,

,

……….Ο Πλοίαρχος Α΄ Τάξεως και Ιππότης τού Στρατιωτικού Παρασήμου τού Αγίου Γεωργίου Δ΄ Τάξεως Λάμπρος Δημητρίου Κατσώνης, γεννήθηκε στην Λιβαδειά το 1752.

……….Διατρέχοντας τον Ατομικό Φάκελο τού Λ. Κατσώνη, που περιλαμβάνει την δράση του γιά 35 χρόνια ως στελέχους τού Τσαρικού στρατού, αλλά και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα στοιχεία των πολεμικών του δραστηριοτήτων, όπως έχουν ιστοριογραφηθεί μέχρι σήμερα, αβίαστα μπορεί κανείς να φθάσει στο συμπέρασμα ότι ο Λάμπρος Κατσώνης είναι ο Εθνικός Ήρωας που έχει την μεγαλύτερη πολεμική δράση κατά την περίοδο των Εθνικών διεκδικήσεων, στις Ελληνικές θάλασσες αλλά και στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο, από κάθε άλλον άξιο Έλληνα θαλασσομάχο, πριν και μετά το 1821! Είχε συνολικά 8,5 χρόνια πολεμικής δράσης.

Σύντομο ιστορικό

……….Είναι άγνωστες οι λεπτομέρειες τής οικογένειας, αλλά μαρτυρείται ότι μετά από κάποιο επεισόδιο με τούρκο αξιωματούχο τής περιοχής, ο Λάμπρος σε ηλικία περίπου 17 χρόνων μαζί με τον πατέρα του, καταδιωκόμενοι, διέφυγαν μέσω Ύδρας στην Ζάκυνθο. Εκεί ο Κατσώνης ξεκίνησε το ναυτικό του επάγγελμα ταξιδεύοντας, φθάνοντας μέχρι τον Εύξεινο Πόντο.

……….Στα 1770, ο Λάμπρος κατετάγη στο Λιβόρνο ως εθελοντής στις Ρωσικές Δυνάμεις. Συμμετείχε στον Α΄ Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1769-1774) – τα Ορλωφικά – στην Πελοπόννησο ως ναύτης, και λόγω των ικανοτήτων που έδειξε προήχθη σε Υπαξιωματικό. Έτσι άρχισε μία στρατιωτική σταδιοδρομία 35 ετών στο Ρωσικό Αυτοκρατορικό Ναυτικό. Στα Ορλωφικά τον ακολούθησε και ένας αδελφός του (δεν είναι γνωστό το όνομά του), που σκοτώθηκε όμως στον πόλεμο αυτό.

……….Μετά τα Ορλωφικά επέστρεψε με τον Ρωσικό Στόλο και εγκαταστάθηκε μαζί με άλλους Έλληνες στην Κριμαία. Έλαβε δραστήρια μέρος στην υπεράσπιση τής πόλης από τούς τούρκους, διεκπεραίωσε με επιτυχία αποστολή στην Περσία και έλαβε ενεργά μέρος στην δημιουργία τού Τάγματος τής Μπαλακλάβα, και στις επιχειρήσεις τού οχυρού Οτσακόβ, διακρινόμενος και αμειβόμενος γιά την αποτελεσματική δράση του διαδοχικά με προαγωγές μέχρι τον βαθμό τού Λοχαγού (1786).

……….Το 1787, με πρόταση τού Αρχιστράτηγου Γρηγόρη Πατιόμκιν([Ποτέμκιν), προήχθη από την Αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄ την Μεγάλη σε Ταγματάρχη και απεστάλη με δική του πρωτοβουλία στην Μεσόγειο. Αποστολή τού Ταγματάρχη Λ. Κατσώνη στην αρχή ήταν η προετοιμασία ναυτικής Δύναμης που θα πολεμούσε τον οθωμανικό Στόλο μέχρι να φθάσει στα νερά τής Μεσογείου ο συγκροτημένος Ρωσικός Στόλος από την Βαλτική.

……….Στην Τεργέστη όπου έφθασε, αγόρασε ένα μεταχειρισμένο πλοίο το οποίο ονόμασε «Αθηνά τής Άρκτου». Εκτός από δικά του χρήματα που κατέβαλε γιά την αγορά,  βοήθεια δέχθηκε από την ομογένεια, όπως επίσης έλαβε δάνεια από τοπικούς οικονομικούς παράγοντες και Ρώσους αξιωματικούς υπό τον Υποστράτηγο Ν. Μορντβίνοβ. Μαζί με δύο άλλα μικρά εμπορικά μετασκευασμένα σε πολεμικά πλοία, έχοντας Ρωσικά Καταδρομικά Διπλώματα, ξεκίνησε την Καταδρομική-Κουρσάρικη δράση του.

……….Σε λιγότερο από τρεις μήνες έχει συγκροτήσει Στολίσκο με 10 καταδρομικά πλοία. Σε έγγραφη αναφορά τού Λάμπρου Κατσώνη τής 31ης Οκτωβρίου 1788, υπάρχει λεπτομερής περιγραφή τού ιδίου γιά το πώς «έχτισε» την πρώτη του Ναυτική Δύναμη στο Αρχιπέλαγος, δηλαδή «…με το πολεμικό μου χέρι…», όπως γράφει χαρακτηριστικά!

……….Επιχείρησε από το Ιόνιο στο Αρχιπέλαγος (Αιγαίο) μέχρι την Κύπρο και την Συρία, γενόμενος ο φόβος και ο τρόμος των τούρκων και όσων βοηθούσαν το οθωμανικό καθεστώς. Ο πόλεμος όμως που ξέσπασε μεταξύ Ρωσίας-Σουηδίας (1788), δεν επέτρεψε την κάθοδο τού Ρωσικού Στόλου και ο Λάμπρος Κατσώνης, επικεφαλής τού Ρωσικού Ελαφρού Καταδρομικού Στολίσκου, πολεμούσε τον κοινό εχθρό μόνος του. Μετά τις πρώτες επιτυχείς Ναυτικές Επιχειρήσεις, η Αικατερίνη αναγνώρισε τον Στολίσκο τού Λ. Κατσώνη ως μέρος των επισήμων Ρωσικών Ναυτικών Δυνάμεων στην Μεσόγειο.

Ivan Aivazovsky Battle of Viborg Bay Part of Russo-Swedish War 1788-1790 (Αντίγραφο δημιουργίας τού Ιβάν Αϊβαζόφσκυ «Η ναυμαχία στον κόλπο τού Βίμποργκ» - ΡωσοΣουηδικός πόλεμος 1788-1790).

……….Κατά διαστήματα πολέμησε στο Αρχιπέλαγος και ο σχηματισθείς αργότερα (1789) Ρωσικός Κρατικός Στολίσκος, υπό τον Αντιπλοίαρχο Γουλιέλμο Λορέντζο, πρώην πειρατή από την Μάλτα. Ο Λορέντζο όμως, δεν κατάφερε να συνεννοηθεί με τον Κατσώνη γιά κοινά σχέδια δράσεως, παρά τις διαταγές τού Στρατηγού Ζαμπορόφσκι, Ανώτερου Διοικητή των Ρωσικών Δυνάμεων στην Μεσόγειο. Εξ άλλου, εκτιμάται ότι ο Κρατικός Στολίσκος δεν συνενώθηκε με τον Στολίσκο τού Κατσώνη, μάλλον λόγω αντιζηλίας των δύο Διοικητών.

……….Στην Τζιά όπου εγκατέστησε Ναυτική Βάση, παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Μαρουδιά Σοφιανού, κόρη τού προεστού Πέτρου Σοφιανού. Η πρώτη σύζυγος τού Κατσώνη, αγνώστων στοιχείων, είχε πεθάνει χωρίς να αποκτήσουν παιδιά.

……….Λόγω των μεγάλων καταστροφών που προξένησε στους οθωμανούς ο καταδρομικός στολίσκος τού Λάμπρου Κατσώνη, ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ δοκίμασε να τον δωροδοκήσει με ενδιάμεσο γιά τις συνεννοήσεις τον Δραγουμάνο τού τουρκικού Στόλου, Σ. Μαυρογένη, προσφέροντάς του ελευθερία, ένα ελληνικό νησί, μη πληρωμή φόρων και 200.000 χρυσά νομίσματα. Αίτημα τού σουλτάνου ήταν να εγκαταλείψει ο Κατσώνης και οι άνδρες του την Ρωσική Υπηρεσία και να σταματήσει τις καταδρομές του εναντίον των τούρκων. Η απάντηση τού Κατσώνη ήταν νέες επιχειρήσεις εναντίον των τουρκικών Ναυτικών Δυνάμεων και των παράκτιων φρουρών τους.

……….Την Άνοιξη τού 1790 απέπλευσε από τα Ιόνια νησιά γιά το Αρχιπέλαγος με 9 πλοία. Στην πορεία παρέλαβε και επιβίβασε στον Στολίσκο του τον Ανδρούτσο (πατέρα τού Οδυσσέα τού οποίου νονά ήταν η γυναίκα τού Κατσώνη), με 800 πολεμιστές, όπου έκτοτε τούς χρησιμοποίησε ως Αποβατικό Άγημα, το πρώτο Άγημα Πεζοναυτών πριν τον απελευθερωτικό Αγώνα.

……….Ο Κατσώνης ναυμαχούσε και κατανικούσε τούς τούρκους συνεχώς επί 4 χρόνια, κατά την διάρκεια των οποίων προήχθη στα θαλασσινά πεδία των μαχών διαδοχικά σε Αντισυνταγματάρχη (1789) και Συνταγματάρχη (1790). Τον τελευταίο βαθμό απόκτησε παρά την ήττα του στην ναυμαχία τής Άνδρου, στον Κάβο Ντόρο, αφού κρίθηκε από τον Πατιόμκιν και την Αυτοκράτειρα ουσιαστικός νικητής. Ως επιβεβαίωση αυτού, τού απονεμήθηκε η υψηλότερη διάκριση τής εποχής σε στρατιωτικό παράσημο, τού Ιππότη τού Στρατιωτικού Τάγματος τού Αγίου Γεωργίου Δ΄Τάξεως (Αριθμ. 755 (402); 8 сентября 1790, Σεπτέμβριος 1790)!

……….Στον Ελαφρή Καταδρομικό Στολίσκο τού Κατσώνη πολεμούσαν και άλλοι Λιβαδείτες που είχε ναυτολογήσει ο ίδιος. Σύμφωνα με τα Ρωσικά Αρχεία υπηρετούσαν στα πλοία του και οι ακόλουθοι: Πλοίαρχοι Στάθης Κατσώνης, Κωνσταντίνος Λεβαδίτης, Αγγέλη Διαμανδή, Υποπλοίαρχος Δρόσος τού Χατζή και ο Ανθυποπλοίαρχος Κωνσταντίνος Θεοφάνης.

……….Ειδικά όμως, και γιά υπάρχουσα σχέση και «συνεργασία Λάμπρου Κατσώνη-Αλή πασά» τα Ρωσικά Αρχεία αποκαλύπτουν ότι μεταξύ τους είχε συζητηθεί σχέδιο, το οποίο προέβλεπε την υποστήριξη τού Αλή πασά των Ιωαννίνων σε περίπτωση εξεγέρσεως γιά την απελευθέρωση τής ελληνικής περιοχής με την βοήθεια τής Ρωσίας. Το προσχέδιο τής συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Αλή πασά με την μεσολάβηση τού Κατσώνη αναφέρεται στην από 16 Ιουλίου 1791 έκθεση τού Τομαρά προς τον Ποτέμκιν.

……….Στα 1791, ο Υποστράτηγος Βασίλης Τομαράς (ρωσιστί Ταμάρα), Διοικητής των Ρωσικών Δυνάμεων τής Μεσογείου, αποδεχόμενος Διαταγή τού Αρχιστρατήγου Γρηγόρη Πατιόμκιν, Πρίγκηπα πλέον τής Ταυρίδος, τοποθέτησε τον Συνταγματάρχη Λάμπρο Κατσώνη ως Διοικητή τού Ρωσικού Στόλου τής Μεσογείου, επικεφαλής 22 πολεμικών πλοίων αγκυροβολημένων στο νησί Κάλαμος τού Ιονίου. Όμως λίγο αργότερα ήλθε η συμφωνία γιά ανακωχή στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και ο Έλληνας θαλασσομάχος, άξιος Διοικητής μιάς τόσο σημαντικής, στρατιωτικά και πολιτικά, Ναυτικής Δύναμης έλαβε διαταγή να σταματήσει τον αγώνα του. Ακολούθησε η συνθήκη τού Ιασίου (Ιανουάριος 1792) και το τέλος τού δεύτερου Ρωσοτουρκικού πολέμου. Η Αικατερίνη κέρδισε την διέλευση των πλοίων της από τα Στενά τού Βοσπόρου, αλλά η Ελλάδα παρέμεινε σκλαβωμένη!

……….Σύμφωνα με τον Ρώσο ιστορικό Γκρ. Άρς «…Η συνθήκη τού Ιασίου προκάλεσε βαθιά απογοήτευση στην Ελλάδα. Εκατοντάδες Έλληνες εθελοντές, οι οποίοι πολέμησαν ηρωικά και έδωσαν την ζωή τους στις ναυμαχίες υπό την διοίκηση τού Κατσώνη, είχαν πιστέψει στις υποσχέσεις τής Αικατερίνης Β΄ γι’ αυτό και συμμετείχαν με απώτερο σκοπό να βοηθήσουν στην απελευθέρωση τής Ελλάδος από τον τουρκικό ζυγό…». Η ειρήνη που υπέγραψε η Αικατερίνη Β΄ δεν ικανοποίησε τούς μύχιους πόθους τού Κατσώνη και αποφασισμένος διακήρυξε «…Αν η Αικατερίνη υπέγραψε ειρήνη με τούς τούρκους, εγώ δεν υπέγραψα ακόμα την δική μου….».

……….Έχοντας στο μεταξύ την έγκριση τού Τομαρά, προέβη σε συμφωνία με τούς Μανιάτες γιά να εγκαταστήσει Ναυτική Βάση τού Ρωσικού Στόλου στο Πόρτο Κάγιο. Εκεί κατέφυγε τότε με 11 πλοία που τον ακολούθησαν και δίπλα στην Ρωσική σημαία, που ποτέ δεν υπέστειλε, σήκωσε το Λάβαρό του και εξέδωσε το Σχέδιο δράσης του (Μάιος 1792).

……….Το γνήσιο Σχέδιο δράσης, βρέθηκε από τον Π. Στάμου στα Εθνικά Ολλανδικά Αρχεία το 2007, ενώ παρόμοιο κείμενο, ανυπόγραφο και προερχόμενο από αντίγραφο διορθωμένο, επίσης ανυπόγραφο, δημοσιεύθηκε στην Ελλάδα το 1864 στο περιοδικό «Πανδώρα» με την ονομασία «Φανέρωση».

……….Στο Σχέδιο δράσης, την Πολιτική του Διακήρυξη, ο Λάμπρος Κατσώνης αφού εξέφρασε την πικρία του γιά την χρησιμοποίηση τού ίδιου και των ανδρών του από την ρωσική ηγεσία, διατύπωσε με σαφήνεια και ειλικρίνεια τούς πραγματικούς σκοπούς που είχε πολεμώντας στις τάξεις τού ρωσικού στρατού, εξηγώντας γιατί αποφάσισε να συνεχίσει μόνος τον πόλεμο εναντίον των οθωμανών γιά να ελευθερώσει την πατρίδα του – «…γιά να’χει το Γένος έναν τόπο ελεύθερο…»!

……….Άλλωστε, τα Ρωσικά Αρχεία απεκάλυψαν κι άλλο έγγραφο γιά τούς σκοπούς τού Κατσώνη, όπου αναφέρεται ότι στις 30 Ιουλίου 1789, ο γραμματικός του, Ιβάν Μπασίλεβιτς, έγραψε προς τον Αντιναύαρχο Γκίμπς : «…Ο Ταγματάρχης Λάμπρος έχει κύριο σκοπό και αδιάκοπη σκέψη, ξεσηκώνοντας τον Ελληνικό λαό σε εξέγερση, να αποκαταστήσει την Ελληνική Βασιλεία…».

……….Πεποίθηση τού μοναχικού πολέμαρχου ήταν ότι δεν είχε επαναστατήσει εναντίον τής Αυτοκράτειρας, αλλά ότι επεδίωκε τούς σκοπούς που από την αρχή είχαν τεθεί από την ίδια την Αυτοκράτειρα με το δικό της «Μανιφέστο». Σε αυτό η Αικατερίνη Β΄ καλούσε σε ξεσηκωμό τούς Έλληνες γιά την ελευθερία και την υποστήριξη τής χριστιανικής τους πίστης, επομένως ο Λάμπρος ακολούθησε το Ελληνικό του πεπρωμένο, έχοντας και ενδείξεις μυστικής ρωσικής υποστήριξης συνεχίζοντας μόνος του πλέον τον αγώνα εναντίον των τούρκων.

……….Οι εχθροί του τον κατηγόρησαν γιά πειρατεία, αλλά όπως μαρτυρά και ο Γάλλος πρόξενος στην Ζάκυνθο S. Sauveur, ο ίδιος ο Λάμπρος Κατσώνης διακήρυξε: «…Δεν εξόπλισα πειρατές, αλλά καταδρομείς εναντίον τού εχθρού…».

……….Οι Γαλλικές δυνάμεις συνέχισαν να συμπράττουν με τούς οθωμανούς γιά την εξόντωση τού Κατσώνη. Γι’ αυτό στις αρχές Ιουνίου 1792 ο ενισχυμένος με 30 μεγάλα και μικρά Πολεμικά τουρκικός στόλος, μεταξύ των οποίων 12 θωρηκτά, «…εξ φρεγάτας και λοιπά έως είκοσιν άπαντα και με στρατεύματα ικανά προς απόβασιν….», αποκλείει το Πόρτο Κάγιο και οι δυνάμεις του αρχίζουν συντονισμένη επίθεση από ξηρά και θάλασσα.

……….Συγχρόνως οι τούρκοι με εκβιαστικές απειλές «προτρέπουν» τούς Μανιάτες να παραδώσουν τον Κατσώνη και τούς “Λαμπρινούς του” . Ο ανδρείος Κατσώνης, αποφεύγοντας εμφύλιο σπαραγμό, αποφασίζει να σταματήσει την ένοπλη σύγκρουση και να δραπετεύσει. Σώζεται, και μέσω Κυθήρων κατέφυγε στην Πάργα που τότε βρισκόταν υπό Βενετική κατοχή. Από εκεί και συνεχώς καταδιωκόμενος γιά δύο περίπου χρόνια, κατόρθωσε με προσωπικές παρεμβάσεις φίλων Ρώσων διπλωματών και στρατιωτικών, να λάβει την γραπτή άδεια και να επιστρέψει στην Ρωσία το 1794.

……….Τον Οκτώβριο τού ίδιου χρόνου, ο Κατσώνης με την οικογένειά του, έφθασαν στην Χερσώνα, στην Κριμαία. Η οικογένεια, εκτός από την σύζυγο Μαρία (Σοφιανού), είχε τώρα κι έναν γιό τον Λυκούργο, ενώ με βάση τις Ρωσικές αρχειακές πηγές (έγγραφο τού ίδιου τού Κατσώνη) ένας άλλος γιός του σκοτώθηκε κατά τις επιθέσεις των τούρκων στην Τζιά. Κατά τα Βενετικά Αρχεία όμως, “…όταν συνελήφθη (1793) η γυναίκα του, είχε μαζί της ένα γιό και μία κόρη, …γιατί όταν είχαν εγκατασταθεί προ έτους (1792) εις Ιθάκην, … εγεννήθησαν δύο παιδιά, εν αρσενικόν και το άλλο θηλυκό…”. Ο Τάκης Λάππας ονόμασε την κόρη τού Κατσώνη Γαριφαλιά. Στα αρχεία μέχρι στιγμής δεν αναφέρεται και δεν διευκρινίζεται τί απέγινε η Γαριφαλιά. Προφανώς όμως πέθανε πριν από την επιστροφή τής οικογένειας στην Ρωσία μετά το Β΄ Ρώσο -τουρκικό πόλεμο. Αργότερα, το 1804 γεννήθηκε ο άλλος γιός τού Λ. Κατσώνη, ο Αλέξανδρος.

……….Η Αικατερίνη Β΄ όταν κατάλαβε ότι ο Συνταγματάρχης Λάμπρος Κατσώνης παρέμενε πιστός και αφοσιωμένος αξιωματικός της, τον συγχώρησε, τον υποδέχθηκε στην Αυλή της σαν ήρωα και διέταξε (Διάταγμα 7ης Απριλίου 1794) Ειδική Επιτροπή να κρίνει και αποφασίσει γιά το δίκαιο τής δράσεως τόσο τού Κατσώνη όσο και των ανδρών του μετά την Συνθήκη τού Ιασίου, με εντολή, αν δικαιωθούν, να αποζημιωθούν.

……….Ακολούθησε δεύτερο Διάταγμα τής Αικατερίνης Β΄, που έδινε εντολή να πληρωθούν στον «…Συνταγματάρχη και Ιππότη Λάμπρο Κατσώνη 8 ετών αποδοχές, γιά την υπηρεσία του κατά την διάρκεια όλου τού Ρωσο-τουρκικού πολέμου στο Αρχιπέλαγος, υπηρετώντας τον Ρωσικό Στολίσκο…».

……….Ο Λάμπρος Κατσώνης δικαιώθηκε από την Ειδική Επιτροπή και έλαβε ως αποζημίωση, με βάση τις αξιώσεις του, το ποσόν των 576.674 ρουβλίων. Ο ίδιος ο Κατσώνης υποχρεωνόταν με την ίδια απόφαση να πληρώσει χρέη προς τρίτους ανερχόμενα στο ποσόν των 159.100 ρουβλίων. Οι αποφάσεις τής Ειδικής Επιτροπής επικυρώθηκαν από τον Παύλο Α΄, μετά τον θάνατο τής Αικατερίνης, με το Διάταγμα τής 7ης Νοεμβρίου 1797. Ο Λάμπρος Κατσώνης είχε πλήρως δικαιωθεί ηθικά και υλικά!

……….Από τον Τσάρο τής Ρωσίας Παύλο Πέτροβιτς έγινε αποδεκτό ότι:

……….Ο Λάμπρος Κατσώνης μέσα από τις τάξεις τού Τσαρικού στρατού, με την δραστηριότητά του ως Διοικητής Ρωσικού Στολίσκου, τον οποίο μόνος του σχημάτισε, υλοποιούσε με καταδρομικές ενέργειες τούς πραγματικούς του στόχους, εξυπηρετούσε δηλαδή την πολιτική τής Αικατερίνης Β΄ να εξασφαλίσει κάθοδο στην Μεσόγειο από τα Στενά τού Βοσπόρου και συγχρόνως πολεμούσε γιά την Απελευθέρωση τής Ελλάδος.

……….Έτσι, ο Συνταγματάρχης και Ιππότης Λάμπρος Κατσώνης αποκαταστάθηκε πλήρως στα μάτια τής ανώτατης στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας τής Ρωσίας και τής κοινωνίας. Η συμπεριφορά «…τής αυτοκράτειρα και τής υψηλής κοινωνία ήταν πολύ ευνοϊκή. Έγινε δεκτός στην αυλή, σε πολλά αριστοκρατικά σπίτια τής Αγίας Πετρούπολης, και έγινε αρκετά γνωστός και δημοφιλής άντρας στην πρωτεύουσα…μόνον στα 1796… από Μαΐου μέχρι Ιουλίου παραβρέθηκε σε πέντε επίσημες τσαρικές δεξιώσεις και γιορτές…κάθε φορά ήταν προσκεκλημένος στο τραπέζι τής Αικατερίνης Β΄…». Ο Κατσώνης ήταν πολύ ικανοποιημένος και σε ένδειξη των μεγάλων υπηρεσιών του είχε εξασφαλίσει την άδεια να φοράει στην πόλη, στις δεξιώσεις και σε επίσημες συγκεντρώσεις, ένα καπέλο-φέσι-, όπου είχε κεντηθεί με ασημένια κλωστή ένα γυναικείο χέρι και η επιγραφή «Διά χειρός τής Αικατερίνης», που σήμαινε ασφαλώς την υψίστη εύνοια τής Αυτοκράτειρας, αλλά και την πίστη τού ίδιου προς αυτήν.

……….Την ίδια περίοδο, όπως γιά όλες τις διασημότητες, έγιναν τα πορτρέτα τού Λάμπρου και τής συζύγου του Μαρίας – Αγγελίνας γιά τα Ρωσικά Αρχεία – στην Αγία Πετρούπολη από τον διάσημο Ακαδημαϊκό ζωγράφο Ι.Β. Λάμπη τον νεώτερο. Προηγουμένως όμως ο Συνταγματάρχης Κατσώνης στην Χερσώνα, συνέχισε την σταδιοδρομία του δοκιμάζοντας την ανθεκτικότητα των σκαφών, ασχολούμενος με μελέτες βλητικής στον Κωπήλατο Στόλο τής Μαύρης Θάλασσας, αποσπώντας τα εγκωμιαστικά σχόλια τού Στόλαρχου Μορντβίνοβ.

……….Είναι σημαντικό όμως να αναφερθεί ότι, από πουθενά μέχρι σήμερα, δεν προκύπτει ότι ο Λάμπρος Κατσώνης ζήτησε ή έλαβε ποτέ την Ρωσική υπηκοότητα. Πέθανε επομένως ως Έλληνας στην Ρωσία.

……….Αντίθετα από τούς δύο του γιούς, που και οι δύο αξιωματικοί τού τσαρικού στρατού έλαβαν την ρωσική υπηκοότητα και καταγράφηκαν και αυτοί στους πίνακες των Ευγενών τής Ρωσίας. Μάλιστα ο μεγαλύτερος, Συνταγματάρχης Λυκούργος Λάμπρεβιτς, Διοικητής γιά 14 χρόνια τού Ελληνικού Τάγματος τής Μπαλακλάβα, έλαβε σαν τον πατέρα του το Στρατιωτικό Παράσημο τού Αγίου Γεωργίου Δ΄ Τάξεως (Αριθμ. 8650; 26 ноября 1851). Από τούς δύο γιούς του, Λυκούργο και Αλέξανδρο, ο Λάμπρος Κατσώνης απέκτησε 8 εγγονούς και 6 εγγονές.

……….Στο τέλος τού 1798 με αρχές 1799, η οικογένεια Λ. Κατσώνη εγκαταστάθηκε στην Κριμαία, στο κτήμα που τού χάρισε η Αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄. Ήταν περίπου 20.000 ντιαστίνες, δηλαδή περίπου 22.000 εκτάρια, με την εξοχική κατοικία της μέσα στο κτήμα. Αυτό το κτήμα, ο Κατσώνης αργότερα ονόμασε Λιβαδειά! Σήμερα είναι χωριό 3χλμ Δυτικά τής Γιάλτας, όπου το ομώνυμο «Λευκό Παλάτι τής Livadia». Στο παλάτι αυτό υπογράφηκε η περίφημη Συμφωνία τής Γιάλτας (1945), ενώ κανονικά έπρεπε να λέγεται τής Λιβαδειάς!

……….Εκεί ασχολήθηκε με την γεωργία (κυρίως αμπελοκαλλιέργειες). Έγινε παραγωγός βότκας από σταφύλι (μάλλον πρόκειται για μπράντυ-κονιάκ, αφού γινόταν από σταφύλι) και ανέπτυξε σχέσεις με το θαλάσσιο εμπόριο. Ο θάνατος τού Λ. Κατσώνη επήλθε το νωρίτερο στο τέλος τού 1805 ή το αργότερο αρχές 1806, χωρίς να είναι ακόμα τεκμηριωμένη η ακριβής ημερομηνία, σε ηλικία 53 ή 54 ετών. Δολοφονήθηκε κατά μυστηριώδη τρόπο στη επιστροφή του από την Αγία Πετρούπολη. Δεν έχουν βρεθεί μέχρι τώρα στα Αρχεία στοιχεία γιά τις λεπτομέρειες τής δολοφονίας του. Κατά μία εκδοχή, δολοφόνος ήταν ο οικογενειακός γιατρός του, πιθανώς υποκινούμενος από την σύζυγο τού Λάμπρου, λόγω αντιζηλιών και οικονομικών διαφορών. Οι σχέσεις των συζύγων οξύνθηκαν τόσο που «βγήκαν στην φόρα», παρά την γέννηση το 1804 τού μικρότερου γιού, Αλέξανδρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Λάμπρος Κατσώνης απευθύνεται με παράπονο γιά την συμπεριφορά τής συζύγου στον Τσάρο Αλέξανδρο Α΄, κατηγορώντας την σύζυγο «…γιά ακολασία και γιά την οικειοποίηση τού κτήματός του…». Αργότερα μετά το θάνατο τού Λάμπρου Κατσώνη, η χήρα του υπέβαλε προς την Αυτού Εξοχότητα Αλέξανδρο Α΄ «Αίτηση γιά σύνταξη» στα 1806, γεγονός που ίσως παραπέμπει στο χρόνο (1806) θανάτου τού Κατσώνη.

……….Διατρέχοντας τον Ατομικό Φάκελο τού Λ. Κατσώνη, που περιλαμβάνει την δράση του γιά 35 χρόνια ως στελέχους τού Τσαρικού στρατού, αλλά και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα στοιχεία των πολεμικών του δραστηριοτήτων, όπως έχουν ιστοριογραφηθεί μέχρι σήμερα, αβίαστα μπορεί κανείς να φθάσει στο συμπέρασμα ότι ο Λάμπρος Κατσώνης είναι ο Εθνικός Ήρωας που έχει την μεγαλύτερη πολεμική δράση κατά την περίοδο των Εθνικών διεκδικήσεων, στις Ελληνικές θάλασσες αλλά και στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο, από κάθε άλλον άξιο Έλληνα θαλασσομάχο, πριν και μετά το 1821! Είχε συνολικά 8,5 χρόνια πολεμικής δράσης.

……….Όπως είναι γνωστό, η Αικατερίνη η Β΄ ακύρωσε τα πιστοποιητικά των προαγωγών του στους βαθμούς τού Αντισυνταγματάρχη και Συνταγματάρχη, λόγω τής «ανεξαρτητοποιήσεως» τού Κατσώνη μετά την Συνθήκη τού Ιασίου (1792). Η Αικατερίνη αποκατέστησε και δικαίωσε τον Κατσώνη, χωρίς όμως να τού αποδώσει και πάλι τα σχετικά πιστοποιητικά- Διπλώματα. Ο Παύλος Α΄, όχι μόνον εξέδωσε τα πιστοποιητικά, αλλά το 1797 προσέφερε στον Λάμπρο Κατσώνη ένα «βασιλικό» δαχτυλίδι ως ένδειξη εκτιμήσεως των υπηρεσιών του και παροχής τής Τσαρικής του ευνοίας! Ο βαθμός τού Λάμπρου Κατσώνη, στο τέλος τής σταδιοδρομίας του, από Συνταγματάρχης μετατράπηκε αρχικά σε Συνταγματάρχη Ναυτικού Πυροβολικού και αργότερα σε Πλοίαρχο Α΄ Τάξεως.

……….Ο Ατομικός του Φάκελος στα Ρωσικά Αρχεία τελειώνει ως εξής:

«…Έτ. 1796. Δεκέμβριος, μετονομασία του σε Πλοίαρχο Α΄ Τάξεως με Αρχαιότητα από 29 Ιουλίου 1790 και τοποθετείται στον Κωπήλατο Στόλο τής Μαύρης Θάλασσας υπό την Διοίκηση τού Υποναυάρχου Πουστόσκιν… Πέθανε στην αρχή τής Αυτοκρατορίας τού Αλεξάνδρου Α΄…».

……….Όλα τα νεότερα ιστορικά στοιχεία ενίσχυσαν και τεκμηρίωσαν την ηγετική, στρατιωτική, πολιτική και διπλωματική φυσιογνωμία τού Λάμπρου Κατσώνη, που μαζί με τον Ρήγα Φεραίο έβαλε τις βάσεις τού γενικού ξεσηκωμού μερικά χρόνια αργότερα.

……….Αυτό βεβαιώνει και ο Ρώσος ιστορικός Γκριγκόρι Άρς, γιά το πόσο δηλαδή επηρέασε ο θρύλος τού Λ. Κατσώνη τις εξελίξεις προς την Ανεξαρτησία. Γράφει ο Άρς ότι συνέβη κατά την σύσταση τής Φιλικής Εταιρείας «…Μετά τον Απρίλιο τού 1814 ο Ξάνθος, ο Σκουφάς και ο Τσακάλωφ, είχαν συχνές συναντήσεις και συζητούσαν γιά την κατάσταση τής χώρας τους. Κατά την διάρκεια αυτών των συζητήσεων, όπως θυμόταν αργότερα ο Ξάνθος, γινόταν λόγος γιά το γενικευμένο μίσος των Ελλήνων προς την τουρκική τυραννία, γιά τα ανδραγαθήματα των αγωνιστών γιά την ελευθερία, τού Λάμπρου Κατσώνη, τού Ρήγα Βελενστινλή, των ανδρείων Σουλιωτών και των κλεφτών. Διαπίστωναν την πλήρη αδιαφορία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων γιά τις δυστυχίες και τις συμφορές τής Ελλάδος…», επισημαίνοντας αυτά που αναφέρονται στα Απομνημονεύματα τού ιδρυτικού μέλους τής Φιλικής Εταιρίας, Εμμανουήλ Ξάνθου.

……….Σύμφωνα με την πιό σύγχρονη ιστοριογραφία, που βασίζεται και στα Βενετικά, Γαλλικά, Αυστριακά, Ολλανδικά και Βρετανικά Αρχεία, ο Πλοίαρχος Α΄ Τάξεως και Ιππότης Λάμπρος Κατσώνης, από την Λιβαδειά τής Βοιωτίας, με τον οργανωμένο και συστηματικό αγώνα του εναντίον των τούρκων, την μεγάλη χρονική διάρκεια τού αγώνα του και τα επιτεύγματά του, μπορεί να θεωρηθεί ως ο θεμελιωτής τού υβριδίου τού υστερότερα Πολεμικού Ναυτικού τής Ελλάδος και ένας από τούς πρόδρομους τής Ελληνικής Απελευθερωτικής Επανάστασης τού 1821.

---

Πηγές :

• http://labroskatsonis.gr/ 

• http://viotikoskosmos

• Επιμέλεια κειμένου: Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο