Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

………..[…] Εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Μητροπόλεως Μελενίκου, ἡ ὁποία ἀπὸ τοῦ Δεμίρ Ἰσάρ (Σιδηροκάστρου) ἔφθανε μέχρι τῶν Βουλγαρικῶν συνόρων καὶ ἀπετέλει τὴν πύλην εἰσόδου τῶν τσετῶν ἐκ Βουλγαρίας πρὸς τὴν Ἀνατολικὴν Μακεδονίαν, ὁ Ἑλληνισμὸς ὑπέστη μεγάλα δεινὰ ἐκ τῶν Βουλγαρικῶν συμμοριῶν, ἀντέστη ὅμως ἐπιτυχῶς. Τὴν ψυχὴν τῆς ὅλης ἀντιστάσεως ἀπετέλουν οἱ Γυμνασιάρχης Μελενίκου Γεώργιος Σφήκας, ὁ Σχολάρχης Κάτω Τζουμαγιᾶς (Ἡρακλείας) Γεώργιος Στιβαρός, ὁ Σχολάρχης Σιδηροκάστρου Βασίλειος Γεροβασιλείου καὶ  ἡ διδασκάλισσα Σπατόβου (Κοίμησις) Φωτεινὴ Παπαδημητρίου. Ὅλοι αὐτοὶ ἠγωνίσθησαν μὲ ἐνθουσιασμόν καὶ σθένος πρὸς διάσωσιν τῶν ἐπιτευγμάτων τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὑπὸ τὴν φωτεινὴν ἡγεσίαν τοῦ Μητροπολίτου Εἰρηναίου Πανταλέοντος. Εἰς τὸ ὑπέροχον ἔργον των, ἐβοηθήθησαν ὑπὸ τῶν προκρίτων καὶ προυχόντων τῆς περιφερείας, Θεοχάρους Παπαχαριζάνη ἐκ Σιδηροκάστρου, Ἀγγέλου Μποζίκη, Λιόντα καὶ Μίτα Μαζάνη ἐκ Σαβιάκου (Βαμβακοφύτου), Γεωργίου Λιόντα ἐκ Σαβιάκου (Βαμβακοφύτου), Ἰωάννου Μπουρουβάνη, Προέδρου Κρουσόβου (Ἀχλαδοχωρίου), Παπαϊωάννου ἐφημερίου Κρουσόβου (Ἀχλαδοχωρίου), διδασκάλου Κρουσόβου (Ἀχλαδοχωρίου) Περικλῆ Ἀστεριάδου, τοῦ ἐκ Σιδηροκάστρου Ἰωάννου Γούναρη, φονευθέντος τὴν 24ην Νοεμβρίου 1904 καὶ τῶν ἐπίσης κατακρεουργηθέντων προκρίτων Σαβιάκου (Βαμβακοφύτου), Φιλίππου Σπάσου καὶ Νικῆτα Κέπα.

……….Στὴν περιφέρεια τῆς Μητροπόλεως Νευροκοπίου ἡ βουλγάρικη προπαγάνδα χρησιμοποίησε ὅλα τὰ θεμιτὰ καὶ ἀθέμιτα μέσα, γιὰ νὰ ἐξαναγκάσῃ τοὺς κατοίκους ν’ ἀπαρνηθοῦν τὴν Ἑλληνικὴ καταγωγὴ τους καὶ νὰ προσχωρήσουν στὴν βουλγαρικὴ Ἐξαρχία. Ἀπό πολὺ νωρὶς ἄρχισαν καὶ τὶς δολοφονίες. Στὶς 22 Ὀκτωβρίου 1900, φόνευσαν στὸ Κάτω Βροντοῦ τὸν Ἰωάννη Μουχατσῆ, στὶς 11 Ἰουλίου 1901 τὸν Γεώργιο Κουτῆ στὸ ἴδιο χωριό, στὶς 27 Ἰουλίου 1902 στὸ Νευροκόπι τὸν Γάκη Χρυσοχόου, στὶς δὲ 26 Ὀκτωβρίου 1903 στὸ Κάτω Νευροκόπι τὸν Ἑλληνοδιδάσκαλο Κωνσταντῖνο Χριστίδη καὶ τοὺς προκρίτους Ζαφείρη Ἰωάννου καὶ Νικόλαο καὶ Γεώργιο Γερμανοῦ. Παράλληλα καὶ κατὰ τὴν ἴδια ἐποχή, οἱ ἀπόπειρες δολοφονίας, οἱ τραυματισμοὶ καὶ οἱ ξυλοδαρμοὶ κατὰ τῶν Ἑλλήνων, ἔλαβαν μεγάλες διαστάσεις. Παρ’ ὅλα αὐτά, ὑπὸ τὴν φωτεινὴ ἡγεσία τοῦ ἐθνομάρτυρος Μητροπολίτου Δρᾶμας Χρυσοστόμου, καὶ τοῦ ἀπὸ τὸ 1904 Μητροπολίτου Νευροκοπίου Θεοδωρήτου, οἱ Ἕλληνες τῆς περιφερείας ἀμύνθηκαν μὲ σθένος καὶ διατήρησαν ἀμείωτο τὸ ἐκκλησιαστικὸ καὶ σχολικὸ καθεστώς τους.

[Τὸ 1913 μὲ τὴν συνθήκη τοῦ Βουκουρεστίου, οἱ Ἕλληνες τοῦ χωριοῦ Νευροκόπι ποὺ βρίσκεται στὸ τμῆμα τῆς Μακεδονίας ὑπὸ βουλγάρικη κατοχή, ὑποχρεώθηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὶς προγονικὲς τους ἑστίες καὶ νὰ ἐγκατασταθοῦν στὸ Κάτω Νευροκόπι στὴν περιοχὴ τῆς Δρᾶμας. Σήμερα τὸ χωριὸ Νευροκόπι οἱ βούλγαροι μετονόμασαν σὲ «Gotse Delchev» ἤ ὅπως συνήθιζαν ἀνεπίσημα νὰ τὸ λένε, Ἄνω Νευροκόπι γιὰ νὰ γίνεται διάκριση μὲ τὸ Κάτω Νευροκόπι ποὺ βρίσκεται στὸ Νομὸ Δρᾶμας.]

……….Εἰς  τὴν περιφέρειαν Σερρῶν, τὴν ὁποίαν ἐλυμαίνοντο αἱ ἰσχυραὶ Βουλγαρικαὶ συμμορίαι τοῦ Ἰωάννου Σαντάνσκυ καὶ τοῦ Χρήστου Τάσκα, οἱ Ἕλληνες ἀντέδρασαν ὑπὸ τὰς ὁδηγίας τοῦ Προξένου Σερρῶν Ἀθανασίου Στορνάρη καὶ τοῦ Μητροπολίτου Γρηγορίου Ζερβουδάκη. Οἱ δύο αὐτοὶ στυλοβᾶται τοῦ Ἑλληνισμοῦ διὰ τῶν συνεχῶν προσπαθειῶν των, διετήρησαν ἀμείωτον τὸ φρόνημα τοῦ Σερραϊκοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἡ δύναμις τοῦ Ἑλληνισμοῦ τούτου κατεφάνῃ τὴν 14ην Σεπτεμβρίου 1904 εἰς τὸ χωρίον Κούλα (Παλαιόκαστρον), ὅπου ἐπανηγυρίζετο ἡ ἑορτὴ τοῦ Σταυροῦ. Κατὰ τὴν ἡμέραν αὐτὴν συνεκεντρώθησαν περὶ τὰς ἑπτὰ χιλιάδας ἄτομα ἀπὸ ὁλόκληρον τὴν περιφέρειαν Σερρῶν καὶ ὑπὸ μορφὴν διαδηλώσεως, διεκήρυξαν τὴν πίστιν των πρὸς τὸν Ἑλληνισμὸν καὶ τὴν Ὀρθοδοξίαν.

……….Εἰς τὴν περιφέρειαν Δράμας ἐδέσποζεν ἡ φυσιογνωμία τοῦ Ἐθνομάρτυρος Μητροπολίτου Χρυσοστόμου Καλαφάτη. Διὰ τῶν δραστηρίων προσπαθειῶν του, ἐματαιώθησαν αἱ ἐνέργειαι τῶν Βουλγαρικῶν κομιτάτων καὶ τὸ μεγαλύτερον μέρος τῶν κατοίκων παρέμεινε πιστὸν εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν καὶ τὸν Ἑλληνισμόν. Ὁ ἀείμνηστος Χρυσόστομος εἶχε στενοὺς συνεργάτας εἰς τὴν ἐθνικὴν προσπάθειάν του τὸν Ἱεροδιάκονον τῆς Μητροπόλεως Θεμιστοκλῆν Χατζησταύρον καὶ ὁλόκληρον τὴν Δημογεροντίαν τῆς πόλεως. Αὐτὴ ἀπετελεῖτο ἀπὸ τοὺς Κωνσταντῖνον Δοβέλλαν, Δημοσθένην Χατζηκυριάκον, Πέτρον Κωνσταντίνου, Ἀθανάσιον Πέτσον, Μερκούριον Κωνσταντινίδην, Βασίλειον Γρηγοριάδην, Δημήτριον Κωνσταντίνου, Ἀθανάσιον Βαγιανάν, Δημήτριον Ἀνθόπουλον, Βλάχον Ἀναγνωστόπουλον, Χαριτάκην Νικόλαον, Ἀφθονίδην, Μιχαήλ Φέσσαν καὶ Ἀθανάσιον Παπαλοῦδα. Εἰς τὴν περιφέρειαν Δράμας, ἐξαιρετικήν ἐθνικὴν δράσιν ἀνέπτυξε καὶ εἰς Ἐγρί Δερέ (Καλλιθέα) ἡ οἰκογένεια Κομπόκη, ἡ ὁποία ἀπὸ τοῦ 1892 καὶ τοὺς μετέπειτα κατά τῶν κομιτατζήδων ἀγώνας της, εἶχεν ὀκτώ θύματα. Χαρακτηριστικὴ ἐπίσης τυγχάνει καὶ ἡ δράσις τῶν κατοίκων τῆς Πρωσοτσάνης (Πυρσόπολις), οἱ ὁποῖοι τὴν 26ην Ἰουνίου 1904 καὶ διὰ διαδηλώσεως, ἐξεδίωξαν ἐκ τῆς πόλεώς των τὸν Ἐξαρχικόν ἐπίτροπον Παπαηλίαν Σάγεφ.

……….Εἰς τὴν Καβάλαν τὴν Ἑλληνικὴν ἀντίστασιν κατηύθυνον ὁ ποιητὴς καὶ καπνέμπορος Ἰωάννης Κωνσταντινίδης καὶ οἱ Κωνσταντῖνος Ἀθηναῖος καὶ Ἀντώνιος Ξανθόπουλος. Ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν των, οἱ κάτοικοι Καβάλας συνήλθων τὴν 1ην Ἰουλίου 1904 εἰς μεγαλειώδη διαδήλωσιν καὶ ἐξεδίωξαν ἐκ τῆς πόλεως τὸν Βούλγαρον ἐμπορικὸν πράκτορα.

……….Γενικῶς δύναται νὰ λεχθῇ, ὅτι κατὰ τὰς ἀρχάς τοῦ 1904 εἰς ὁλόκληρον τὴν Μακεδονίαν οἱ Ἕλληνες ἐκινοῦντο ὀργανωτικῶς καὶ μία διακαής διάθεσις πρὸς ἐνεργόν ἀντίστασιν ἐπεκράτει εἰς τὰς τάξεις των. Ὅλοι εἶχον πεισθῇ πλέον, ὅτι μόνον διὰ τῆς ἐνεργοῦ ἀντιστάσεως θὰ ἀντιμετωπίζοντο τὰ Βουλγαρικά κομιτάτα. Τὰ πνεύματα εἶχον ὡριμάσει καταλλήλως καὶ ἔλειπε μόνον ἡ σύστασις μιᾶς κεντρικῆς Ἀρχῆς, ἡ ὁποία ἦτο ἀπαραίτητος διὰ τὸν συντονισμὸν καὶ τὴν κατεύθυνσιν τῶν μεμονωμένων καὶ ἀσυντονίστων ἐνεργειῶν. Τὴν κεντρικὴν αὐτὴν Ἀρχήν, μόνον τὸ ἐλεύθερον Ἑλληνικὸν Κράτος ἦτο εἰς θέσιν νὰ παρέξῃ, πρὸς αὐτὸ δὲ ἐστρέφοντο παρακλητικῶς τὰ βλέμματα ὅλων τῶν Μακεδόνων.

• Πηγή: Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγών καὶ τὰ εἰς Θρᾲκην γεγονότα, ἐκδ. ΓΕΣ 1979.

• Εἰκόνα 1 : Ὁ καπετάν Ζέρβας (Δούκας) μὲ τὸ σῶμα του, ὁ ὁποῖος ἔδρασε κυρίως στὴν περιφέρεια Σερρῶν.

• Εἰκόνα 2 : Ὁ Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος Καλαφάτης μὲ συνεργάτες του, τὴν περίοδο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα.

• Ἐπιμέλεια κειμένου καὶ εἰκόνων: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο