,
ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ – ΑΝΑΒΟΛΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΩΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ – ΕΝΑΡΞΙΣ ΕΠΙΘΕΣΕΩΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑ ΚΕΜΑΛ – ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ – ΠΑΝΟΡΜΟΥ
,
……….Ἡ αὐξανόμενη δύναμη τοῦ κεμαλικοῦ στρατοῦ, ἰδίως μετὰ τὴν γαλλικὴ ἀνακωχή, ἐπέβαλαν τὴν ἀνάγκη ὅπως ὁ Ἑλληνικός Στρατὸς προελάσῃ καὶ καταλάβῃ τὴν σιδηροδρομικὴ γραμμὴ Πανόρμου, ποὺ ἦταν ἀπολύτως ἀπαραίτητη γιὰ τὴν ἀσφάλεια τοῦ Στρατοῦ μας καὶ τῶν Συμμάχων στὴν Κωνσταντινούπολη.
……….Γνώμη τοῦ Ἀρχηγοῦ τοῦ Στρατοῦ Λ. Παρασκευόπουλου, ἦταν αὐτή ἡ ἐπιχείρηση νὰ ξεκινήσῃ πρὶν τὴν ἐπιχείρηση τῆς Ἀνατολικῆς Θρᾲκης μέχρι Τσατάλτσας, ἡ ὁποία εἶχε ἐκχωρηθεῖ στὴν Ἑλλάδα μετὰ τὴν Συνθήκη τῶν Σεβρῶν. Γι’ αὐτό περίμενε τηλεγράφημα ἀπό τὸν Βενιζέλο, γιὰ τὸ ἄν θὰ ἐδίδετο ἄδεια στὸν Ἑλληνικό Στρατὸ νὰ ἐπιχειρήσῃ ἐλεύθερα στὴν Μικρᾶ Ἀσία κατὰ τῶν δυνάμεων τοῦ Κεμάλ.
……….Αὐτή ἡ ἐνέργεια, σκοπὸ εἶχε νὰ διαφυλάξῃ καὶ τὰ στενᾶ τῶν Δαρδανελίων. Ἡ προσωρινὴ λοιπὸν ἀναβολή κάθε ἐνέργειας πρὸς κατάληψη τῆς Ἀνατολικῆς Θρᾲκης ἐκρίνετο ἀπαραίτητη. Κρίθηκε δὲ ἀναγκαία καὶ ἡ μεταφορὰ μίας Μεραρχίας ἀπό τὴν Θρᾲκη στὰ Δαρδανέλια γιὰ νὰ ἐξασφαλίσῃ τὸν ἐλεύθερο διάπλου τῶν Στενῶν· ἡ μεραρχία θὰ ἐνισχύετο ἀπό δύο ἀγγλικά τάγματα ποὺ στάθμευαν ἐκεῖ.
……….Ἡ ἐπιχείρηση σχεδιάστηκε νὰ διαρκέσει δεκαπέντε ἡμέρες καὶ μετὰ ἀπό τὴν ἐπιτυχή έκβασή της, θὰ μποροῦσε νὰ ἐνισχυθῇ ὁ Στρατὸς Θρᾲκης. Ἐν τῷ μεταξὺ, ὁ στρατὸς τοῦ Κεμὰλ συνέχιζε νὰ προωθεῖται, οἱ Ἄγγλοι δέχθηκαν ἐπίθεση στὴν Νικομήδεια, καὶ ὁ γαλλικὸς στρατὸς δήλωσε ὅτι οἱ τοῦρκοι θὰ εὐρίσκοντο στὸν Βόσπορο ἐντός ὀκταημέρου.
……….Πεπεισμένος ὁ ἀρχηγός τοῦ Στρατοῦ Παρασκευόπουλος γιὰ τὸ ἠθικό τῶν στρατιωτῶν μας, ἐπέμεινε ὅτι ἐντός δεκαπέντε ἡμερῶν, ἡ ἐπιχείρηση ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ, θὰ εἶχε ὁλοκληρωθεῖ ἐπιτυχῶς. Ἀναμένοντας τὸ τηλεγράφημα μὲ τὴν ἔγκριση τῶν Συμμάχων καὶ τοῦ Βενιζέλου γιὰ τὸ σχέδιο ἐπιθέσεως, ὁ Παρασκευόπουλος προχώρησε στὴν ἐνημέρωση τοῦ ἐπιτελείου του, καὶ τὴν προετοιμασία τοῦ στρατεύματος.
……….Ἀφοῦ ἐξέδωσε τὴν γενικὴ διαταγὴ τῶν ἐπιχειρήσεων καὶ ἐπί τῇ προβλέψει ἀποβατικῆς βοηθητικῆς ἐπιχειρήσεως σὲ λιμάνι τῆς θάλασσας τοῦ Μαρμαρᾶ, παρακάλεσε τὸν ἀντιπρόεδρο τῆς κυβερνήσεως Ρέπουλη, ὅπως διατάξει τὴν συγκέντρωσι μοῖρας ἐξ ἑνός θωρηκτοῦ καὶ τριῶν ἤ τεσσάρων ἐλαφρῶν σκαφῶν, τῆς ὁποίας ὁ ἀρχηγός τέθηκε ὑπό τὶς διαταγὲς τοῦ Παρασκευόπουλου μέχρι νὰ περατωθῇ ἡ ἀποβατική ἐπιχείρηση.
……….Ἡ μοῖρα καταρτίσθηκε μὲ ἀρχηγό τὸν πλοίαρχο Γέροντα, ἀπό τὸ θωρηκτὸ ΚΙΛΚΙΣ καὶ τὰ ἀντιτορπιλικά ΑΕΤΟΣ, ΙΕΡΑΞ, ΛΕΩΝ, καὶ ΑΙΓΛΗ, καὶ ἐπίσης διατάχθηκε νὰ ἀναχωρήσῃ ἀπό Ἀθήνα ἕνα πλῆρες Σύνταγμα τῆς Μεραρχίας Κρήτης, ἀπό 2.400 ἄνδρες, γιὰ ἐνίσχυση τῆς Μικτῆς Ταξιαρχίας Ξάνθης.
……….Στὶς 7/6, μὲ κρυπτογραφημένο τηλεγράφημα, ἐλήφθη ἡ διαταγή προελάσεως, τῆς ὁποίας τὴν ἔγκριση παραχώρησε τὸ ἀνώτατο στρατιωτικὸ συμβούλιο, μέσῳ τοῦ Ἄγγλου ἀρχιστρατήγου Μίλν (Miln). Ἡ ἐπιχείρηση γιὰ τὴν κατάληψη τῆς σιδηροδρομικῆς γραμμῆς μέχρι Πανόρμου ξεκίνησε.
……….Ὁ Βενιζέλος μάλιστα, ἔγραφε στὸν ἀρχηγό τοῦ στρατοῦ ὅτι ἡ ἐπιτυχία αὐτῆς τῆς ἐπιχειρήσεως δὲν θὰ βοηθοῦσε μόνο τοὺς μεγάλους Συμμάχους μας, ἀλλά θὰ ὕψωνε τὸ στρατιωτικὸ μας γόητρο καὶ θὰ ἐξασφάλιζε τὴν ἐπιβολή τῶν δικῶν μας ὅρων σὲ συνθήκη μὲ τοὺς τούρκους.
……….Στὶς 19 Ἰουνίου ἡ Μικτὴ Ταξιαρχία Ξάνθης, ἀποβιβάσθηκε στὴν Πάνορμο μέσῳ τῆς θάλασσας τοῦ Μαρμαρᾶ. Ἔτσι ἀπό τὴν Τρίτη 9 ἔως καὶ τὶς 20 Ἰουνίου, ἀπελευθερώθηκαν τὸ Ἀξάριον, ἡ Φιλαδέλφεια, τὸ Μπαλουκεσέρ, καὶ ἡ Πάνορμος. Οἱ ὀθωμανοί κάτοικοι τῶν ἀπελευθερωμένων περιοχῶν, δέχθηκαν τὸν Ἑλληνικό Στρατὸ μὲ ἀνακούφιση, καὶ ἡ συμπεριφορὰ μας πρὸς ὅλους τοὺς κατοίκους, ἀνεξαρτήτως θρησκείας καὶ φυλῆς, ἦταν δεῖγμα πολιτισμοῦ.
……….Συχνὰ δέ, ἔφταναν μέχρι τὶς προφυλακὲς μας ἐπιτροπές γειτονικῶν χωριῶν, ποὺ ζητοῦσαν νὰ ἐπεκταθῇ ἡ στρατιωτικὴ μας «κατοχή» μέχρι αὐτούς. Ὁ Γάλλος συνταγματάρχης Ζώρζ (George), ποὺ παρακολούθησε τὶς ἐπιχειρήσεις, ἐντυπωσιάστηκε ἀπό τὴν ταχύτητα ἀλλά καὶ τὴν ἀντοχή τοῦ Στρατοῦ μας. Σὲ ἀρκετές ἄλλες πόλεις τοῦ ἐσωτερικοῦ, οἱ Μουσουλμάνοι κάτοικοι ἀπεκήρυξαν τὴν κυβέρνηση τοῦ Κεμάλ, τηρώντας ἐχθρική στάση στὰ ὑπολείμματα τῶν στρατευμάτων του.
……….Ἀφοῦ ἔληξαν μὲ ἐπιτυχία οἱ ἐπιχειρήσεις, στὶς 20 Ἰουνίου ὁ Παρασκευόπουλος, ἔστειλε τηλεγράφημα στὸν Βενιζέλο, ὅπου ζητοῦσε τὴν ἄδεια γιὰ κατάληψη τῆς Προύσας· μεταξὺ ἄλλων ἔγραφε:
- «α) Τήρησις καταληφθείσης ζώνης καὶ ἄμεσος ἐνέργεια πρὸς κατάληψιν Ἀνατολικῆς Θρᾲκης, δι’ ἀποστολῆς ἀναλόγου δυνάμεως ἐκ Μικρᾶς Ἀσίας. Μετὰ τὴν κατάληψιν ταύτης, καὶ ἐφ’ ὅσον ἡ βουλγαρία δὲν θὰ τολμήσῃ νὰ ἐπέμβῃ, ν’ ἀναλάβωμεν δι’ ὅλων τῶν διαθεσίμων δυνάμεών μας, γενικωτέραν ἐπιχείρησιν ἐναντίον τοῦ Κεμάλ, πρὸς πλήρη κατάσβεσιν ἐθνικιστικοῦ κινήματος.
- β) Τήρησις ἀμυντικῆς ἐν Θρᾲκῃ στάσεως, καὶ ἐξακολούθησις τῶν ἐπιχειρήσεων ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ, διὰ τελείαν συντριβὴν τοῦ ἐχθροῦ.»
……….Ἡ ἀπάντηση τοῦ Βενιζέλου στὶς 26 Ἰουνίου ἦταν: «Τὸ Ἑλληνικό συμφέρον ἐπιβάλλει τὴν ἄμεσον κατάληψιν τῆς Θρᾲκης. Ἐπιθυμῶ νὰ ἔχω ἄμεσον καὶ κατηγορηματικὴ δήλωσιν, ὅτι δὲν θὰ ἐπαναληφθεῖ ὁμοίᾳ ἤ ἀνάλογος παρεκτροπὴ εἰς τὸ μέλλον. Ἐν τῷ μεταξύ, τούτω, νὰ λάβητε ὅλα τὰ ἀνθρωπίνως ἐνδεικνυόμενα μέτρα, ὅπως οὐδεμία παρεκτροπὴ σημειωθεῖ εἰς Προύσαν.(…) Παρακαλῶ νὰ μοῦ δηλώσετε ἐάν δύνασθε ἀκινδύνως ν’ ἀποστείλετε δύο Μεραρχίας διὰ νὰ γίνῃ κατάληψις Ἀνατολικῆς Θρᾲκης. Ὁφείλετε ν’ ἀποφασίσετε ἐλευθέρως γιὰ τοῦτο τὸ ζήτημα, λαμβάνοντας ὑπ’ ὅψιν τὴν δημιουργηθῆσα κατάσταση. Ὁσονδήποτε λυπηρὰ καὶ ἄν εἶναι ἡ ἐνδεχόμενη ἀναβολή καταλήψεως (τῆς Θρᾲκης), ὁφείλομεν νὰ ὑποστῶμεν ταύτην μᾶλλον, παρὰ νὰ διακινδυνεύσωμεν τὴν ἀσφάλεια τοῦ ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ Στρατοῦ μας.»
……….Ὁ Παρασκευόπουλος ἔμεινε κατάπληκτος ἀπό αὐτό τὸ τηλεγράφημα, διότι ὅλα ἔγιναν ἐν πλήρῃ γνώσῃ καὶ ἀποφάσῃ τοῦ Βενιζέλου.