,
Ἀργοστόλι-ὁδός Σιτεμπόρων
Ἀνδρέα Γραμμένου.
……….Τὸ ἔτος 1854, ἡ κατάσταση στὰ Ἑπτάνησα ἀπό τὸν λιμὸ εἶναι τόσο τραγική, ποὺ σχολιάζεται ἀκόμη κι ἀπό τοὺς «μακρυνούς» Ἀμερικανοὺς στοὺς «Τάϊμς» τῆς Νέας Ὑόρκης.
……….Μὲ τὸν τίτλο “Λιμὸς στὰς Ἰονίους Νήσους”, τὸ ἄρθρο ἐπιρρίπτει εὐθύνες στὸ Ἀγγλικὸ κατοχικὸ καθεστὼς γιὰ τὴν τραγικὴ κατάσταση τῶν Ἑπτανησίων, γράφοντας: “Τὸ ξέσπασμα τοῦ Ἀνατολικοῦ (Κριμαϊκοῦ) Πολέμου, ἔχει ἐντείνει τὰ δεινᾶ τῶν κατοίκων, οἱ ὁποῖοι ἀντιλαμβάνονται ὅτι δὲν μποροῦν πλέον νὰ ἐφοδιάζονται μὲ σιτηρὰ ἀπό τὴν Ὀδησσὸ καὶ ἄλλους ρωσικοὺς λιμένες, καθὼς καὶ ὅτι ἠ συγκέντρωση στρατευμάτων στὴν Εὐρωπαϊκὴ τουρκία ἔχει καταστήσει σχεδὸν ἀδύνατη τὴν προμήθεια ἀραβοσίτου ἤ ἄλλου εἴδους τροφίμου ἀπὸ αὐτήν τὴν περιοχή. (…) Πῶς ἔνα κράτος ποὺ ἀγέρωχα αὐτοπροβάλλεται γιὰ τὴν δύναμη, τὴν ἀξιοπρέπεια, τὴν φιλανθρωπία του, καὶ τόσα ἄλλα, μπορεῖ νὰ ἐπιτρέπει οἱ ὑπήκοοί του, νὰ βυθίζονται σὲ τέτοια ἔσχατη ἔνδεια ὥστε νὰ προβαίνουν σὲ ἐκκλήσεις πρὸς τὴν ἀγαθοεργία ξένων γιὰ τὴν ὑποστήριξη ποὺ δίκαια περιμένουν ἀπὸ τοὺς ἀποκαλούμενους προστᾶτες τους. Τὰ δεινᾶ αὐτῶν τῶν φτωχῶν νησιωτῶν, ἀποτελοῦν ὄνειδος γιὰ τὴν Μ.Βρετανία. Θὰ ἦταν καλύτερο νὰ σπεύσουν στὶς ἠπειρωτικὲς περιοχὲς καὶ νὰ ἑνωθοῦν μὲ τοὺς Ἕλληνες ἐπαναστᾶτες, πολεμώντας κατὰ τῶν τούρκων καὶ τῶν Δυτικῶν Δυνάμεων. Ὁ πόλεμος παρέχει πολὺ εὐνοϊκότερες εὐκαιρίες ἀπὸ τὸν λιμό. Νιοῦ Γιόρκ Τάϊμς, 9/6/1854”.
……….Ἡ δεύτερη περίπτωση ποὺ ὑπῆρξε διακοπὴ τῆς ῥοῆς σιτηρῶν ἀπὸ τὴν Ῥωσία, καὶ οἱ Ἑπτανήσιοι ἀντιμετώπισαν τὸ ὀξὺ φᾶσμα τῆς πείνας, ἦταν τὸν Α΄Π.Π. ὅταν οἱ τοῦρκοι ἔκλεισαν τὰ στενᾶ τῶν Δαρδανελίων, ἀπαγορεύοντας τὴν ναυσιπλοῒα ἀπὸ, καὶ πρὸς τὶς ῥωσικὲς ἀκτές. Στὴν πρώτη περίπτωση (καὶ πολιτικὰ πιὸ σημαντική), κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Κριμαϊκοῦ πολέμου, ἡ προστάτιδα δύναμις τῶν Ἑπτανήσων, Μ.Βρετανία, μαζὶ μὲ τὴν Γαλλία, προσπάθησαν νὰ (ἐπίσης..) προστατέψουν, τὴν παραπαίουσα ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία, κηρύσσοντας τὸν πόλεμο κατὰ τῆς Ῥωσίας. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς κατάστασης, ἦταν ν’ ἀντιμετωπίσουν τὰ ὑπό Ἀγγλική «προστασία» Ἑπτάνησα, λιμό.
Βρετανικό ἱππικό κατά Ρωσικοῦ στὴν μάχη τῆς Μπαλακλάβα τὸ 1854. (British cavalary charging against Russian forces at Balaclava in 1854).
……….Ἀπὸ τὴν ἄλλη, τὸ βασίλειο τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδος, ἀντιμετώπισε ἐπίσης λιμό, λόγῳ τοῦ ἐκβιαστικοῦ ἀποκλεισμοῦ ποὺ ὑπέστη ἀπό τὶς «προστάτιδες» δυνάμεις, μὲ στόχο τὸν ἐξαναγκασμὸ τοῦ βασιλέως Ὄθωνος ν’ ἀποσύρῃ τὰ ἐπαναστατικὰ σώματα ποὺ δρούσαν στὶς σκλαβωμένες περιοχὲς τῆς Θεσσαλίας καὶ τῆς Ἠπείρου.
……….Εἴτε στὴν μία πλευρά, εἴτε στὴν ἄλλη, οἱ Ἕλληνες ἔτυχαν τῶν «εὐεργετικῶν» ἀποτελεσμάτων τῆς «προστασίας» τῶν Βρετανῶν. Ἐκτὸς βέβαια ἀπό τὰ θύματα τοῦ λιμοῦ, οἱ «προστάτιδες» δυνάμεις μᾶς μετέδωσαν καὶ ἐπιδημία χολέρας μέσῳ τῶν ἀποικιακῶν τους στρατευμάτων ποὺ ἀπέκλεισαν καὶ κατέλαβαν τὰ λιμάνια μας.
Ἡ ὁδός Ἑλλήνων στὴν Ὀδησσό.
……….Στὰ ῥωσικὰ παράλια τῆς Μαύρης Θάλασσας, ἡ Ὀδησσὸς ἦταν τὸ πιὸ σημαντικὸ λιμάνι, κόμβος τοῦ χιώτικου δικτύου, καὶ τὸ κύριο ἐξαγωγικὸ λιμάνι δημητριακῶν ἔως τὴν δεκαετία τοῦ 1860. Μέχρι ἐκείνη τὴν ἐποχή, οἱ Ἕλληνες συνιστοῦσαν τὴν ἰσχυρότερη ἐμπορικὴ κοινότητα τῆς πόλης μὲ κυριαρχῶντες ἐμπορικούς οἴκους τῶν Ῥοδοκανάκη, Ῥάλλη, Παππούδωφ, Ζαρίφη καὶ Μαύρου· μόνο αὐτοὶ οἱ πέντε οἶκοι ἤλεγχαν τουλάχιστον τὸ ἕνα τέταρτο τοῦ ἐξωτερικοῦ ἐμπορίου τῆς Ὀδησσοῦ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς περιόδου 1833-1860· διακινοῦσαν περισσότερο ἀπὸ τὸ μισὸ τῶν συνολικῶν ἐξαγωγῶν σιτηρῶν καὶ σχεδὸν τὸ σύνολο τῶν ἐξαγωγῶν ζωικοῦ λίπους καὶ μαλλιοῦ πρὸς τὴν Μεγάλη Βρετανία.
……….Τὸ 1850, ὁ ποντοπόρος φορτηγὸς στόλος τῶν νησιῶν τοῦ Ἰονίου καὶ τοῦ Αἰγαίου εἶχε διπλασιαστεῖ σὲ σχέση μὲ τὴν προεπαναστατικὴ περίοδο καὶ ἀποτελούνταν ἀπὸ 1.300 μεγάλα φορτηγά ἰστιοφόρα. Στὰ ῥωσικᾶ παράλια τοῦ Εὐξείνου Πόντου, συνιστούσαν πάνω ἀπὸ τὸ ἕνα τρίτο τῆς συνολικῆς κίνησης τῶν λιμένων τῆς Ὀδησσοῦ, τοῦ Νικολάιεφ, τῆς Σεβαστουπόλεως καὶ τῆς Θεοδοσίας, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς εἰκοσαετίας 1830-1860.
Τὸ τελωνεῖο στὸ Ἀργοστόλι.
……….Μετὰ τὰ μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα, ἡ περιοχὴ τῆς Ὀδησσοῦ ἔχασε τὴν πρωτοκαθεδρία στὶς ἐξαγωγές. Μὲ τὴν πρώτη ἐπιβεβαίωση τῆς ἀπειλῆς πολέμου μεταξὺ Ῥωσίας καὶ τουρκίας, τὸν Μάρτιο τοῦ 1853, ἕνα αἴσθημα ἀνησυχίας καὶ ἀβεβαιότητας κατέλαβε τοὺς πλοιοκτῆτες καὶ τοὺς πλοιάρχους ποὺ φοβοῦνταν νὰ μποῦν στὰ Στενὰ τοῦ Βοσπόρου μὲ κατεύθυνση τὰ ῥωσικὰ λιμάνια. Ἡ ἔλλειψη πλοίων ἐκτόξευσε τοὺς ναύλους στὰ ὕψη· ἡ μεταφορὰ σιτηρῶν ἀπὸ τὸ Νικολάγιεφ στὸ Λονδίνο αὐξήθηκε ἀπό 65 σὲ 97 σελίνια τὸ «πούτι». Παρὰ τὴν καλὴ συγκομιδὴ στὴν Ῥωσία καὶ τὴν ὕψωση τῶν τιμῶν τῶν σιτηρῶν, τὸ ἐμπόριο κινήθηκε μὲ δυσκολία. Οἱ ἐξαγωγικὲς ἐπιχειρήσεις τῆς Μαύρης θάλασσας ἀνέστειλαν τὶς ἐργασίες τους, καὶ ἔσπασαν τὰ συμβόλαιά τους μὲ τοὺς ἀγοραστὲς στὸ Λονδῖνο.
……….Οἱ ῥωσικὲς ἀρχὲς, βλέποντας ὅτι πολλὰ φορτία ἔπεφταν στὰ χέρια τῶν ὀθωμανῶν, ἀπαγόρευσαν τὶς ἐξαγωγὲς (Μάρτιος 1854), πιστεύοντας ὅτι ἔτσι θὰ ἀσκοῦσαν πίεση στοὺς ἀντιπάλους τους.
……….Οἱ μεγάλοι ἑλληνικοὶ ἐμπορικοὶ οἶκοι μὲ ἕδρα τὸ Λονδίνο, ἔχασαν τὸ σχεδὸν μονοπώλιό τους καὶ κατευθύνθηκαν πρὸς τὶς ἀγορὲς τῆς Ἰνδίας καὶ τῆς Ἀμερικῆς. Βαθμιαῖα οἱ ἑλληνικοὶ ἐμπορικοὶ οἶκοι τῆς περιοχῆς ἔκλεισαν καὶ σ’ ἕνα βαθμὸ ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ Ἐβραίους ἐμπόρους.
……….Μετὰ τὸν πόλεμο τῆς Κριμαίας, τὸ Νικολάιεφ ἐξελίχτηκε στὸ ταχύτερα ἀναπτυσσόμενο λιμάνι τῆς περιοχῆς, ὅπου ἐγκαταστάθηκαν Ἕλληνες, ἐκ τῶν ὁποίων διακρίθηκαν οἱ οἰκογένειες Ροδοκανάκη καὶ Σεβαστοπούλου ἀπὸ τὴν Χῖο, ἐνῷ ἀπὸ τὴν Κεφαλλονιᾶ οἱ οἰκογένειες Λυκιαρδοπούλου, Καρύδα καὶ Δένδρια, κι ἀπ’ τὶς Κυκλᾶδες, ἡ οἰκογένεια Μαύρου. Τὸ 1882, αὐτὲς οἱ οἰκογένειες διακινοῦσαν τὸ ἥμισυ τῶν ἐξαγωγῶν τοῦ Νικολάιεφ. Στὸ τελευταῖο τρῖτο τοῦ 19ου αἰώνα, τὸ θαλάσσιο ἐμπόριο σιτηρῶν, πέρασε ἀπὸ τοὺς Χιῶτες στοὺς Ἰόνιους ἐπιχειρηματίες….
Κέρκυρα, τὸ λιμάνι, ἐκτύπωση τοῦ 1864 στὸ Illustrated London News
Πηγές:
-
www.e-istoria γιὰ τὸν λιμὸ στὰ Ἑπτάνησα
-
https://www.academia.edu/ γιὰ τοὺς ἑλληνικούς ἐμπορικούς οἴκους
-
http://blacksea.ehw.gr/ Ἐμπορικὴ διασπορᾶ καὶ ἑλληνικὴ ναυτιλία…..
- Ὁ κ. Γραμμένος ἐπισημαίνει ὅτι «τὸ κρατικὸ μονοπώλιο στὰ Ἑπτάνησα εἶχε καταργηθεῖ μὲ ἀπόφαση τῆς Δ΄ Ἰονίου Βουλῆς τὸ 1833, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἀπόφαση, συνεχίστηκε γιὰ ἀρκετὰ χρόνια· σύμφωνα μὲ τὸν Γ. Χυτήρη, ἡ ἀπόφαση τῆς Γερουσίας καὶ τὰ ἀπαραίτητα μέτρα γιὰ τὴν τελικὴ ἄρση τοῦ μονοπωλίου, ἐλήφθησαν τὸ 1853, παραπέμποντας στὴν “Ἐπίσημη Ἐφημερίδα” Νο 89/26 Σεπτ.-Ὀκτ.1853».