ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ,ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ

92 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ

Σχολιάστε

.

.

92 χρόνια από τον Μακεδονικό Αγώνα

΄.

……….Ο Μακεδονικός Αγώνας υπήρξε ένας κρίκος στην αλυσίδα των εξεγέρσεων γιά την απελευθέρωση τής Μακεδονίας. Αποτελεί μία από τις πιό ένδοξες σελίδες τής νεώτερης ελληνικής ιστορίας, γραμμένη με μαρτύρων αίμα, ηρωισμούς και ολοκαυτώματα. Αν και οι πρωταγωνιστές του προέρχονται από όλον τον Ελληνισμό, ωστόσο το κύριο βάρος τού Αγώνα το σήκωσε ο ντόπιος πληθυσμός τής Μακεδονίας.

……….Ο Αγώνας γιά την απελευθέρωση τής Μακεδονίας από την οθωμανική κυριαρχία άρχισε το 1821 ταυτόχρονα με την επανάσταση στην νότια Ελλάδα, αλλά δεν είχε αίσιο τέλος. Το ίδιο τέλος είχαν και οι επόμενες προσπάθειες απελευθέρωσης τού 1854, τού 1877-1878 και τού 1896. Ο κίνδυνος γιά να χαθεί η Μακεδονία γινόταν ολοένα και μεγαλύτερος αφού αυξανόταν συνεχώς η βουλγαρική απειλή.

 Ο Ελληνοβουλγαρικός ανταγωνισμός

……….Το 1870 ήδη ο βουλγαρικός εθνικισμός είχε γίνει αποφασιστικός παράγοντας γιά τις εξελίξεις στην Μακεδονία, αφού εκείνη την χρονιά ιδρύθηκε η βουλγαρική εκκλησία, η γνωστή Εξαρχία. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1878, με την Συνθήκη τού Αγίου Στεφάνου, δημιουργείται με την υποστήριξη τής Ρωσίας ένα ανεξάρτητο βουλγαρικό κράτος που περιλάμβανε ολόκληρη την Μακεδονία, εκτός από την πόλη τής Θεσσαλονίκης και την Χαλκιδική. Αν και μερικούς μήνες αργότερα οι όροι τής συνθήκης μεταβλήθηκαν και η Μακεδονία παρέμεινε υπό οθωμανική κυριαρχία, ωστόσο η Συνθήκη τού Αγίου Στεφάνου δεν έπαυε να κεντρίζει τις επεκτατικές βλέψεις τού νεοσύστατου βουλγαρικού κράτους.

……….Μετά το 1870 αναπτύχθηκε έντονος ελληνοβουλγαρικός ανταγωνισμός στην Μακεδονία με την ίδρυση νέων σχολείων και φιλεκπαιδευτικών σωματείων. Όμως η βουλγαρική προπαγάνδα δυσκολευόταν να βρει πρόσφορο έδαφος.  Στην δεκαετία τού 1890, οι βουλγαρικές προσπάθειες οργανώθηκαν σε νέες βάσεις. Το 1893 συστήθηκε στην Θεσσαλονίκη η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση, ενώ στην Σόφια επιτροπές ανέλαβαν την χρηματοδότηση, τον εξοπλισμό και την αποστολή ενόπλων σωμάτων με σκοπό τον βίαιο προσηλυτισμό τού πληθυσμού τής Μακεδονίας στην Εξαρχία και την εμφύσηση βουλγαρικής εθνικής συνείδησης.

……….Τις προσπάθειες συντόνιζε το “Ανώτατο Μακεδονικό Κομιτάτο”, το οποίο ιδρύθηκε το 1895. Ιδιαίτερα μετά την αποτυχημένη ελληνική επαναστατική δραστηριότητα τού 1896 και την συντριβή τής Ελλάδας στον πόλεμο τού 1897, το έδαφος στην Μακεδονία ήταν ιδιαίτερα πρόσφορο γιά βουλγαρικά εγχειρήματα. Ενώ η βουλγαρική ένοπλη διείσδυση κλιμακωνόταν, η ελληνική αντίδραση άρχισε σταδιακά να εκδηλώνεται τόσο στο ελληνικό κράτος, όσο και στην Μακεδονία. Η τοποθέτηση νέων και δραστήριων ιεραρχών στις μακεδονικές μητροπόλεις, με προεξέχουσα φυσιογνωμία τον Γερμανό Καραβαγγέλη στην Καστοριά, ήταν το πρώτο αποφασιστικό βήμα. Ο διορισμός τού Ίωνα Δραγούμη ως υποπροξένου στο Μοναστήρι (Νοέμβριος 1902) έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση τού ελληνικού ένοπλου κινήματος και στην εξύψωση τού φρονήματος.

……….Έτσι, σύντομα ακολούθησε η συγκρότηση των πρώτων εντοπίων σωμάτων με πρωταγωνιστές τον Κώττα, τον Νταλίπη, τον Κύρου κ.α. Αλλά και στην Αθήνα οι μακεδονικοί σύλλογοι πλήθαιναν και ενέτειναν τις προσπάθειές τους γιά την στρατολόγηση εθελοντών, κυρίως Κρητικών, αποφασισμένων να πολεμήσουν γιά την Μακεδονία. 

 Η εξέγερση τού Ίλιντεν

……….Το 1903 οι βουλγαρικές δραστηριότητες έφτασαν στο απόγειό τους. Μετά από εκτεταμένες δολιοφθορές όλη την άνοιξη, το καλοκαίρι, την μέρα τού προφήτη Ηλία, ξέσπασε στην Δυτική Μακεδονία επαναστατικό βουλγαρικό κίνημα, γνωστό ως εξέγερση τού Ιλιντεν. Στόχος των επαναστατών ήταν να προκαλέσουν την ευαισθησία τής ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και την παρέμβαση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων γιά να εξαναγκάσουν την τουρκία να δεχθεί λύση που θα εξυπηρετούσε τα σχέδιά τους. Το επαναστατικό αίτημα γιά “ανεξαρτησία” τής Μακεδονίας ήταν εμφανώς πολιτικό τέχνασμα, το οποίο θα διευκόλυνε την μελλοντική ενσωμάτωση τής Μακεδονίας στην Βουλγαρική Ηγεμονία, όπως είχε συμβεί το 1885 με την Ανατολική Ρωμυλία. Μετά από μερικές σύντομες επιτυχίες, τα βουλγαρικά σώματα αποσύρθηκαν αφήνοντας τον ελληνικό πληθυσμό απροστάτευτο στα φοβερά αντίποινα τού τουρκικού στρατού.

……….Τα γεγονότα αυτά και η συνακόλουθη διεθνοποίηση τού Μακεδονικού Ζητήματος επιτάχυναν τις εξελίξεις στην Αθήνα. Τον Μάιο τού 1904 ιδρύθηκε από τον Δημήτριο Καλαποθάκη το “Μακεδονικό Κομιτάτο”. Την ίδια χρονιά τοποθετήθηκε Γενικός Πρόξενος στην Θεσσαλονίκη ο Λάμπρος Κορομηλάς, ο οποίος ανέλαβε δραστήριες πρωτοβουλίες. Αξιωματικοί τού ελληνικού στρατού άρχισαν να διεξάγουν επιτόπιες έρευνες γιά την εκτίμηση τής κατάστασης και τις προοπτικές δράσης.

……….Τον Αύγουστο τού 1904 πέρασε στην Μακεδονία ο Παύλος Μελάς με το ένοπλο σώμα του. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, ο νεαρός ανθυπολοχαγός επιδόθηκε με αποφασιστικότητα στην στήριξη τού φρονήματος των Ελλήνων, την οργάνωση τού ένοπλου αγώνα και την εξουδετέρωση των αντιπάλων πυρήνων. Στάθηκε όμως, άτυχος, γιατί μετά από μερικές εβδομάδες παγιδεύτηκε από τον τουρκικό στρατό στο χωριό Σιάτιστα και στην συμπλοκή που ακολούθησε έπεσε μαχόμενος.

……….Ο θάνατος τού Μελά συγκλόνισε τον Ελληνισμό και αναμφίβολα πρόσφερε περισσότερα στον Αγώνα από ό,τι η βραχύχρονη δράση του στην Μακεδονία. 

Ο αγώνας των αμάχων

……….Αν και συνήθως η ένοπλη συμμετοχή σε κάθε αγώνα υπερεκτιμάται, ωστόσο στην περίπτωση τού Μακεδονικού Αγώνα πρέπει να τονιστεί ότι η συμμετοχή των αμάχων ήταν, αν όχι πολυτιμότερη, τουλάχιστον ίσης σημασίας με αυτήν των ενόπλων αγωνιστών. Και αυτό γιατί η ενεργή συμμετοχή τού πληθυσμού, όχι μόνον εξασφάλισε την επιτυχία των σωμάτων, αλλά και πιστοποίησε την θέληση τής συντριπτικής πλειοψηφίας να παραμείνει πιστή στον Ελληνισμό και το Πατριαρχείο.

……….Μαζικά συλλαλητήρια στα αστικά κέντρα τόνιζαν συχνά τον αποτροπιασμό τής ελληνικής κοινής γνώμης γιά τις βουλγαρικές ενέργειες και την απόφαση τού ελληνικού στοιχείου να εναντιωθεί δραστικά σε τετελεσμένα γεγονότα. Προς παράλληλη κατεύθυνση εργάστηκαν οι εκπαιδευτικοί και οι φιλανθρωπικοί σύλλογοι. Μέσα από την βελτίωση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών υπηρεσιών στόχευαν στην ανόρθωση τού φρονήματος, αλλά και τού βιοτικού επιπέδου τού καταπονημένου και οικονομικά εξουθενωμένου από την φορολογία αγροτικού πληθυσμού.

//////////Οι κληρικοί, όπως και οι δημογέροντες, από την δική τους πλευρά, έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην σύμπηξη ισχυρών και αποφασισμένων ελληνικών κοινοτήτων, ρόλο που συχνά πλήρωσαν με την ζωή τους.

……….Βέβαια, μία μερίδα των αμάχων προχώρησε σε πιό αποφασιστικές μορφές δράσης. Μετέτρεψαν τα σπίτια τους σε νοσοκομεία τραυματιών, καταφύγια ενόπλων και αποθήκες οπλισμού. Πρόσφεραν χρήματα και πληροφορίες. Σύστησαν κατασκοπευτικά δίκτυα, οργανώσεις και μυστικές εταιρείες. Το πιό λαμπρό παράδειγμα αποτέλεσε στα 1906 η περίφημη “Οργάνωση Θεσσαλονίκης”, έργο τού ανθυπολοχαγού Νικόλαου Σουλιώτη, ο οποίος με την συνδρομή επώνυμων και ανώνυμων Θεσσαλονικέων, ανθρώπων κάθε τάξεως και επαγγέλματος, κατόρθωσε να προαγάγει την εθνική άμυνα στην Θεσσαλονίκη και ν’ αναχαιτίσει την βουλγαρική διείσδυση. 

 Οι συγκρούσεις των σωμάτων

……….Παρά την τεράστια συμβολή των αμάχων, ο Μακεδονικός Αγώνας θα μείνει στην μνήμη των περισσοτέρων ως ένας ανορθόδοξος πόλεμος ελληνικών και βουλγαρικών ενόπλων σωμάτων μέσα στην τουρκική επικράτεια. Σκοπός των ελληνικών σωμάτων ήταν να περιφρουρήσουν το εθνικό φρόνημα των χωριών, ν’ αποκαταστήσουν την τάξη σε όσα χωριά είχαν σημειωθεί αποσκιρτήσεις μετά από πιέσεις των αντιπάλων, να εξουδετερώσουν τις ένοπλες ομάδες και να περιορίσουν την δράση των ληστρικών σωμάτων, τα οποία κινούνταν μεταξύ παρανομίας και εθνικού αγώνα, ταλαιπωρώντας τους αγροτικούς πληθυσμούς.

……….Σύντομα σε ενίσχυση των εντοπίων σωμάτων και πολιτοφυλακών έσπευσαν πολεμιστές, ιδιώτες ή στρατιωτικοί από το ελληνικό κράτος και από την Κρήτη. Παρά τον διμέτωπο αγώνα, εναντίον των Βουλγάρων και των Τούρκων, τα ελληνικά σώματα κατόρθωσαν σταδιακά να περιορίσουν τα βουλγαρικά ερείσματα και ν’ αποκαταστήσουν την εθνολογική ισορροπία.

,,,,,,,,,,Ιδιαίτερα σκληρός ήταν ο αγώνας στην ελώδη λίμνη των Γιαννιτσών, σημείο στρατηγικής σημασίας γιά τον έλεγχο των οδικών αρτηριών, με πρωταγωνιστές τους καπεταναίους Άγρα, Δεμέστιχα και Γκόνο. Βέβαια, το σημαντικότερο θέατρο επιχειρήσεων υπήρξαν τα υψίπεδα τής δυτικής Μακεδονίας όπου έλαβαν χώρα πολυάριθμες και φονικότατες μάχες γιά την τελική επικράτηση σε διαφιλονικούμενα σλαβόφωνα χωριά.

……….Η αποδυνάμωση των βουλγαρικών σωμάτων συνδέεται σαφώς με την βαθμιαία εγκατάλειψή τους από τους εντόπιους οπλαρχηγούς από την στιγμή που οι Έλληνες ανέλαβαν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Άλλωστε, από το 1906 και εξής ο τουρκικός στρατός ανέλαβε σημαντικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και περιόρισε αισθητά την δράση των ενόπλων ομάδων, ελληνικών και βουλγαρικών.

……….Πάντως κατά την διετία 1907-1908 τα ελληνικά σώματα είχαν κερδίσει σημαντικό έδαφος σε όλη την έκταση τής Μακεδονίας και είχαν διασφαλίσει είτε την παραμονή, είτε την επανασύνδεση με το Πατριαρχείο πολυάριθμων ελληνικών κοινοτήτων. Αντίθετα οι Βούλγαροι περιορίστηκαν σε σπασμωδικές πράξεις αντιποίνων, όπως αυτή τής δολοφονίας τού διερμηνέα τού ελληνικού προξενείου Θεσσαλονίκης, Θεόδωρου Ασκητή. 

 Η δικαίωση

……….Το κίνημα των Νεοτούρκων γιά απόδοση Συντάγματος, το οποίο επικράτησε το καλοκαίρι τού 1908, άλλαξε εντελώς την ροή των γεγονότων. Τα κηρύγματα γιά ισονομία και ισοπολιτεία έπεισαν Έλληνες και Βούλγαρους ν’ αναστείλουν τις συγκρούσεις να προχωρήσουν σε μία τυπική συναδέλφωση και να παρακολουθήσουν τις πολιτικές εξελίξεις. Όμως οι εξελίξεις έμελλε σύντομα να διαψεύσουν κάθε προσδοκία. Η πολιτική των Νεοτούρκων στα εθνικά θέματα ελάχιστα διέφερε από την αντίστοιχη σουλτανική, τουλάχιστον προς το καλύτερο. Αρκετοί αγωνιστές που είχαν καταθέσει τα όπλα δολοφονήθηκαν από τις τουρκικές αρχές. Οι ελληνοβουλγαρικές συγκρούσεις επαναλήφθηκαν, σε μικρότερη βέβαια κλίμακα, και οι προσπάθειες γιά μία ουσιαστική μεταρρύθμιση στην Μακεδονία ναυάγησαν, παρά τις πιέσεις των ενδιαφερομένων κρατών, βαλκανικών και ευρωπαϊκών.

……….Τα γεγονότα αυτά επιτάχυναν την σύναψη συμμαχίας των βαλκανικών κρατών, τα οποία διαδοχικά, το φθινόπωρο τού 1912, κήρυξαν τον πόλεμο κατά τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ελληνικός στρατός κατάφερε γρήγορα να διασπάσει την μεθοριακή γραμμή. Με την συνδρομή σωμάτων μακεδονομάχων-προσκόπων προέλασε στην μακεδονική ενδοχώρα και σύντομα κατέλαβε την Θεσσαλονίκη.

……….Όμως οι παλιές διαφορές Ελλήνων, Βουλγάρων και Σέρβων δεν μπορούσαν να λυθούν παρά μόνο με τα όπλα. Μετά από επανειλημμένα μεθοριακά επεισόδια, Ελλάδα και Σερβία βρέθηκαν αντιμέτωπες με την πρώην σύμμαχο Βουλγαρία σ’ ένα σύντομο αλλά εξαιρετικά αιματηρό πόλεμο. Τα ελληνικά στρατεύματα υπό την ηγεσία τού βασιλέα Κωνσταντίνου Α’, μετά από σειρά σκληρών μαχών, ελευθέρωσαν την ανατολική Μακεδονία. Τελικά, με την μεσολάβηση τής Ρουμανίας, οι εμπόλεμες χώρες οδηγήθηκαν σε διαπραγματεύσεις οι οποίες κατέληξαν στην Συνθήκη τού Βουκουρεστίου. Χάρη στην δραστηριότητα τού Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος ως Πρωθυπουργός ηγήθηκε τής ελληνικής αντιπροσωπείας, στην Ελλάδα επιδικάστηκε το μεγαλύτερο μέρος τής Μακεδονίας, ενώ τα βόρεια εδάφη μοιράστηκαν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι.

Αφήστε μια απάντηση