,
,
Η ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΩΝ
Εἰσήγηση κ. Δημήτριου Μιχαλόπουλου, Διευθυντοῦ τοῦ Μουσείου τῆς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν
(…) πολὺ λίγα εἴμαστε σὲ θέση νὰ ξέρουμε ὄσον ἀφορὰ τὶς διαδικασίες μέσῳ τῶν ὁποίων πραγματοποιήθηκε ἡ πορεία πρὸς τὴν Ἐπανάσταση. Αὐτὰ τὰ πολὺ λίγα, δὲν εἶναι στὴν οὐσία τίποτα περισσότερο ἀπὸ τὴν σημασία τοῦ θανάτου τῶν Νεομαρτύρων.
Εἶναι σαφὲς ὅτι τὸ ἀποφασιστικὸ βῆμα πρὸς τὴν Ἐπανάσταση δὲν ἔγινε οὔτε τὸ 1806 στὴν Πελοπόννησο μὲ τὴν σπουδαία ἐξέγερση τοῦ Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, οὔτε τὸ 1814, ὁπότε σχηματίστηκε στὴν Ὀδησσὸ ὁ πυρῆνας τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, ἀλλὰ κατὰ μία ἄποψη τουλάχιστον, τὸ 1808 στὴν Μακεδονία, συγκεκριμένα στὶς Σέρρες. Ἐκεῖ πράγματι, ἐμφανίστηκε τὴν Μεγάλη Δευτέρα ἐκείνου τοῦ ἔτους, ὁ ἱερομόναχος Νικῆτας, ἀπὸ τὴν Σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης στὸ Ἅγιον Ὄρος. Εἶχε ἔλθει στὶς Σέρρες μὲ ἕνα καὶ μόνο σκοπό· νὰ ἀναζητήσῃ μαρτυρικὸ θάνατο.
Καὶ στὸ σημεῖο αὐτό, ἀξίζει ν΄ ἀναλογιστῇ κανεὶς ὅτι τότε, εἶχε οὐσιαστικῶς περάσει ἡ ἐποχὴ τῆς μεγάλης καταπίεσης. Ἡ ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία, μὲ πρωτοβουλία σουλτάνων ὅπως ὁ Σελίμ Γ΄ καὶ κυρίως ὁ Μαχμοὺτ Β΄, ἦταν σὲ φάση ἐξευρωπαϊσμοῦ, στὰ πλαίσια τοῦ ὁποίου προβλεπόταν ἀναβάθμιση τῆς θέσης καὶ τοῦ ρόλου τῶν Ἑλλήνων καὶ γενικότερα τῶν Χριστιανῶν. Τίποτα λοιπὸν δὲν ἐξανάγκασε τὸν Ἅγιο Νικῆτα νὰ δώσῃ μαρτυρία πίστης ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ.
Αὐτὸς ὅμως ἦταν ἀποφασισμένος νὰ τὸ πράξῃ, μὲ ἄλλα λόγια νὰ ἀναζητήσῃ μόνος του τὸν θάνατο. Γιατί; Διότι – θὰ μποροῦσε νὰ ἀπαντήσῃ κανείς – οἱ γονεῖς του ἦταν κρυπτοχριστιανοὶ ἀπὸ τὸν Πόντο καὶ ὁ ἱερομόναχος Νικῆτας, ἔφερε βαρύτατα τὸ γεγονὸς ὅτι εἶχαν κάνει ἔστω καὶ ψεύτικα σουνέτι, δηλαδὴ περιτομή. Ὑπῆρχε ὅμως καὶ ἄλλη αἰτία, ὁπωσδήποτε σπουδαιότερη. Ὁ Νικῆτας ἀναζήτοῦσε ἐνδομύχως νὰ ἀποδείξῃ ὅτι ἡ – ὅποια – συμβίωση Ἑλλήνων καὶ τούρκων, ἀποτελοῦσε πιὰ παρελθόν. Εἶχε ἤδη ἔλθει ὁ καιρὸς νὰ φτιάξουν οἱ Ἕλληνες, Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι, δικὸ τους Κράτος. Ἄλλωστε, ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποίῖο μαρτύρησε ὁ Ἅγιος Νικῆτας, εἶναι χαρακτηριστικός. Ἀποκάλυψε στὸν ἡγούμενο καὶ τοὺς ἄλλους πατέρες τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος, στὸ Ἅγιο Ὄρος πάντα, ὅπου εἶχε πάει μετὰ τὴν Σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης, τοὺς λογισμοὺς του, νὰ ἀναζητήσῃ, μὲ λίγα λόγια, μόνος του, τὸν μαρτυρικὸ θάνατο.