,,
Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΤΕΡΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ
,
Βακαλόπουλος, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1821-1829), Στ’Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ (1822-1825), ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1982, σελ. 716-719.
.
……….Κατὰ τὰ σχέδια τῶν κοινῶν ἐπιχειρήσεων, ὁ αἰγυπτιακὸς στόλος καὶ στρατὸς θὰ εἶχαν ὡς στόχο τὴν Πελοπόνησσο, ὁ τουρκικὸς στόλος καὶ τὰ στρατεύματα τῆς Ἀσίας τὰ νησιᾶ τοῦ Αἰγαίου, ἐνῷ τὰ στρατεύματα τῆς εὐρωπαϊκῆς τουρκίας τὴν Στερεᾶ Ἑλλάδα.
……….Ἡ πρώτη ἀνάμειξη τῶν Αἰγυπτίων, ὡς ὑποτελῶν τοῦ σουλτάνου στὸν ἑλληνικὸ ἀγῶνα εἶχε γίνει κιόλας, κατὰ τὰ μέσα Μαΐου τοῦ 1822, μὲ τὴν ἄφιξη τοῦ αἰγυπτιακοῦ στόλου στὸν κόλπο τῆς Σούδας, καὶ μὲ τὴν ἀπόβαση τοῦ Χασᾶν πασᾶ στὴν Κρήτη. Στὰ μέσα τοῦ 1823, έφθασε στὴν Κρήτη ὁ διάδοχος καὶ γαμπρὸς τοῦ Μεχμὲτ Ἀλῆ, Χουσεΐν μπέης, ποὺ δρᾶ μὲ σκληρὰ μέτρα ἐναντίον τῶν ἐπαναστατῶν καὶ ὁ ὁποῖος κατὰ τὰ μέσα τοῦ 1824 κατόρθωσε νὰ ὑποτάξῃ τὸ νησί. Ἀπό τὴν ἐποχή αὐτή, μεγάλες ἑτοιμασίες γίνονται στὴν Αἴγυπτο γιὰ τὴν ὀργάνωση τῶν ναυτικῶν καὶ πεζικῶν της δυνάμεων, ποὺ θὰ ξεχύνονταν καὶ θὰ κυριαρχοῦσαν στὸ Αἰγαῖο.
……….(…) 2. Ἡ ὑποταγή τῆς Κρήτης δὲν θὰ ἦταν ποτὲ ἐξασφαλισμένη, ἄν δὲν καταστρεφόταν ἡ κοντινὴ Κᾶσος, τὸ πολεμικότερο νησὶ τῶν Δωδεκανήσων, θαυμάσιο ἄσυλο, ἀλλά καὶ ὁρμητήριο τῶν ἐπαναστατῶν γιὰ ἀλλεπάλληλες ἐπιδρομὲς στὰ παράλια τῆς Καραμανίας, στὰ ἄλλα νησιά, ἰδίως στὰ χωριὰ τῆς Ρόδου καὶ στὰ παράλια τῆς Κρήτης, ἀπ’ ὅπου ἔπαιρναν τροφὲς καὶ ζῶα ἀλλά καὶ αὐτῆς τῆς μακρινῆς Αἰγύπτου.
……….Ἔτσι, τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1822, οἱ Κασιῶτες μὲ τρία κουρσάρικα εἶχαν ἁρπάξει τρία τουρκικὰ καράβια στὸν ὅρμο τῆς Δαμιέττης· καὶ ἀπ’αὐτό τὸ λιμάνι τῆς Ἀλεξάνδρειας, ὅπως εἶχε διαδοθεῖ, εἶχαν ρυμουλκήσει κάμποσα πλοιάρια. Ἡ Κᾶσος ὡς πρὸς τὴν Κρήτη, ἔπαιζε τὸν ἴδιο ρόλο τῶν Ψαρῶν καὶ τῆς Σάμου ὡς πρὸς τὴν ἀπέναντι μικρασιατική ἀκτή.
……….Συχνότατη ἦταν ἡ συνεργασία καὶ ἐπικοινωνία Κρητικῶν καὶ Κασίων, κατὰ τὸν ἀγῶνα τῆς ἀνεξαρτησίας. Αὐτὴ λοιπὸν τὴν φωλιὰ τῶν Ἑλλήνων ναυτικῶν θέλησαν νὰ ἐξαφανίσουν οἱ Αἰγύπτιοι, καὶ νὰ τὴν ἐκμηδενίσουν, προτοῦ προφθάσει νὰ ἐκπλεύσει ὁ ἑλληνικὸς στόλος ποὺ ἀδρανοῦσε ἐξαιτίας (τῆς ἐμφυλίας διαμάχης καὶ) τῆς ἐλλείψεως χρημάτων.
……….(…) Πράγματι στὶς 16/28 Μαΐου, ἐχθρικὴ μοίρα ἀποτελουμένη ἀπό 25 πλοῖα ὑπό τὸν Χουσεΐν μπέη, ἐμφανίζεται ἐμπρός στὴν Κᾶσο καὶ τὴν βομβαρδίζει, ἀλλ’ ἀντικρούεται μὲ ἀπώλειες καὶ δὲν τολμᾶ νὰ κάνει ἀποβάσεις. Ἦταν, θὰ ἔλεγε κανείς, μιὰ ἁπλὴ κρούση καὶ σφυγμομέτρηση τῶν δυνάμεων τῶν νησιωτῶν. Στὶς 27 Μαΐου/8 Ἰουνίου, ξαναεμφανίζεται μὲ 35 ἐπί πλέον ἀποβατικὰ πλοιάρια καὶ πολυάριθμο στρατό. Ὁ στόλος ἀναπτύσσεται πλάι στὸ νησάκι «Μακρὰ» καὶ κεραυνοβολεῖ τοὺς προμαχῶνες τοῦ «Καταρτιοῦ» τῆς «Ἀμμούδας» καὶ τῆς «Πούντας». Ὑστερ’ ἀπό δύο μέρες πεισματικῆς ἄμυνας, κι’ ἐνῷ ἐξακολουθοῦσε ἀκατάπαυστος ὁ βομβαρδισμός, ὁ Χουσεΐν ἀποβιβάζει τὰ χαράματα τῆς 29ης Μαῒου/10 Ἰουνίου στὸ βορειοδυτικὸ μέρος τοῦ νησιοῦ, στὴν ἀπόκρημνη καὶ ἀπόκεντρη θέση «Ἀντιπέρατος», ἰσχυρό σῶμα Ἀλβανῶν, ὑπό τὸν χιλίαρχο Μουσα.
,,,,,,,,,,Οἱ λίγοι φρουροὶ τοῦ τόπου μάταια προσπαθοῦν ν’ ἀναχαιτίσουν τὸν χείμαρρο καὶ οἱ μισοὶ κιόλας πέφτουν νεκροὶ, ἐνῷ οἱ ὑπόλοιποι ὑποχωροῦν. Ἡ σύγχυση ποὺ ἐπικρατεῖ ἐπιτρέπει στὸν Χουσεΐν ν’ ἀποβιβαστῇ μὲ ἄλλες δυνάμεις ἐμπρός στὴν κωμόπολη Ἁγία Μαρίνα, ὅπου ἀγωνίζονται τώρα μεταξὺ δύο πυρῶν οἱ Κασιῶτες καὶ 400 Κρητικοὶ ὑπό τὸν Ἀστρινό.
,,,,,,,,,,Ἐκεῖ βρίσκουν τὸν θάνατο 100 Κασιῶτες καὶ ἀρκετοί ἐχθροί. Ἐξαίρεται ἡ ἀπελπισμένη ἀντίσταση τοῦ καπετὰν Μαλλιαράκη, ποὺ βρῆκε τὸν θάνατο, ἀφοῦ πρῶτα ἔστειλε πολλοὺς στὸν Ἄδη. Τελικὰ οἱ Ἕλληνες ὑποκύπτουν στὶς ἀνώτερες δυνάμεις καὶ οἱ Αἰγύπτιοι ρίχνονται πιὰ ἀνεμπόδιστοι στὴ λεηλασία τῶν σπιτιῶν στὴν σφαγὴ καὶ στὸ σκλάβωμα τῶν κατοίκων ποὺ βάσταξε 24 ὧρες.
……….Ἀρκετοί ὅμως μπόρεσαν νὰ περάσουν στὰ νησιὰ Κάρπαθο, Ἀστυπάλαια, Ἴο, Ἀμοργό, Πάρο, Νάξο, καὶ Τῆνο, ἐνῷ ὅσοι Κρητικοὶ σώθηκαν, κατέφυγαν στὴν Πελοπόννησο. Ἀνώνυμο γράμμα (18/6/1824) Ἕλληνα πατριώτη ἀπό τὴν Ἀλεξάνδρεια, πληροφορεῖ τὸν Λάζαρο Κουντουριώτη, ὅτι οἱ πρόκριτοι τῆς Κάσου, ποὺ εἶχαν ριχτεῖ ἁλυσοδεμένοι στὶς φυλακές, ἐπρόκειτο νὰ σταλοῦν στὴν Κωνσταντινούπολη, γιὰ ν’ ἀποκεφαλιστοῦν, καὶ ὅτι τὰ λάφυρα τῶν Αἰγυπτίων ἦταν ἄπειρα· εἴκοσι φορτία ναυπηγήσιμης ξυλείας, πολὺς καφές, ρύζι, ὑφάσματα, μετάξι, γρόσια καὶ πολλὰ ἄλλα πολύτιμα ἀντικείμενα, καθὼς καὶ 15 καράβια ἀρματωμένα καὶ σαράντα καΐκια.
……….Ἐπίσης τρία καινούργια καράβια πυρπολήθηκαν, ἐπειδὴ δὲν εἶχαν πανιᾶ. Καὶ προσθέτει: « Ἡ Σύμη καὶ ἡ Κάρπαθος δίνουν τοὺς ναύτας εἰς τὰ πολεμικὰ καράβια» (τοῦ Μεχμὲτ Ἀλῆ). Πράγματι τὰ περισσότερα σχεδὸν πολεμικὰ καὶ ἐμπορικά πλοῖα, ποὺ ἐκεῖνες τὶς μέρες ἦταν στριμωγμένα στὴ θέση Αὐλάκι τοῦ νησιοῦ, ἔπεσαν στὰ χέρια τοῦ ἐχθροῦ. Τὸ πλῆγμα ποὺ ἐκμηδένισε τὴν ναυτικὴ δύναμη τοῦ νησιοῦ καὶ ἔφερε τὴν οἰκονομική καταστροφὴ του, εἶχε συγκλονιστικὸ ἀντίκτυπο στὰ γύρω νησιὰ καὶ βρῆκε διέξοδο σὲ συγκινητικὸ μοιρολόι.
……….(…) Πολὺ ἀργά, ὕστερ’ἀπό ἕνα ὁλόκληρο μῆνα, μόλις στὶς 16 ἤ 17 Ἰουνίου, κινήθηκε ὁ ἑλληνικὸς στόλος. Ὁ Μιαούλης, στενοχωρημένος τόσο πολὺ ἀπό τὴν κατάσταση καὶ βασανισμένος ἀπό τὴν ποδάγρα του, θέλησε νὰ παραιτηθῇ (30 Μαΐου), ἀλλά οἱ πρόκριτοι τῆς Ὑδρας τὸν ἱκετεύουν στὶς 8 Ἰουνίου νὰ μὴν ἐπιμείνει στὴν ἀπόφασή του. Ἔτσι μπόρεσε νὰ ξεκινήσῃ τελικὰ μία μοίρα ἀπὸ 14 Σπετσιώτικα καὶ 10 Ὑδραϊκά, ἡ ὁποία ἔφθασε στὶς 21 Ἰουνίου ἐμπρός στὴ κατεστραμμένη Κᾶσο.