,
.
Ἡ προσφορὰ τοῦ Δημητρίου Βικέλα στὴν Παιδεία
.
……….Ὁ Δημήτριος Βικέλας ἦταν μία σημαντικὴ προσωπικότητα ἡ ὁποία συνέλαβε σημαντικὰ στὴν ἀναβίωση καὶ καθιέρωση τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων, καθὼς ἐπίσης καὶ στὴν καλλιέργεια τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς παιδείας. Ἀφοσιώθηκε περισσότερο στὴν λατρεία τοῦ Λογίου παρὰ στὴν ἐξυπηρέτηση τοῦ Κερδώου Ἑρμοῦ. Ὡς λογοτέχνης ἄσκησε βαθιὰ καὶ καθοδηγητικὴ ἐπίδραση στοὺς νεωτέρους, καὶ ὑπῆρξε μία προσωπικότητα μὲ εὑρεία πνευματικὴ καὶ κοινωνικὴ δράση. Πρωτοπόρος στὶς ἰδέες, ἄφησε ἕνα μεγάλο παιδαγωγικὸ καὶ ἐκπαιδευτικὸ ἔργο ἐνδιαφερόμενος ἰδιαιτέρως γιὰ θέματα ποὺ ἀφοροῦν τὴν ἀνθρώπινη καλλιέργεια, τὴν μόρφωση τῶν παιδιῶν καὶ τὴν ἀναγνώριση καὶ καταξίωση τοῦ δασκάλου. Ἤθελε γιὰ τὴν νέα γενιὰ τῆς πατρίδας του νὰ ὑπάρχῃ καλύτερη ἐκπαίδευση, διότι πίστευε ὅτι ἡ πρόοδος τῆς Ἑλλάδος ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ πνευματικὸ ἐπίπεδο τοῦ λαοῦ. Δὲν ὑπάρχει κοινωφελὲς ἔργο τοῦ Βικέλα τὸ ὁποῖο νὰ μὴν εἶνε ἄρρηκτα δεμένο μὲ τὴν παιδεία.
……….Ὁ Βικέλας εἶχε πάθος γιὰ τὴν παιδεία καὶ τὴν ἐκπαίδευση. Θεωροῦσε ἐθνικὴ ἐπιταγὴ καὶ χρέος ὅλων νὰ συμβάλουν, ὥστε νὰ ἔχουν τὰ Ἑλληνόπουλα μία σωστὴ ἐκπαίδευση, μόρφωση, ἀλλὰ καὶ ἐπαγγελματικὴ κατάρτηση. Καθὼς ἦταν ὀραματιστὴς καὶ πραγματιστής, πρότεινε νὰ γίνεται οὐσιαστικότερη καὶ πρακτικότερη κατεύθυνση τῆς ἐκπαιδεύσεως ἀπὸ τὸ δημοτικὸ σχολεῖο, διότι θεωροῦσε τὸ δημοτικό, βασικὸ κύτταρο γιὰ τὴν καλλιέργεια καὶ τὴν ἐκπαίδευση τῶν νέων. Ἡ ἐνασχόλησίς του ἐπὶ δεκαετίες μὲ τὴν λαϊκὴ παιδεία καὶ τὴν διὰ βίου παροχὴ ὠφελίμων γνώσεων στὸν λαό, τὸν ὁδήγησε στὴν ἵδρυση τοῦ «Συλλόγου πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων».
……….Τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1899, κάλεσε γιὰ αὐτὸν τὸν σκοπὸ στὸ σπίτι του (τὸ ὁποῖο βρισκόταν ἐπὶ τῶν ὁδῶν Κριεζώτου καὶ Βαλαωρίτου), τὰ μετέπειτα ἱδρυτικὰ μέλη, προτείνοντάς τους τὴν ἵδρυση σωματείου μὲ σκοπὸ τὴν ἔκδοση ὠφελίμων βιβλίων. Ἡ πρότασή του ἔγινε ὁμόφωνα δεκτὴ καὶ τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1899, ἡ πριγκίπισσα τῆς Ἑλλάδος Σοφία, δέχθηκε νὰ ἀναλάβῃ τὴν ὑψηλή προστασία τοῦ Συλλόγου. Ἱδρυτικὰ μέλη: Δημ. Αἰγινήτης (Ἀθήνα 1862-1934), Τιμ. Ἀργυρόπουλος (Ἀθήνα 1847-1912), Ν. Βλάγκαλης, Μᾶρκος Δραγούμης (1840-1909), Γ. Δροσίνης (Ἀθήνα 1859-1951), Νικ. Θὼν, Μιλτ. Καλβοκορέσης, Ἀλέξ. Λαμπρινούδης, Σπυρ. Λάμπρος (Κέρκυρα 1851-Ἀθήνα 1919), Θρασύβ. Μάνος (Ναύπλιο 1835-Ἀθήνα 1922), Ἀντ. Μάτεσις, Ἀντών. Μάτσας (Χαλκίδα 1871-Ἀθήνα 1952), Λέων Μελᾶς (Μασσαλία 1872-Ἀθήνα 1905), Τρύφων Μουτζόπουλος, Σῖμος Μπαλᾶνος, Ἰω. Μπότασης (Σπέτσες 1839-Ἀθήνα 1924), Ἰω. Πανταζίδης (Κρούσοβο Μακεδονίας 1827-Ἀθήνα 1900), Γ. Πασπάτης, Ἰω. Πεσματζόγλους (1857-1906), Νικ. Πολίτης (Καλαμάτα 1852-Ἀθήνα 1921), Ἀριστομ. Προβελέγγιος (Σίφνος 1850-1936), Προκόπιος Οἰκονομίδης (Δουμενὰ Καλαβρύτων 1837-Ἀθήνα 1902), Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (Ἀπείρανθος Νάξου 1860-Ἀθήνα 1922), Θεόδ. Ρετσίνας (Ἄργος 1832-Πειραιᾶς 1932), Ἄθως Ρωμᾶνος (1858-1940), Ἕκτωρ Ρωμᾶνος (Τεργέστη 1862-Ἀθήνα 1910), Ἀλέξ. Σκουζές (Ἀθήνα 1853-1937), Στέφ. Σκουλούδης (Κωνσταντινούπολη 1838-Ἀθήνα 1928), Γ. Στρέιτ (Πάτρα 1868-Ἀθήνα 1948), Παντ. Ψύχας.
……….Στὶς 2 Μαΐου τοῦ 1899, οἱ ἱδρυτὲς ἐνέκριναν τὸ καταστατικὸ τοῦ «Συλλόγου πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων», τὸ ὁποῖο συνέταξε ὁ ἴδιος, καὶ ἐξέλεξαν Διοικητικὸ Συμβούλιο, ἀποτελούμενο ἀπὸ 8 ἱδρυτικά μέλη, μὲ πρόεδρο τὸν Βικέλα καὶ ἔμμισθο γραμματέα τὸν Γεώργιο Δροσίνη.
……….Στὶς 14 Μαΐου 1899, δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως ἡ ἔγκρισις τοῦ Καταστατικοῦ καὶ τὸν Μάρτιο τοῦ 1900, ἐκδόθηκε τὸ πρῶτο Ὠφέλιμο Βιβλίο. Σκοπός τοῦ Συλλόγου ἦταν ἡ διάδοση ὠφελίμων γνώσεων στὸν λαό, μὲ βιβλία ποὺ θὰ διατίθεντο σὲ χαμηλὴ τιμή, οὕτως ὥστε νὰ εἶνε προσιτᾶ στὸν λαό, χωρὶς ὅμως αὐτὸ νὰ εὐτελίζῃ τὴν ἐμφάνιση τῶν βιβλίων. Ἀκόμη νὰ ἔχουν, ὄχι μόνο σαφήνεια τοῦ περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ γλωσσικὴ εὐκρίνεια καὶ κατανόηση.
……….Στὸ πρῶτο ἄρθρο τοῦ Καταστατικοῦ, γράφονταν τὰ ἑξῆς: «Ἱδρύεται Σύλλογος πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων. Σκοπὸς αὐτοῦ, ἡ διάδοσις ὠφελίμων γνώσεων παρὰ τῷ λαῷ ἰδίᾳ διὰ τῆς δημοσιεύσεως βιβλιαρίων εὕωνων, εὑλήπτων, ὁμοιομόρφων καὶ φερόντων τὸ ὄνομα καὶ τὴν σφραγίδα τοῦ συλλόγου».
……….Τὴν ἰδέα γιὰ τὴν δημιουργία ἑνὸς Συλλόγου μὲ κύρια ἀσχολία τὴν ἔκδοση βιβλίων, τὴν εἶχε σκεφθεῖ ὁ Βικέλας ἀπὸ τὸ 1868, ὡρίμασε ὅμως προοδευτικῶς καὶ ὑλοποιήθηκε τὸ 1899. Ὅταν τὸ 1887 ἔμενε ἀκόμη μόνιμα στὸ Παρίσι, ἐπισκέφθηκε τὴν Ἀθήνα δίνοντας διάλεξη στὴν αἴθουσα «Παρνασσός» μὲ τὸν τίτλο: «Περί βιβλίων καὶ περὶ τῆς ἕξεως τοῦ ἀναγιγνώσκειν», στὴν ὁποία τόνιζε τὴν ἀξία τοῦ βιβλίου καὶ τὴν ἀνάγκη γενικεύσεως τῆς διαθέσεως καλῶν καὶ χρησίμων βιβλίων. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ὑποστήριζε ὅτι πρέπει νὰ ὑπάρχουν δημοτικὲς καὶ δανειστικὲς βιβλιοθῆκες, στὶς μικρὲς ἐπαρχιακὲς πόλεις, στὰ σχολεῖα, στοὺς στρατῶνες, στὶς φυλακὲς κλπ. Ἀπὸ τότε τόνιζε τὴν ἀνάγκη συστάσεως μίας ἐταιρείας, ἡ ὁποία θὰ εἶχε ὡς ἀποκλειστικὸ σκοπὸ τὴν ἔκδοση ὠφελίμων βιβλίων γιὰ τὸν λαό. Στὴν μελέτη του «Περί ἀγωγῆς» τόνιζε ὅτι ἡ βάση τῆς ἀγωγῆς πρέπει νὰ δίνεται ἀπὸ τὴν οἰκογένεια καὶ ὅτι τὸ σχολεῖο, “εἶνε ἀναγκαῖον συμπλήρωμα τῆς ἐντὸς τοῦ οἴκου δοθείσης ἀγωγῆς”.
……….Ἀπόδειξη τῆς σωστῆς ὀργανώσεως τοῦ Συλλόγου γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ του, ἦταν ὅτι ἱδρύθηκε τὸ 1899 καὶ τὸ 1900 ἐξέδωσε 12 βιβλία σὲ 205.000 ἀντίτυπα, ἐνῶ μέχρι τὸ 1909 κυκλοφοροῦσαν 100 βιβλία τοῦ Συλλόγου σὲ 850.000 ἀντίτυπα. Τὸ ἑκατοστὸ ἐκδόθηκε ἀμέσως μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Βικέλα, καὶ εἶχε τὸν τίτλο, «Ἔργα τοῦ Βικέλα». Ἡ ὕλη τῶν βιβλίων ἀπευθυνόταν πρὸς τὸν πολὺ κόσμο καὶ γι’ αὐτὸ ἀγαπήθηκαν πολύ. Ἡ τιμὴ τοῦ κάθε βιβλίου ἦταν 30 λεπτά, οἱ δὲ συγγραφεῖς ἦταν ὅλοι καταξιωμένοι ἄνθρωποι τῶν γραμμάτων.
……….Ἡ ἐκδοτικὴ ἐπιτυχία τῶν βιβλίων τοῦ Συλλόγου θορύβησε τὸν Ψυχάρη, διότι κατὰ τὸν ἴδιο διαδιδόταν στὸν λαὸ ἡ μεσαία γλῶσσα καὶ ἀποδυναμωνόταν ἡ προσπάθειά του, καθὼς καὶ τοῦ Ἑφταλιώτη γιὰ τὴν ἐπικράτηση τῆς ἀκραίας γλωσσικῆς μορφῆς τῆς «δημοτικῆς»… ποὺ αὐτοὶ ὑπεράσπιζαν. Ἔτσι, ὅταν κυκλοφόρησαν τὰ βιβλία μὲ ἐπιτυχία, ὁ Ψυχάρης ἔγραψε στὸν Ἑφταλιώτη τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1900 ὅτι: “Τὸ σπουδαῖο σήμερις, ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ χτυπήσουμε καὶ νὰ σπάσουμε τὸ κεφάλι, εἶνε ὁ σύλλογος τοῦ Βικέλα μὲ τὸν Βικέλα τὸν ἴδιο”.(!)
……….Τὰ βιβλιαράκια τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, εἶχαν μέγεθος 10 ἐπὶ 12 ἑκατοστά, μὲ πολὺ καλὴ βιβλιοδεσία, καὶ τὸ ἐξώφυλλό τους ἦταν ὡραῖο καὶ πάντα κόκκινο (τὰ κόκκινα βιβλία). Σύμφωνα μὲ τὸν Βικέλα, ἡ ποιότητα τῶν βιβλίων ἔπρεπε νὰ εἶνε καλή, γιὰ νὰ μάθῃ κανεὶς νὰ διαβάζῃ τὰ βιβλία ἀλλὰ καὶ νὰ τὰ σέβεται. Στὸν πρῶτο ἀπολογισμὸ τοῦ Συλλόγου διαβάζουμε μεταξὺ ἄλλων τὰ ἑξῆς: “Ἠθελήσαμεν, ἐξεγείροντες τὴν ἀγάπη τῆς ἀναγνώσεως, νὰ διασπείρωμεν καὶ τὸ σέβας πρὸς τὸ βιβλίον”.
……….Ὠς πρὸς τὴν γλῶσσα ποὺ γράφονταν τὰ βιβλία αὐτά, ὁ Βικέλας εἶχε ἐπιλέξει τὴν μέση ὁδό, μεταξὺ δημοτικῆς καὶ καθαρεύουσας. Σύμφωνα μὲ τὸ Καταστατικὸ τοῦ Συλλόγου, ἡ γλῶσσα ἔπρεπε νὰ εἶνε ὁμαλὴ καὶ ὅσο τὸ δυνατὸν ὁμοιόμορφη. Γιὰ νὰ εἶνε αὐτὰ τὰ βιβλία εὕληπτα, ὁ Βικέλας μαζὶ μὲ τὸν Δροσίνη, περνοῦσαν ὧρες διαβάζοντας τὰ κείμενα τῶν συγγραφέων. Ὁ Δροσίνης γράφει στὰ «σκόρπια φύλλα τῆς ζωῆς μου» ὅτι: “ Ἐπὶ χρόνια διαβάζαμε μαζὶ στὸ γραφεῖο τοῦ Συλλόγου Ὠφελίμων Βιβλίων ξένα χειρόγραφα γιὰ τύπωμα. Ὁ Βικέλας ὅλην του τὴν προσοχὴ τὴν εἶχε πῶς νὰ κάνουμε ἁπλούστερη τὴν σύνταξή τους, χωρὶς νὰ πειράζομεν τὸ βαθύτερο νόημα”.
……….Ἕνα ἄλλο γνώρισμα τῶν βιβλίων αὐτῶν ἦταν ὅτι τὸ περιεχόμενό ἦταν ἐγκυκλοπαιδικό. Ἀπὸ τὰ 100 βιβλία, τὰ 6 ἦταν μὲ περιεχόμενο θρησκευτικό, τὰ 9 ἦταν μὲ περιεχόμενο ἠθικό, 17 βιβλία ἦταν ἱστορικὰ καὶ γεωγραφικά, 16 βιογραφίες μεγάλων ἀνδρῶν, ἐπιστημονικὰ 7, γεωπονικὰ 8, φυσικῆς ἱστορίας 12, οἰκονομικὰ 6, ὑγιεινῆς 12 καὶ κοινωνικὰ 3. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἐγκυκλοπαιδικὴ τους διάσταση, τὰ βιβλία τοῦ συλλόγου ἀναγνωρίζονταν καὶ ὡς Μέσα Ἐκπαιδεύσεως ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας, καὶ κυκλοφοροῦσαν στὰ σχολεῖα τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Ὁμογένειας. Ἐπίσης βιβλία τοῦ «Συλλόγου πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων», διδάσκονταν καὶ στὴν Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολὴ στὶς κατώτερες τάξεις.
……….Ὁ Βικέλας ἐκτὸς ἀπὸ τὶς ἑξακόσιες δραχμὲς ποὺ ἦταν ἡ ἐτήσια εἰσφορὰ του, καὶ τὸ τακτικὸ δῶρο 1000 δραχμῶν κάθε ἔτος στὸ ταμεῖο τοῦ Συλλόγου, κάλυπτε ἀνώνυμα καὶ τὶς ζημιὲς τῶν ἐτησίων ἰσολογισμῶν.
……….Στὶς 20 Ἰανουαρίου 1901, χορήγησε στὸν Σύλλογο δάνειο 50.000 δραχμῶν γιὰ ἀγορὰ οἰκοπέδου καὶ ἀργότερα ἄλλα ποσὰ γιὰ τὴν ἀνέγερση κατάλληλης οἰκοδομῆς, τὰ ὁποῖα ὅμως ποτὲ δὲν εἰσέπραξε. Τὸ συνολικὸ ποσὸ τοῦ δανείου ἦταν 100.000 δραχμὲς καὶ ὁ Βικέλας μέχρι τὸν θάνατό του, εἶχε εἰσπράξει μόνο 8.000. Τὸ ποσὸ τῶν 92.000 δραχμῶν τὸ κληροδότησε μὲ τὴν διαθήκη του στὸν Σύλλογο, γιὰ τὴν ἀπόσβεση τοῦ χρέους, ὑπὸ τὸν ὅρο νὰ μὴν ὑποθηκευθῇ ἤ ἀπαλλοτριωθῇ ποτὲ τὸ κτήριο, ἐνῶ σὲ περίπτωση διαλύσεως τοῦ Συλλόγου, νὰ περιέλθῃ στὴν ἰδιοκτησία τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν γιὰ νὰ χρησιμοποιεῖται ὡς Ἐκπαιδευτικὸ Μουσεῖο καὶ Παιδαγωγικὴ βιβλιοθήκη.
……….Στὴν Γενικὴ Συνέλευση ποὺ ἔγινε στὶς 29 Ἰανουαρίου 1906, ἀνακοινώθηκε ὅτι κάποιος ἀνώνυμος δωρητὴς κατέβαλε στὸ ταμεῖο τοῦ Συλλόγου 10.000 δραχμὲς γιὰ τὴν ἀγορὰ Ὠφελίμων Βιβλίων, τὰ ὁποῖα θὰ διενείμοντο στὰ σχολεῖα ὥστε νὰ χρησιμεύσουν ὡς πυρῆνες γιὰ τὴν ἵδρυση Σχολικῶν Βιβλιοθηκῶν. Αὐτὸς ὁ ἀνώνυμος δωρητὴς ἦταν ὁ Δημήτριος Βικέλας. Σὲ τέτοιες χειρονομίες ὁ Βικέλας προέβη πολλὲς φορές, καὶ οἱ συνεργάτες του, κάθε φορὰ ποὺ μάθαιναν παρόμοιες ἀνώνυμες δωρεὲς πρὸς τὸν Σύλλογο, καταλάβαιναν ποιὸς ἦταν ὁ δωρητής.
……….Ἡ δραστηριότητα τοῦ Βικέλα στὸν τομέα τῆς Παιδείας καὶ τῆς λαϊκῆς μορφώσεως, ἦταν ἀκατάπαυστη καὶ πολυποίκιλη. Μετὰ ἀπὸ εἰσήγηση τοῦ «Συλλόγου πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων» καὶ μὲ πρωτοβουλία τοῦ Βικέλα, δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως τῆς 4ης Δεκεμβρίου 1901, «Διάταγμα περὶ Σχολικῶν Βιβλιοθηκῶν» γιὰ κάθε δημοτικὸ σχολεῖο. Ἡ Σχολικὴ Βιβλιοθήκη θὰ περιελάμβανε βιβλία τὰ ὁποῖα θὰ μποροῦσαν νὰ δανείζονται οἱ μαθητὲς γιὰ νὰ τὰ διαβάζουν στὸ σπίτι αὐτοὶ καὶ οἱ οἰκογένειές τους. Ἡ ἐπιλογὴ τῶν βιβλίων θὰ γινόταν ἔτσι ὥστε ἡ Σχολικὴ Βιβλιοθήκη νὰ ἐξυπηρετῇ τὶς ἰδιαίτερες τοπικὲς ἀνάγκες.
……….Στὶς 3 Μαρτίου τοῦ 1903, μὲ ψήφισμα τοῦ Συλλόγου, ὁ Δημήτριος Βικέλας προέβη στὴν σύσταση Σχολικοῦ Μουσείου, Σχολικῆς Βιβλιοθήκης καὶ Συλλογῆς Πινάκων ἐποπτικῆς διδασκαλίας.
……….Μὲ πρωτοβουλία τοῦ Συλλόγου πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων σὲ συνεργασία μὲ τὸν Σύλλογο πρὸς Διάδοσιν τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων καὶ τὸν Φιλολογικὸ Σύλλογο τοῦ Παρνασσοῦ, συγκλήθηκε τὸ Ἐκπαιδευτικὸ Συνέδριο στὶς 31 Μαρτίου 1904. Ὁ ἴδιος ὁ Βικέλας συμμετεῖχε ἐνεργὰ στὸ Συνέδριο καὶ ὑπέβαλε ἐκτεταμένο ὑπόμνημα Περὶ Γυναικείας Ἀγωγῆς. Εἶχε ὑπολογίσει ὅτι στὴν Ἑλλάδα 160.000 κορίτσια δὲν πηγαίνουν στὸ σχολεῖο τῆς πρωτοβάθμιας ἐκπαιδεύσεως, ἔναντι 56.000 ἀγοριῶν, καὶ τόνιζε ὅτι: “ Ἡ τοιαύτη ὑστέρησις ὡς πρὸς τὴν γυναικεῖαν ἐκπαίδευσιν, καταβιβάζει τὴν θέσιν τῆς ὅλης Ἑλλάδος εἰς τὴν κλίμακα τῆς δημοσίας ἐκπαιδεύσεως”.
……….Συνδυάζοντας τὴν μητρότητα μὲ τὴν ἐκπαίδευση, ὑποστήριζε ὅτι εἶναι ἀναγκαία ἠ ἐκπαίδευση τῶν κοριτσιῶν γιὰ νὰ μὴν ἀνατρέφονται στὸ ἑξῆς τὰ τέκνα τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ μητέρες ἀγράμματες καὶ ἀμόρφωτες. “Ἀνάγκη λοιπὸν σκέψεως, καὶ σκέψεως σοβαρᾶς, ἐὰν θέλουμε νὰ μὴν ἀνατρέφωνται καὶ ἑφεξῆς τὰ τέκνα τῆς Ἑλλάδος ὑπὸ μητέρων ἀγραμμάτων καὶ ἀμορφώτων. Τὸ πρᾶγμα ἔχει βεβαίως τᾶς δυσκολίας του, ἀλλὰ δυσκολίας ὄχι ἀνυπερβλήτους”.
……….Πίστευε ἐπίσης ὅτι ἡ βάση τῆς γυναικείας ἐκπαιδεύσεως εἶνε τὰ δημοτικὰ σχολεῖα τονίζοντας ὅτι: “Εἰς αὐτὰ καὶ μόνο ἡ μεγίστη μερὶς τῶν Ἑλληνίδων διδάσκεται τᾶς στοιχειώδεις γνώσεις, μὲ τᾶς ὁποίας θὰ εἰσέλθῃ εἰς τὸ στάδιον τοῦ πρακτικοῦ βίου. Αὐτὰ πρὸς πάντων ἀνάγκη νὰ βελτιώσωμεν. Καὶ νὰ τὰ πολλαπλασιάσωμεν ἀνάγκη, καθόσον ἀριθμητικῶς μένομεν εἰσέτι, ὡς πρὸς τὸ κεφάλαιον τοῦτο, δυσαναλόγως ὀπίσω”. Οἱ ἐργασίες τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ Συνεδρίου διήρκεσαν μέχρι τὶς 4 Ἀπριλίου, 1904. Ὁ συνεργάτης τοῦ Δημητρίου Βικέλα, Γεώργιος Δροσίνης, πρότεινε, μετὰ ἀπὸ συνεννόηση μὲ τὸν Βικέλα, τὴν ἵδρυση «Ἑλληνικοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ Συνδέσμου» καὶ ἡ πρόταση ἔγινε δεκτή.
……….Στὶς 25 Ἰανουαρίου τοῦ 1905, ἔγιναν τὰ ἐγκαίνια τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ Μουσείου τὸ ὁποῖο εἶχε συσταθεῖ ἀπὸ τὸν Σύλλογο πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων, μὲ εἰδικὴ αἴθουσα παιδαγωγικῆς βιβλιοθήκης ἡ ὁποία περιελάμβανε τὰ κυριότερα ξένα συγγράμματα περὶ παιδαγωγικῆς καθὼς ἐπίσης καὶ παιδαγωγικὰ περιοδικὰ τῆς Δυτικῆς καὶ Κεντρικῆς Εὐρώπης.
……….Λίγο πιὸ πρίν, στὶς 23 Ἰανουαρίου 1905, μετὰ ἀπὸ πρόταση τοῦ Βικέλα, ὁ Σύλλογος εἶχε ἀποφασίσει ὅτι σὲ περίπτωση διαλύσεώς του, τὸ Μουσεῖο καὶ ἡ Βιβλιοθήκη θὰ περιέλθουν στὴν ἰδιοκτησία τοῦ Πανεπιστημίου.
……….Μὲ πρωτοβουλία ἐπίσης τοῦ Βικέλα, ἀποφασίσθηκε ἡ ἵδρυση στὸν Ἰλισὸ πρότυπης Σκοπευτικῆς Σχολῆς γιὰ τὴν μαθητιῶσα νεολαία, μὲ δαπάνη τοῦ Παρίση Μπελένη, ὁμογενὴ ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Ὁ Βικέλας τὸν ἔπεισε νὰ διαθέσῃ τὸ ποσὸ τῶν 30. 000 δραχμῶν γιὰ τὴν ἵδρυση τῆς Σκοπευτικῆς Σχολῆς. Ἔτσι τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1907, ὁ Μπελένης ἔστειλε τὸ ποσὸ στὸν Σύλλογο πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων ὁ ὁποῖος καὶ ἀνέλαβε ἀμέσως τὴν κατασκευὴ τῆς Σχολῆς δίπλα στὸν Ἰλισὸ καὶ τὸ Ζάππειο.
……….Οἱ ἐνέργειες τοῦ Συλλόγου νὰ εἰσαχθῇ ἡ σκοποβολὴ στὰ σχολεῖα, στέφθηκαν μὲ ἐπιτυχία. Ἡ δωρεὰ 100 λιρῶν τῶν ἀδελφῶν Ἀλεξάνδρου καὶ Ἡρακλέους Βόλτων, ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο, ἐνίσχυσε τὶς ἐνέργειες αὐτές, διότι μὲ τὸ ποσὸ αὐτὸ ἡ Σχολὴ προμηθεύτηκε ἀπὸ τὴν Γαλλία καὶ τὴν Ἐλβετία δέκα ὑποδειγματικὰ ὅπλα μὲ ἀνάλογο ἀριθμὸ στόχων. Ἀργότερα οἱ δωρητὲς πρόσφεραν 5000 χρυσὰ φράγκα γιὰ νὰ ἀπονέμονται ἔπαθλα σὲ μαθητικὲς ὁμάδες καὶ σὲ πρωταθλητές. Μὲ ἐνέργειες τοῦ Βικέλα, στὶς 20 Δεκεμβρίου 1907, ἐκδόθηκε διάταγμα, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο οἱ μαθητὲς τῶν γυμνασίων τῶν δύο ἀνωτέρων τάξεων τῶν ἑλληνικῶν σχολείων, τῶν δημοσίων ἐμπορικῶν σχολῶν, καὶ τῆς σχολῆς γυμναστῶν, ἐπιβάλλεται νὰ ἀσκοῦνται στὴν σκοποβολή. Τὰ ἐγκαίνια τῆς Σκοπευτικῆς Σχολῆς στὸν Ἰλισό, ἔγιναν στὶς 24 Ἰανουαρίου τοῦ 1908. Τὸ σχολικὸ αὐτὸ σκοπευτήριο, λειτούργησε ἔως τὸ 1939, ὁπότε κατεδαφίστηκε ἀπὸ τὸν Δῆμο Ἀθηναίων γιὰ νὰ περάσῃ ἡ τεχνητὴ κοίτη τοῦ Ἰλισοῦ.
……….Μὲ πρωτοβουλία τοῦ Βικέλα, ὁ Σύλλογος πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων ἀνέλαβε τὴν ἵδρυση τοῦ Οἴκου Τυφλῶν, στὶς 7 Μαῒου 1906, γιὰ τὴν προστασία, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐκπαίδευση τῶν τυφλῶν στὴν Ἑλλάδα, ὑπὸ τὴν προεδρία τοῦ Μητροπολίτου Ἀθηνῶν. Ἡ πρώτη ἀφορμὴ γιὰ τὴν μελέτη τοῦ ζητήματος, εἶχε δοθεῖ ἀπὸ τὴν Σχολικὴ Ἔκθεση τοῦ 1904, μὲ τὴν ἀποστολὴ ἐκθεμάτων ἀπὸ τὸ Ἰλλτζὰχ τῆς Ἁλσατίας, εἰδικοῦ Σχολείου Τυφλῶν. Στὰ ἐκθέματα ἐκεῖνα περιλαμβάνονταν πίνακες καὶ βιβλία γιὰ διδασκαλία τυφλῶν, τὰ ὁποῖα δωρίθηκαν στὸ Ἐκπαιδευτικὸ Μουσεῖο. Ἐπίσης τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ ἑλληνικὸ κράτος μέχρι τότε δὲν εἶχε μεριμνήσει γιὰ τοὺς τυφλοὺς καὶ κωφαλάλους πολίτες, ἔδωσε τὴν ὤθηση στὸν Βικέλα νὰ σκεφθῇ τὴν ἵδρυση Σχολῆς Τυφλῶν στὴν Ἀθήνα. Ἀνώνυμος δωρητὴς ἔθεσε στὴν διάθεση τοῦ Συλλόγου τὸ ἀναγκαῖο ποσὸ γιὰ τὴν ἀποστολὴ στὸ Ἰλλτζὰχ μίας ὑποτρόφου, μὲ σκοπὰ νὰ σπουδάσῃ ἐκεῖ τὶς ἄριστες μεθόδους τῆς ἀνατροφῆς καὶ διδασκαλίας τῶν τυφλῶν, καὶ νὰ τὶς εἰσαγάγει στὴν Ἑλλάδα. Ὡς ὑπότροφος στάλθηκε ἡ Εἰρήνη Λασκαρίδου, ἡ ὁποία σπούδασε ἐπὶ 14 μῆνες σὲ διάφορες σχολὲς τυφλῶν καὶ ἐπισκέφθηκε ἐκπαιδευτικὰ ἱδρύματα στὴν Σουηδία. Ὅταν ἐπέστρεψε, διορίστηκε διευθύντρια τοῦ Οἴκου Τυφλῶν στὴν Καλλιθέα.
……….Γιὰ τὴν ἵδρυσή του, ὁ Βικέλας τὸ καλοκαίρι τοῦ 1905, ἐπισκέφθηκε στὴν Εὐρώπη σχολὲς τυφλῶν καὶ ἄσυλα, συλλέγοντας σχετικὰ βιβλία καὶ ὄργανα διδασκαλίας, τὰ ὁποῖα ἔστειλε στὴν Ἀθήνα.
Πηγές:
-
Ἐπιλεγμένα ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν Μεταπτυχιακὴ διατριβὴ τῆς Παναγιώτας Τόκα-Ἀριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
-
Σύλλογος πρὸς Διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων.