,
……….
……….Στὶς 30 Ἰανουαρίου τοῦ 1880, ὁ γεννηθὴς στὸ Βαφεοχῶρι τοῦ Βοσπόρου ἀλλὰ φερόμενος νὰ ἔχει Ποντιακὴ καταγωγή, Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Ἰωακεὶμ Γ΄ ὁ Μεγαλοπρεπής, ἔθεσε τὰ θεμέλια τοῦ νέου οἰκοδομήματος τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχολῆς, στὸν λόφο τοῦ Φαναρίου. ……….Ἀπὸ τὴν σύστασή της, μέχρι τὸ 1803, ἡ Πατριαρχικὴ Ἀκαδημία στεγάσθηκε σὲ διάφορα οἰκήματα τοῦ Φαναρίου. Τὸ 1804 ἡ Σχολὴ μεταφέρθηκε στὸ μέγαρο τοῦ Ἀλέξανδρου Μαυροκορδάτου στὴν Ξηροκρήνη (Κουρούτσεσμε). Ἐκεῖ λειτούργησε μέχρι τὸ 1825. Χάρις στὶς δωρεὲς τοῦ Γεωργίου Ζαρίφη, τῶν πατέρων τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπεδίου, καθὼς κι ἄλλων δωρητῶν, στὶς 30 Ἰανουαρίου 1880, ἑορτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἐγκαταστάθηκε ὁ θεμέλιος λίθος ἑνὸς ἐπιβλητικοῦ ὥς ἔμελλε νὰ εἶναι κτηρίου, τὸ ὁποῖο δεσπόζει ἐπὶ τοῦ Κερατίου Κόλπου, στὴν συνοικία τοῦ Μουχλίου καὶ πλησίον τοῦ ὁμωνύμου ναοῦ τῆς Παναγίας. Ἀρχιτέκτονας ἦταν ὁ Κωνσταντῖνος Δημάδης.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Ἀπὸ τὴν Ἅλωση ἔως τὰ πρῶτα χρόνια τοῦ 19ου αἰῶνος
……….Καμμία ἐκκλησία, ἐκτὸς ἴσως ἀπὸ τὴν πλέον εὐαγγελική, δὲν μπορεῖ νὰ εὐημερήσῃ χωρὶς κάποιο πολιτιστικὸ ἐπίπεδο ἀνάμεσα στὸν κλῆρο καὶ ἀνάμεσα στοὺς λαϊκούς. Στὸ πεδίο τῆς ἐκπαιδεύσεως ἡ Ἑλληνικὴ Ἐκκλησία ἔμελλε νὰ αἰσθανθῇ τὶς συνέπειες τῆς δουλείας πιὸ ἔντονες καὶ πιὸ καταστροφικές.
……….Τὴν ἐποχή τῆς Ἁλώσεως τῆς Πόλης τὸ Πανεπιστήμιο ὑπῆρχε ἀκόμη. Ἀλλὰ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς καθηγητὲς του εἶχαν ἤδη μεταναστεύσει, ἀναζητώντας μεγαλύτερη ἀσφάλεια στὴν Ἰταλία, ὅπου ἡ παιδεία τους ἐκτιμάτο καὶ οἱ μισθοὶ τους πληρώνονταν τακτικότερα. Ὁ πρύτανής του, τὸ 1453, ἦταν ἔνας ἰκανὸς νεαρὸς λόγιος, ὁ Μιχαὴλ Ἀποστόλης, ὁ ὁποῖος εὐνοοῦσε τὴν ἕνωση μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ῥώμης, ἀλλὰ οἱ ἀπόψεις του φαίνεται ὅτι ἐξαφανίστηκαν μαζὶ μὲ τοὺς μαθητὲς του. Αἰχμαλωτίστηκε ὅταν ἔπεσε ἡ Πόλη, ἀλλὰ ἀργότερα διέφυγε στὴν Ἰταλία ὅπου εἶχε μία διακεκριμένη σταδιοδρομία.
……….Στὴν Θεσσαλονίκη, στὸν Μυστρᾶ καὶ στὴν Τραπεζοῦντα, φαίνεται ὅτι ὑπῆρχαν ἀκαδημίες οἱ ὁποῖες ἐξαρτιόνταν ἀπὸ τὸ κράτος γιὰ τὴν χρηματοδότησή τους. Ὅταν κάθε πόλη μὲ τὴν σειρὰ της καταλαμβανόταν ἀπὸ τοὺς τούρκους, ὅλα αὐτὰ τὰ κέντρα ἀνώτερης ἐκπαίδευσης, ἀναπόφευκτα ἔπαψαν νὰ λειτουργοῦν.
……….Στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅ,τι ἔμεινε ἀπὸ τὰ συντρίμμια ἦταν ἡ Πατριαρχικὴ Ἀκαδημία. Εἶχε λειτουργήσει σὲ συνεργασία μὲ τὸ Πανεπιστήμιο, μὲ τὸ ὁποῖο μοιραζόταν τοὺς καθηγητές, ἀλλὰ ἐνέγραφε ἀγόρια νεαρώτερης ἡλικίας καὶ ἐπικεντρωνόταν στὶς θεολογικὲς καὶ ὄχι στὶς θύραθεν σπουδές. Τώρα περισσότερο ἀπὸ ποτέ, αὐτὴ ἡ Ἀκαδημία, ἔπρεπε νὰ ἀφιερωθῇ στὴν μόρφωση τῶν κληρικῶν. Οἱ ἀνώτερες θύραθεν σπουδές, συμπεριλαμβανομένης τῆς φιλοσοφίας, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς στοιχειώδεις γνώσεις, ἐγκαταλείφθηκαν.