,
Εκτουρκισμός και εξισλαμισμός των Ελλήνων τής Μικράς Ασίας
.
Ἰωάννου Βογιατζίδου, Ἱστορικοῦ, καθηγητοῦ Πανεπιστημίου καὶ Ἀκαδημαϊκοῦ (1877-24/8/1961)
……….(…) Διακρίναμε λοιπόν στὴν Μικρᾶ Ἀσία, πρὶν τὴν Συνθήκη τῆς Λωζάννης, τὸν ἑλληνικὸ πληθυσμὸ νὰ ἀποτελεῖται συνολικὰ ἀπὸ 1.927.034 ψυχές, κατανεμημένο: α΄) σὲ ἑλληνόφωνους οἱ ὁποῖοι κατοικοῦσαν στὰ βόρεια, δυτικὰ καὶ νότια παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τὸ συμπαγέστερο μέρος τοῦ ὅλου ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ, β΄) σὲ τουρκόφωνους, οἱ ὁποῖοι κατοικοῦσαν στὸ κεντρικὸ ὑψίπεδο (συμπεραλβανομένων καὶ ἀρμενόφωνων), ποὺ κατοικοῦσαν στὸ σαντζάκι τῆς Νικομήδειας. Κατὰ τὸν κύριο Ἀ. Παπαδόπουλο, ὁ ὁποῖος τοὺς ἐξέτασε ἀπὸ γλωσσολογικὴ ἄποψη, αἰτία τῆς διαφορετικῆς γλωσσικῆς τους τύχης εἶναι ὅτι στὸ κεντρικὸ ὑψίπεδο, ἡ κατάκτηση ποὺ ἄρχισε ἀπὸ τὸν ΙΑ΄ αἰῶνα, ὁδήγησε στὴν μόνιμη ἐγκατάσταση νομαδικῶν τουρκικῶν φυλῶν, οἱ ὁποῖες συνεχῶς αὐξάνοντο, ἀφ’ ἑνὸς μέσῳ ἐποικισμοῦ καὶ ἀφ’ ἑτέρῳ μέσῳ τοῦ ἐξισλαμισμοῦ τῶν Χριστιανῶν.
……….Ἔτσι ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀλεξίου Α΄ Κομνηνοῦ (1081-1118), ἡ κατάκτηση τῶν Σελδζούκων ἀναγνωρίσθηκε καὶ ἐπίσημα, ἐνῷ οἱ Ἕλληνες βρέθηκαν ξαφνικὰ ἐν μέσῳ τῆς τουρκικῆς βαρβαρότητας χωρὶς σχολεῖα. Λόγῳ τῆς χρήσεως τῆς τουρκικῆς γλώσσας στὴν διοίκηση, τὴν συγκοινωνία καὶ τὸ ἐμπόριο, στὴν ἀρχὴ μὲν οἱ Ἕλληνες ἔγιναν ἀναγκαστικὰ δίγλωσσοι, ἔπειτα ὅμως, μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου, λησμόνησαν τὴν μητρικὴ τους γλῶσσα ἀποβάλλοντας αὐτὴν ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴν καθημερινὴ τους οἰκογενειακὴ ζωή· διατηρήθηκε ὅμως ἡ χρήση της στὴν λατρεία τῆς χριστιανικῆς ἐκκλησίας, ἐντελῶς ἀκατανόητη. Ἀντιθέτως, στὰ παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἡ κατάκτηση ἔγινε μὲ ἀργότερους ρυθμοὺς μέχρι τὰ μέσα τοῦ ΙΕ΄ αἰῶνα καὶ ὁ ἀριθμός τῶν ἐποίκων ἦταν μικρός.
……….Διότι τὸ πολυπληθέστερο μουσουλμανικὸ στοιχεῖο μέχρι τὴν Συνθήκη τῆς Λωζάννης, κατεῖχε τὶς ἐκτάσεις πρὸς Ἀνατολᾶς ἀπὸ τὸ ὀροπέδιο τοῦ Ἰκονίου τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μέχρι τὰ ὅρια τῆς Ἀρμενίας. Ἕνα τρῖτο αἴτιο γιὰ τὸν ἐκτουρκισμὸ στὴν γλῶσσα εἶναι τὸ ὅτι οἱ Ἕλληνες τοῦ κεντρικοῦ ὑψιπέδου, ἀποκλεισμένοι λόγῳ τῆς φύσεως τῆς χώρας τους ἀπὸ τὸν ὑπόλοιπο ἑλληνικὸ κόσμο, ἔγιναν τουρκόφωνοι μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ οἱ Ἕλληνες γύρω ἀπὸ τὴν Χαρπούτ ἔγιναν Ἀρμενόφωνοι, βρισκόμενοι ἀνάμεσα σὲ Ἀρμενίους. Αὐτοὶ ἀποτέλεσαν ἀργότερα τὶς ἀρμενόφωνες Ἑλληνικὲς κοινότητες τοῦ σαντζακίου τῆς Νικομήδειας, ὅταν μετανάστευσαν δυτικά, διατηρώντας ὅμως τὴν Ἑλληνικὴ τους συνείδηση.
……….Κατὰ τὸν ΙΕ΄ αἰῶνα στὶς ἐπαρχίες Ἰκονίου, Σεβαστείας, Ἀγκύρας, ζοῦσαν Ἕλληνες ἱερεῖς, ἐπίσκοποι καὶ ἀρχιεπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι μιλοῦσαν μόνο τὴν τουρκικὴ γλῶσσα. Ἑλληνικὰ κατόρθωναν νὰ ψάλλουν στὴν ἀκολουθία τῆς ἐκκλησίας καὶ νὰ διαβάζουν τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὸν Ἀπόστολο (ὑπόλοιπο διγλωσσίας).
……….(…) Ὁ γλωσσικὸς αὐτὸς ἐκτουρκισμὸς δὲν πρέπει νὰ ἀναχθῇ στοὺς χρόνους τῶν ὀθωμανῶν τούρκων, διότι ἀπὸ τὴν ἵδρυση στὴν Μικρᾶ Ἀσία τῆς ὀθωμανικῆς κυριαρχίας ἐπὶ Ὀσμάν Α΄ (1288-1326), μέχρι τὸ ἔτος 1437, ἦταν τόσο σύντομο τὸ χρονικὸ διάστημα, ὥστε δὲν μποροῦμε νὰ δεχθοῦμε ὅτι ἦταν δυνατὸν νὰ γίνῃ γλωσσικὸς ἐκτουρκισμὸς τῶν Ἑλλήνων.
……….Τὸ πότε ἄρχισε καὶ ὁλοκληρώθηκε ὁ ἐκτουρκισμὸς τῶν Ἑλλήνων τῶν ὑψιπέδων, δὲν ἦταν μέχρι τώρα γνωστό (αναφέρεται στὸ ἔτος συγγραφῆς τοῦ κειμένου). Πρώτη ἀναφορὰ γι’ αὐτό βρίσκουμε σὲ ὑπόμνημα τοῦ ἔτους 1437, ποὺ γράφτηκε στὸ Μόναχο τῆς Βαυαρίας (30/7/1437), μὲ ἀφορμὴ τὴν Σύνοδο τῆς Βασιλείας (1431-1438), ἔχοντας σκοπὸ νὰ γνωστοποιήσῃ στὴν Σύνοδο τὴν κατάσταση τῶν Ἑλληνικῶν χωρῶν καὶ τῆς Ἑλληνικῆς ἐκκλησίας μὲ στόχο τὴν ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν. Γνωρίζουμε ὅτι ἡ κυριώτερη ἀπὸ τὶς πρεσβεῖες τῆς Συνόδου, ἀποτελούμενη ἀπὸ τρία μέλη, ἀναχώρησε ἀπὸ τὴν Βασιλεία στὶς 24 Ἰουνίου 1435, καὶ ἦλθε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου παρέμεινε πολλοὺς μῆνες ἔως τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1435.