,
……….Στις 21 Δεκεμβρίου τού 1875, στην περιοχή τής αρχαίας Ολυμπίας, οι ανασκαφές έφεραν στο φως το υπέροχο άγαλμα τής Νίκης, έργο τού γλύπτη Παιωνίου από την Μένδη. Το συνολικού ύψους 12 μέτρων γλυπτό τής Νίκης, είναι ανάθημα των συμμάχων των Αθηναίων, Μεσσηνίων και Ναυπακτίων, και παριστάνει με μοναδικό τρόπο την ευνοϊκή έκβαση τού πολέμου με την ήττα των Λακεδαιμονίων στην Σφακτηρία το 425 π.Χ., κατά την διάρκεια τού Πελοποννησιακού Πολέμου.
……….Πρόκειται γιά την αρχαιότερη γνωστή μνημειακών διαστάσεων Νίκη στην ελληνική τέχνη (περίπου 200 και έτη προ τής Νίκης τής Σαμοθράκης), και αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη τής αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Η μορφή είναι αέρινη και ο λεπτός της χιτώνας, αρχικά βαμμένος κόκκινος, κολλάει στο κορμί της αφήνοντας να διαγράφονται όλες οι λεπτομέρειες τής τέλειας ανατομίας του. Κάτω από τα πόδια της υπήρχε αετός, τού οποίου διακρίνεται μόνο το κεφάλι. Το άγαλμα ήταν στημένο επάνω σε ψηλό τριγωνικό βάθρο, το οποίο διατηρείται ακόμη κοντά στην νοτιοανατολική γωνία τού ναού τού Διός.
……….Το γλυπτό είναι συνδεδεμένο με μία σημαντική καμπή τού Πελοποννησιακού Πολέμου, στην οποία οι Σπαρτιάτες οπλίτες αποφάσισαν να παραδώσουν τα όπλα τους και να αιχμαλωτιστούν. Η στιγμή που με κυκλωτική κίνηση ο αρχηγός των Μεσσηνίων βρέθηκε στα νώτα τους από μία θέση που λόγω τής μορφολογίας της οι Λακεδαιμόνιοι θεωρούσαν μη προσβάσιμη και δεν την φύλασσαν, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, θυμίζει τους προπάτορές τους όταν βρέθηκαν σε αντίστοιχη θέση στις Θερμοπύλες. Μόνο που η εξέλιξη θα είναι διαφορετική.
Ακολουθούν εν περιλήψη τα γεγονότα που μεσολάβησαν μέχρι την ήττα και αιχμαλωσία των Σπαρτιατών οπλιτών στην νήσο Σφακτηρία.
Κορυφάσιον (Πύλος) 425 π.Χ. Η ήττα και αιχμαλωσία των Λακεδαιμονίων που εξέπληξε τους Έλληνες
,
……….Στις μάχες που συνέβησαν στην περιοχή τής Πύλου, μέχρι την τελική ήττα, παράδοση και αιχμαλωσία των Σπαρτιατών οπλιτών που είχαν αποκλεισθεί στην Σφακτηρία, πολλά παράδοξα συνέβησαν, όπως το γεγονός, Αθηναίοι (γνωστοί γιά την ναυτική τους υπεροχή), να αποκρούουν στην ξηρά(!) και μάλιστα επί εδάφους Λακωνικού, ναυτική απόβαση των Λακεδαιμονίων(!). «…ἐς τοῦτό τε περιέστη ἡ τύχη ὥστε Ἀθηναίους μὲν ἐκ γῆς τε καὶ ταύτης Λακωνικῆς ἀμύνεσθαι ἐκείνους ἐπιπλέοντας, Λακεδαιμονίους δὲ ἐκ νεῶν τε καὶ ἐς τὴν ἑαυτῶν πολεμίαν οὖσαν ἐπ’ Ἀθηναίους ἀποβαίνειν· ἐπὶ πολὺ γὰρ ἐποίει τῆς δόξης ἐν τῷ τότε τοῖς μὲν ἠπειρώταις μάλιστα εἶναι καὶ τὰ πεζὰ κρατίστοις, τοῖς δὲ θαλασσίοις τε καὶ ταῖς ναυσὶ πλεῖστον προύχειν…».
……….Η απόφασις τού Δημοσθένους, υιού τού Αλκισθένους, να παραμείνει στο Κορυφάσιον (την σημερινή Πύλο) με μικρό αριθμό πλοίων και οπλιτών, αντί να ακολουθήσει τον Ευρυμέδοντα και τον Σοφοκλή στην Σικελία με τον υπόλοιπο στόλο, ανάγκασε τους Λακεδαιμονίους που είχαν εισβάλλει στην Αττική υπό τον Άγη, υιό τού Αρχιδάμου, να επιστρέψουν εσπευσμένως μετά από παραμονή στην Αττική μόνο 15 ημερών. Στο διάστημα βέβαια αυτό είχαν αρχίσει να ερημώνουν την ύπαιθρο. «…καὶ ὡς ἐγένοντο πλέοντες κατὰ τὴν Λακωνικὴν καὶ ἐπυνθάνοντο ὅτι αἱ νῆες ἐν Κερκύρᾳ ἤδη εἰσὶ τῶν Πελοποννησίων, ὁ μὲν Εὐρυμέδων καὶ Σοφοκλῆς ἠπείγοντο ἐς τὴν Κέρκυραν, ὁ δὲ Δημοσθένης ἐς τὴν Πύλον πρῶτον ἐκέλευε σχόντας αὐτοὺς καὶ πράξαντας ἃ δεῖ τὸν πλοῦν ποιεῖσθαι…».
……….Οι Λακεδαιμόνιοι ενώ σχεδίαζαν να κλείσουν τα στόμια εισόδου στον λιμένα τού Κορυφασίου (Πύλου), δεν το έπραξαν, αλλά αποβίβασαν στην Σφακτηρία που βρίσκεται στην είσοδο τού λιμένα 420 οπλίτες υπό τον Επιτάδα, υιό τού Μολόβρου (ο οποίος και φονεύθηκε στις μάχες που ακολούθησαν) μαζί με τους Είλωτες υπηρέτες τους. Στην συνέχεια υπό τον ναύαρχο Θρασυμηλίδα, υιό τού Κρατησικλέους, οι Λάκωνες προσπάθησαν ανεπιτυχώς να αποβιβαστούν στο Κορυφάσιον (Πύλο).
……….Ο Αθηναίος, Δημοσθένης τού Αλκισθένους, εμψυχώνοντας τους λίγους ναύτες του με τον ελλειπή οπλισμό τους και συνεπικουρούμενος από σαράντα περίπου Μεσσήνιους οπλίτες, κατόρθωσε να αποκρούσει την απόβαση, παρά την ηρωική προσπάθεια τού Σπαρτιάτη Βρασίδα, ο οποίος και τραυματίσθηκε σοβαρά. Την τέταρτη ημέρα έφθασαν ενισχύσεις με τον Αθηναϊκό στόλο από την Ζάκυνθο, και αφού διανυκτέρευσαν στην νήσο Πρώτην, την επομένη, πέρασαν από τα σημεία που δεν είχαν φροντίσει να αποκλείσουν οι Λάκωνες, και στην ναυμαχία που ακολούθησε, οι Σπαρτιάτες εν μέσω χαώδους καταστάσεως, ηττήθησαν.
……….Η προσωρινή ανακωχή και η αποστολή πρέσβεων προς επίτευξην ειρήνης και απεγκλωβισμό των οπλιτών που ευρίσκοντο στην Σφακτηρία, δεν είχε αποτέλεσμα, διότι ο Κλέων, υιός τού Κλεαινέτου, έπεισε τον Αθηναϊκό Δήμο να θέσει όρους, τους οποίους οι Σπαρτιάτες δεν δέχθηκαν. Κατόπιν δε, ο Κλέων, επικρίνοντας τους στρατηγούς, έλεγε ότι αν ήταν άνδρες ήταν εύκολο να πλεύσουν στην Σφακτηρία και να συλλάβουν τους πολιορκημένους και ότι εάν ο ίδιος ήταν στρατηγός, θα το έκανε «…καὶ ἐπιτιμῶν, ῥᾴδιον εἶναι παρασκευῇ, εἰ ἄνδρες εἶεν οἱ στρατηγοί, πλεύσαντας λαβεῖν τοὺς ἐν τῇ νήσῳ, καὶ αὐτός γ’ ἄν, εἰ ἦρχε, ποιῆσαι τοῦτο…».
……….Τότε ο Νικίας παραιτήθηκε από την αρχηγία τής εκστρατείας εναντίον τού Κορυφασίου (Πύλου) και ανέλαβε ο Κλέων, ο οποίος κατόρθωσε πέραν πάσης «λογικής» να επιστρέψει νικητής, έχοντας αιχμαλωτίσει όσους Σπαρτιάτες επέζησαν. Η απάντηση των Λακεδαιμονίων στο ερώτημα των πολιορκημένων τής Σφακτηρίας, τί να πράξουν στην δεινή θέση που ευρίσκοντο, ήταν: «…Λακεδαιμόνιοι κελεύουσιν ὑμᾶς αὐτοὺς περὶ ὑμῶν αὐτῶν βουλεύεσθαι μηδὲν αἰσχρὸν ποιοῦντας…»· τότε οι (292) διακόσιοι ενενήντα δύο επιζήσαντες από τους (420) τετρακόσιους είκοσι, αποφάσισαν να παραδώσουν τα όπλα μετά από εβδομήντα δύο ημέρες πολιορκίας· «…οἱ δὲ καθ’ ἑαυτοὺς βουλευσάμενοι τὰ ὅπλα παρέδοσαν καὶ σφᾶς αὐτούς…»
……….Αυτή η απόφαση προξένησε μεγάλη έκπληξη μεταξύ των Ελλήνων, διότι ο κόσμος είχε την αξίωση από τους Σπαρτιάτες να μην παραδίδονται, ούτε από πείνα, ούτε από καμμία άλλη ανάγκη, αλλά να πεθαίνουν με τα όπλα στα χέρια, μαχόμενοι όπως μπορούσαν.
-
Πηγή το Δ΄ Βιβλίο «Θουκυδίδης Ἱστορίαι», σελ.93-163
-
Επιμέλεια κειμένου και εικόνας : «Ελληνικό Ημερολόγιο»
-
Περισσότερες λεπτομέρειες γιά την σημασία αυτής τής ήττας μπορείτε να διαβάσετε στο: Η κατάληψη τής Πύλου από την Αθήνα – μία σημαντική καμπή τού Πελοποννησιακού Πολέμου (425 π.Χ.)
-
Πηγή πληροφοριών γιά το γλυπτό τής Νίκης: http://odysseus.culture.gr/