,
,
ΤΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ
Παναγιώτη Γ. Τανιμανίδη.
(…) Είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες «θρησκεύουν» περισσότερο από κάθε άλλο λαό και είναι θεολάτρες στην κυριολεξία. Αυτή τους την ψυχική διάθεση και ανάταση, την θρησκευτική τους πίστη, την εκφράζουν κάθε τόσο με διάφορες γιορτές. Πολλές φορές ειπώθηκε ότι «δεν υπάρχει γένος πιό φιλέορτο από το δικό μας. Ζούμε κάνοντας κάποια γιορτή και περιμένοντας κάποια γιορτή θρησκευτική, ή εθνική, ή σπιτική…» (Στρ. Μυριβήλης).
Μέσα σ’ αυτό το πάνθεο των γιορτών είναι και τα Φώτα, γύρω από τα οποία έπλασε και ζει και ο ποντιακός λαός αξιοπρόσεκτα λατρευτικά έθιμα.
Προμήθεια αγιασμού
(…) Η προμήθεια αγιασμού και η διατήρησή του όλο τον χρόνο είναι πανορθόδοξο έθιμο. Γι’ αυτό είναι αδύνατο να βρει κανείς ποντιακή οικογένεια που να μην προμηθεύεται αγιασμό τής Παραμονής ή των Θεοφανίων. Και στον Πόντο και εδώ, άλλοι με μαστραπάδες, άλλοι με κουκουμόπα (είδος χάλκινης κανάτας), άλλοι με κανατόπα, άλλοι με ποτήρια κι άλλοι με μπουκαλάκια έτρεχαν και τρέχουν στην εκκλησία από τα χαράματα, γιά να πάρουν αγιασμό γιά μιά ώρα ανάγκης.
Το φαρμακόλυτρο
Η προμήθεια αγιασμού και η διατήρησή του όλο τον χρόνο έχει κάποιο πρακτικό σκοπό. Σε μία ώρα ανάγκης χρησιμοποιείται αγιασμός ως φαρμακόλυτρο, γιατί πιστεύει ο λαός μας στην ιαματική και αγιαστική δύναμη τού αγιασμού. Γι’ αυτό χρησιμοποιείται σε ομματόπονον, σε ’χπάραγμαν (τρόμαγμα), σε μαϊσσομέντζ· (πού βλάφτηκαν από μάγισσες), σε επίτοκες λεχώνες, σε αρρώστους, στους ετοιμοθάνατους δε, αντί Θείας Κοινωνίας. Θα μπορούσαμε να πούμε, χωρίς υπερβολή, ότι η λαϊκή πίστη, με το έθιμο τής προμήθειας αγιασμού, αφήνει την εντύπωση ότι περισσότερη βαρύτητα δίνει στο έθιμο τής σχετικής τελετής τού αγιασμού και τής καταδύσεως τού Σταυρού, παρά στην Θεία Λειτουργία τής Παραμονής και των Θεοφανείων.
Τον αγιασμό, που κρατάμε γιά μία ώρα ανάγκης, τον φυλάμε στο εικονοστάσι τού σπιτιού και με έμφαση τονίζουμε σ’ όσους τυχόν δεν δίνουν σημασία στην αναγκαιότητα τού εθίμου, ότι όλο τον χρόνο διατηρείται ο αγιασμός και δεν παθαίνει τίποτε.