδιοῦ τὴν Ἀνθούσαν Χαζῆ Γιακουμῆ τοῦ Κοντοῦ, ἐχειροτονήθη ἱερεύς τὸ 1854. Ἀμιλλόμενος δὲ πρὸς τοὺς συγχωριώτας αὐτοῦ διὰ τὴν φιλομουσίαν, καὶ ὑπεραγαπῶν τὰ σχολεῖα, τὰ ὁποῖα τότε διετηροῦντο διὰ συνεισφορῶν τῶν προυχόντων, ἐπρωτοστάτει πάντοτε ὡς ἔφορος αὐτῶν, ὑπὲρ ὤν οὐκ ὀλίγα ἐδαπάνησεν ἐκ τῶν ἰδίων. Διαπρέψας δὲ καὶ ἀρχιερατικὸς ἐπίτροπος ἐφ’ ἰκανὰ ἔτη, ἐκοιμήθη τὸ 1891 εἰς ἡλικίαν 63 ἐτῶν. Ἔν Κῷ 1 Ἰουλίου 1917. Ἰάκωβος Ε. Ζαρράφτης.
……….Πολλὰ ὁφείλει ὁ πνευματικὸς κόσμος στὸν Ζαρράφτη. Ὑπῆρξε γιὰ τὴν ἐποχὴ του ὁ σημαντικότερος καὶ συστηματικότερος ἱστοριοδίφης τοῦ νησιοῦ, τὸ δὲ συγγραφικὸ του ἔργο, αὐτὸ ποὺ εἶδε τὸ φῶς τῆς δημοσιότητος, ἀλλὰ καὶ τὸ ἀνέκδοτο, ἀποτελοῦν μία ὁλοκληρωμένη καταγραφή, ἀλλὰ καὶ σημαντικὰ βοηθήματα γιὰ τοὺς μελετητὲς τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ μας.
……….Δίκαια συγκαταλέγεται ἀνάμεσα στοὺς τελευταίους ἐκπροσώπους τῆς γενιᾶς ἐκείνης τῶν λογίων καὶ τῶν ἀκάματων ἐρευνητῶν, οἱ ὁποῖοι ἐμπνευσμένοι ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ διαφωτισμὸ καὶ κλασικισμὸ ποὺ ἀναπτύχθηκε κυρίως στὰ χρόνια τῆς δουλείας, πίστευαν πὼς ἡ ἔρευνα καὶ σπουδὴ τῆς ἀρχαίας κληρονομιᾶς καὶ τοῦ λαϊκοῦ πολιτισμοῦ μας, ἦταν ἐθνικὴ ἀνάγκη.
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΚΩΙΩΝ
……….«Παροτρυνόμενος ὑπὸ τῆς ἐνθέρμου καὶ προθυμοτάτης καρδίας μου ὑπὲρ τοῦ μεγαλείου τῆς φιλτάτης πατρίδος μου μᾶλλον, ἤ ὑπὸ τῶν μικρῶν μου γνώσεων καὶ τῆς ἀνεπαρκοὺς ἱκανότητός μου, ἐπελαβόμην τοῦ ἔργου τῆς περιγραφῆς τῆς Κῶ, ἤτοι τῶν ΚΩΙΩΝ.
……….Ἐν μέσῳ μεγάλων καὶ καταστρεπτικῶν ἀλλεπαλλήλων κλυδώνων, οἱ κάτοικοι τῆς νήσου Κῶ καῖτοι κατὰ καιροὺς ἐκλυδωνύσθησαν ἐπὶ τοσοῦτον, ὥστε καὶ φαίνεται ὡσεῖ ἐξέλιπεν ὁλοτελῶς ἀπ’ αὐτοὺς πρὸ πολλοῦ πᾶσα εὐφάνταστος καὶ λεπτοφυὴς τοῦ πρώτου ἑλληνικοῦ πνεύματος δύναμις, κατωρθώθη ὅμως, νὰ περισθῶσι ποικίλαι τάξεις παραδόσεων, δι’ ὧν διαφαίνεται λεπτὴ συνέχεια πρὸς τοὺς παλαιοὺς χρόνους. Ἐντὸς τῶν ποικίλων τούτων παραδόσεων διορῶμεν τὸ διαλεκτικὸν καὶ τοὺς ἰδιωματισμοὺς αὐτοῦ, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα καὶ τὰς θρησκευτικὰς δεισιδαιμονίας αὐτοῦ.
……….Άλλ’ οἷ τε ἰδιωτισμοὶ τῆς διαλέκτου αὐτῶν, τὰ τε ἤθη καὶ ἔθιμα, αἱ θρησκευτικαὶ δεισιδαιμονίαι καὶ λοιπαὶ παραδόσεις, ἀναφαίνονται πανταχόθεν ὡς κεφαλαὶ μαρτύρων, ὅτι ἐν Κῷ φυλάττεται γνησιωτέρα σχέσεις, συνέχουσα τὸν ἱστορικὸν κρίκον τῶν νέων πρὸς τοὺς ἀρχαίους.
……….Τούτοις ἔνεκα περιγράφω, ἐφ’ ὅσον δύναμαι, τὰ περὶ τῆς Κῶ ὅλα, ἤτοι τὰ ΚΩΙΑ, ἄτινα διαιρῶ εἰς ἑπτὰ μέρη».
***