ΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΠΙΔΡΟΜΑΙ

.

,

Αι κατά τής Μακεδονίας επιδρομαί 

.

……….Οι Μακεδόνες από τους μυθικούς χρόνους μέχρι τής κατακτήσεώς των υπό των Ρωμαίων (146 π.Χ.) παρέμεινον προσηλωμένοι εις τα ιστορικά πεπρωμένα τού Ελληνισμού. Η Μακεδονία απετέλει το προς Βορράν προπύργιον τής αμύνης τής Ελληνικής φυλής.

……….Ο ιστορικός Πολύβιος χαρακτηριστικώς περιέγραψε την ιστορικήν αυτήν αποστολήν των Μακεδόνων με την ακόλουθον αξιοσημείωτον περικοπήν: «Ποίαν και πόσον μεγάλην τιμήν πρέπει να λάβουν οι Μακεδόνες, οι οποίοι το μεγαλύτερον διάστημα τής ζωής των δεν παύουν να πολεμούν προς τους βαρβάρους διά την ασφάλειαν των Ελλήνων».

……….Κατ’ αρχάς επροστάτευσαν την Ελλάδα από τα διάφορα Ιλλυρικά φύλα. Μετέπειτα επικεφαλής όλων των Ελλήνων κατετρόπωσαν τους Πέρσας, τον προαιώνιον εχθρόν τού τότε Ελληνισμού και μετέφερον τον ελληνικόν πολιτισμόν και την ελληνικήν γλώσσαν εις τας χώρας τής Ανατολής. Απέκρουσαν δε πάντοτε τους επιδρομείς τής Ελλάδος εξ οιασδήποτε κατευθύνσεως κι’ αν ήρχοντο αυτοί.

……….Ως τοιούτοι επιδρομείς πρέπει να θεωρηθούν οι Ρωμαίοι, οι οποίοι επωφελούμενοι από τας έριδας μεταξύ των Ελλήνων, κατόρθωσαν να κυριαρχήσουν όχι μόνον τής Ελλάδος και τής Βαλκανικής, αλλά και ολοκλήρου σχεδόν τού τότε γνωστού κόσμου. Η Μακεδονία παρέμεινεν υπό την κυριαρχίαν των Ρωμαίων μέχρι τής δημιουργίας τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (395 μ.Χ.), χωρίς ουδ’ επ’ ελάχιστον να απολέσει τον ελληνικόν χαρακτήρα της.

……….Ο Στράβων, περιοδεύσας την Βαλκανικήν, η οποία ευρίσκετο τότε υπό την Ρωμαϊκήν κυριαρχίαν, συνήντησε την ελληνικήν φυλήν μέχρι των Σκοπίων και των Βελεσσών, ελληνικούς δε συνοικισμούς και πέραν τής οροσειράς τού Αίμου εις την κοιλάδα τού Δουνάβεως. Γράφει δε ως γενικόν συμπέρασμα εις τα «Γεωγραφικά» του:

«Είναι λοιπόν Ελλάς και η Μακεδονία».

……….Ο δε ιστορικός Χέρτσμπεργκ λέγει ότι: «[ ] από τας δύο διοικήσεις τής επαρχίας τού Ιλλυρικού, τής Μακεδονίας και τής Δακίας, η μεγάλη διοίκησις τής Μακεδονίας περιελάμβανε και τον Ευρωπαϊκόν Ελληνισμόν επί αιώνας. Και τούτο διότι αι εξ επαρχίαι αυτής, η Μακεδονία από τού Σκάρδου ή τού Δουνάβεως, ήσαν και παρέμειναν, εξαιρουμένης τής Νέας Ηπείρου, κυριώτατα ως η αληθής χώρα τού Ευρωπαϊκού Ελληνισμού και μάλιστα μεθ’ όλων των παλαιοτέρων και νεωτέρων ελληνικών φυλών».

……….Κατά τας μεγάλας μετακινήσεις των λαών τής Ευρώπης, αι οποίαι ήρχισαν το 216 μ.Χ. καί συνεχίσθησαν επί 1200 και πλέον έτη, η Μακεδονία ως επαρχία τής νέας Ελληνικής Αυτοκρατορίας τού Βυζαντίου υπέστη απείρους επιδρομάς. Η εξαιρετική θέσις της καί ο πλούτος τού εδάφους της προσείλκυσαν πλείστους λαούς. Οι επιδρομείς αυτοί, άλλοτε μεν διά τής βίας, άλλοτε δε ειρηνικώς, τιθέμενοι εις την υπηρεσίαν τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εγκατεστάθησαν προσωρινώς ή διήλθον από τα εδάφη της.

……….Γότθοι, Θύννοι, Άβαροι, Γέται, Γεπίδαι, Σλαΰοι, Βούλγαροι, Πετσενέγοι, Κομάνοι, Σέρβοι, Τούρκοι κ.ά. απησχόλησαν κατά καιρούς την ιστορίαν της. Από όλους αυτούς όμως μόνον οι Σλαΰοι, οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι, καί οι Τούρκοι διεξεδίκησαν μονιμωτέραν εγκατάστασιν εις την Μακεδονίαν.

……….Κατά την διάρκειαν τού 6ου αιώνος μ.Χ. οι Σλαΰοι, οι οποίοι ήσαν επί το πλείστον κτηνοτρόφοι οργανωμένοι κατά πατριαρχίας, εχρησιμοποιούντο υπό των Γετιδών, των Άβάρων καί των Ούννων εις βοηθητικάς υπηρεσίας των στρατών των. Με αυτήν την ιδιότητά των, ακολουθούντες δηλαδή τούς πολεμικωτέρους λαούς, εισέδυσαν εις την Μακεδονίαν καί μέχρι τού 8ου αιώνος, προχωρούντες βραδέως έφθασαν καί μέχρι Πελοποννήσου. Η διείσδυσις όμως αυτή δεν ήτο πολυάριθμος καί, επειδή δεν απετέλουν πολεμοχαρή φυλήν, εγκατεστάθησαν εις τα ορεινά μέρη μακράν των κατωκημένων τόπων.

Κατά την ιδίαν περίπου εποχήν οι Βούλγαροι, οι οποίοι δεν ήσαν Σλαΰοι, αλλά άστε την καταγωγήν, κατήλθον από την περιοχήν βορείως τού Δουνάβεως.

……….Το έτος 679 μ.Χ. ανεγνωρίσθησαν υπό τού Κωνσταντίνου τού Δ΄ ως αυτόνομοι υποτελείς εις την καταληφθείσαν υπ’ αυτών περιοχήν, έναντι μερικών στρατιωτικών υπηρεσιών. Οι Βούλγαροι, κατελθόντες νοτίως τού Δουνάβεως, εύρον ασφαλώς εις την χώραν αυτήν Έλληνας ιθαγενείς, εκλατινισθείσας θρακοϊλλυρικάς φυλάς καί Σλαΰους. Οι τελευταίοι δέν ήσαν περισσότεροι των Ελλήνων καί των εκλατινισμένων Θρακοϊλλυριών, υπερέβαινον όμως εις αριθμόν τούς Βουλγάρους. Ως εκ τούτου οι Σλαΰοι, εις διάστημα 150 περίπου ετών, επέτυχον να εκσλαυΐσουν γλωσσικώς, όχι μόνον τούς εκεί υπάρχοντας υποτελείς Έλληνας καί τούς εκλατινισμένους θρακοϊλλυριούς, αλλά καί αυτούς τούτους τούς άρχοντας τής χώρας, τούς Βουλγάρους. Το γεγονός αυτό αποτελεί την πρώτην απόδειξιν τού πόσον ευκόλως μεταδίδεται η σλαυϊκή γλώσσα, τόσον εις τούς υπηκόους, όσον καί εις τούς άρχοντας.

……….Οι εκσλαυϊσθέντες Βούλγαροι περί τας αρχάς τού 9ου αιώνος με ηγεμόνα τον Κρούμον (802—814 μ.Χ.) ήρχισαν να κατέρχωνται νοτίως τού Αίμου καί να επιτίθενται κατά τού Βυζαντίου. Αργότερον υπό τον ηγεμόνα των Συμεών (893—927 μ.Χ.) οι Βούλγαροι ήρχισαν να εισέρχωνται εις την Μακεδονίαν καί επροχώρησαν πρός Ανατολάς μέχρι των τειχών τής Κωνσταντινουπόλεως. Βούλγαροι ιστορικοί θεωρούν την Βουλγαρίαν τού Συμεών ως εκτεινομένην μέχρις Ολύμπου καί Ιωαννίνων, αλλά τούτο δεν έχει αποδειχθεί ιστορικώς. Ο Συμεών αυτοαποκληθείς «Τσάρος των Βουλγάρων και των Γραικών» μόνον επιδρομάς καί λεηλασίας διενήργησε κατά τής Μακεδονίας, τα δε σύνορα τού Κράτους πρός το Βυζάντιον δεν μετεβλήθησαν. Η μόνη θετική εδαφική επέκτασις εγένετο πρός την Σερβίαν.

……….Μετά τον θάνατον τού Συμεών ο υιός του Πέτρος συνήψεν ειρήνην με το Βυζάντιον καί ενυμφεύθη την Ελληνίδα πριγκήπισσαν Μαρίαν, εγγονήν τού Αυτοκράτορος Ρωμανού Λεκαπηνού. Το έτος 971 μ.Χ. η Βουλγαρία κατελήφθη από τον Έλληνα Αυτοκράτορα Ίωάννην Τσιμισκήν. Το 977 την αρχήν των Βουλγάρων ανέλαβεν ο Σαμουήλ (977—1014 μ.Χ.), ο οποίος αναδιοργάνωσε το Βουλγαρικόν κράτος. Κατά την εποχήν αυτήν ο Έλλην Αυτοκράτωρ Βασίλειος ο Β΄,  ο αποκληθείς Βουλγαροκτόνος, ήτο απησχολημένος με εμφυλίους αγώνας εις την Μικράν Ασίαν. Ο Σαμουήλ επωφελούμενος αυτού τού γεγονότος επέτυχε να καταλάβει την Μακεδονίαν, να κατέλθει μέχρι Θεσσαλίας καί να κυριεύσει την Λάρισαν, το Δυρράχιον καί την Βέροιαν. Το έτος 996 μετέφερε την πρωτεύουσάν του εις την Πρέσπαν. Όταν όμως επέστρεφε μετά τού στρατού του εις Πρέσπαν εκ Πελοποννήσου, όπου είχε μεταβεί διά λεηλασίαν, ελληνικαί δυνάμεις ορμηθείσαι εκ Θεσσαλονίκης υπό τον Στρατηγόν Νικηφόρον Ουρανόν τον αιφνιδίασαν παρά τον Σπερχειόν ποταμόν καί τον κατενίκησαν. Ο ίδιος ο Σαμουήλ κατώρθωσε να διασωθεί καί να αναδιοργανώσει τον στρατόν του, μετέφερε δε καί πάλιν την έδραν του εις την Αχρίδα το έτος 1000. Αλλά ο αυτοκράτωρ Βασίλειος επεδίωκε την πλήρη εξόντωσιν των Βουλγάρων. Τελικώς, το έτος 1014 εις την στενωπόν τού Κλειδίου ο Έλλην Στρατηγός Νικηφόρος Ξιφίας επέτυχε να καταστρέψει ολόκληρον τον στρατόν τού Σαμουήλ. Όταν επληροφορήθη ο Σαμουήλ την συμφοράν, απεβίωσεν (6 Όκτωβρ. 1014). Όμως το Βουλγαρικόν κράτος τής Αχρίδος κατώρθωσε νά επιζήσει επί τέσσαρα ακόμη έτη, μέχρι τού 1018, οπότε με υπογραφείσαν συνθήκην υπήχθη υπό την Ελληνικήν Αυτοκρατορίαν.

……….Από τής εποχής αυτής καί μέχρι τού έτους 1185 η Βουλγαρία κατέστη Βυζαντινή επαρχία καί τα σύνορα τής Αυτοκρατορίας επεξετάθησαν μέχρι Βελιγραδίου καί Δαλματίας. Οι Βούλγαροι ανεμίχθησαν με τα σλαυϊκά φύλα καί το όνομά των υπεννόει όλους τούς λαούς, οι οποίοι ωμίλουν την σλαυϊκήν γλώσσαν.

……….Κατά την διάρκειαν τής περιόδου αυτής, από το έτος 1018 μέχρι το έτος 1185, επανήλθεν εις την Μακεδονίαν η Ελληνική διοίκησις καί οι διωγμοί κατά των Ελλήνων εσταμάτησαν. Οι Έλληνες ήρχισαν να επικρατούν όχι μόνον εις τας πόλεις, αλλά καί εις την ύπαιθρον χώραν. Άλλωστε είναι βέβαιον ότι οι εγκατασταθέντες εις Μακεδονίαν Σλαύοι, ουδέποτε ουσιαστικώς εξετόπισαν τον αρχικόν πληθυσμόν. Εις αυτό συνετέλεσαν καί τα ληφθέντα μέτρα υπό τού Βασιλείου διά την Μακεδονίαν. Επί τού αντικειμένου τούτου ο ιστορικός Νικηφόρος Γρηγοράς λέγει ότι: «Όμως μετά πάροδον ετών ό βασιλεύς Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος κατόπιν μαχών πολλών συνέτριψε τέλος και υπεδούλωσε τοιύτους (τους Βουλγάρους). Και από μεν την χώραν εξώρισε τους εναπομείναντας εις την κάτω Μοισίαν πλησίον τού Ίστρου και το όνομα (Βουλγαρία), ως άλλον τι μνημείον δι’ εκείνους έχει εναπομείνει εις την αρχιεπισκοπήν (τής Αχρίδος)».

……….Το έτος 1185, εις εποχήν κατά την οποίαν η Ελληνική αυτοκρατορία ήτο απησχολημένη μέ τούς Νορμανδούς καί τας Σταυροφορίας, η Βουλγαρία έγινε καί πάλιν ανεξάρτητος υπό τούς αδελφούς Ασάν καί Πέτρον. Οι τελευταίοι αυτοαπεκαλούντο Βλάχοι, κατήγοντο όμως εκ Κουμάνων, οι οποίοι από αρκετών ετών είχον καταπλημμυρίσει την Βουλγαρίαν. Οι δύο αυτοί αδελφοί εδολοφονήθησαν καί την θέσιν των κατέλαβεν ο μικρότερος αδελφός των Ιωαννίτσης ή Σκυλοϊωάννης. Αυτός επεξέτεινε το κράτος του από Ευξείνου μέχρι Στρυμόνος καί Άνω Αξιού), συμπεριλαμβανομένων τού Κιουστεντήλ καί των Σκοπίων καί ανεγνωρίσθη ως Τσάρος των Βλάχων καί των Βουλγάρων. Το έτος 1207 ο Ιωαννίτσης επολιόρκησε την Θεσσαλονίκην, η οποία ουδέποτε κατελήφθη από τούς Βουλγάρους ή τούς Σλαύους καί προ αυτής εφονεύθη.

……….Ακολούθως το κράτος του εδιχάσθη καί διεμοιράσθη μεταξύ των Λατίνων τής Θεσσαλονίκης καί τού Δεσποτάτου τής Ηπείρου. Βραδύτερον, ο Έλλην δεσπότης τής Ηπείρου Θεόδωρος Δούκας Άγγελος Κομνηνός, επεξέτεινε την κυριαρχίαν του μέχρι την Αδριανούπολιν. Ὀμως το έτος 1230 ενικήθη παρά τον Έβρον ποταμόν υπό τού Τσάρου Ασάν τού Β’.

……….Οι Βούλγαροι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι ο Ασάν ο Β’ περιελάμβανεν εις το κράτος του την Ήπειρον καί την Μακεδονίαν. Τούτο όμως διαψεύδει ο Ακροπολίτης, ο οποίος σαφώς αναγράφει εις την ιστορίαν του: «και απ’ αυτού τού χρόνου ο Άγγελος Μανουήλ ήτο κύριος των υπολοίπων και περιοχών καί πόλεων των εβρισκομένων πρός τα δυτικά μέρη, δίχως να ενοχλήται γενικώς υπό των Βουλγάρων, όσον ήτο νυμφευμένος με την εκ παλλακίδος θυγατέρα τού Ασάν». Ο Άγγελος Μανουήλ ήτο αδελφός τού Θεόδωρου καί εξουσίαζεν ολόκληρον την δυτικώς τού Αξιού χώραν.

……….Το έτος 1246, ο Έλλην αυτοκράτωρ τής Νικαίας Ιωάννης Βατάτζης κατέλαβεν όλας τας Μακεδονικάς επαρχίας, από την Αδριανούπολιν μέχρι τον Αξιόν. Το έτος 1252 επεξέτεινε την κυριαρχίαν του πέραν τού ποταμού τούτου, εις το Δεσποτάτον τής Ηπείρου. Το έργον συνεπλήρωσεν ο διάδοχός του Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, ο οποίος κατενίκησε τούς επαναστατήσαντας Βουλγάρους καί έκτοτε, από το 1256, οι Βούλγαροι έπαυσαν να έχουν οιανδήποτε σχέσιν με την Μακεδονίαν.

Αι νέαι περιπέτειαι τής Μακεδονίας προήλθον από τούς Σέρβους.

……….Οι Σέρβοι, ως σλαυϊκή φυλή, παρουσιάζονται κατά τον 9ον αιώνα. Η εχθρική δράσις των κατά τής Μακεδονίας ήρχισεν επί τής βασιλείας τού ηγεμόνος των Στεφάνου Νεμάνια (1151—1195), εναντίον τού οποίου διεξήγαγε μακρούς αγώνας ο Αυτοκράτωρ Μανουήλ Κομνηνός. Προ τού Νεμάνια οι Σέρβοι ήσαν υπό την κυριαρχίαν τού Βυζαντίου, είχαν περιέλθει δε εις αυτήν μετά την κατάλυσιν τού Βουλγαρικού κράτους τού Σαμουήλ. Επί τής βασιλείας τού Κράλη Στεφάνου Δουσάν (1331—1355) εκυριάρχησαν τής Μακεδονίας, πλην των παραλίων αυτής καί τής Θεσσαλονίκης. Το έτος 1345 κατέλαβον την Αχρίδα, το Πρίλαπον (Περλεπές), την Έδεσσαν καί τας Σέρρας. Το 1342 κατέλαβον την Στρώμνιτσαν καί τα Ιωάννινα καί το 1349 την Θεσσαλίαν. Το 1346 ο Δουσάν ανεκηρύχθη «Τσάρος των Σέρβων και Γραικών», ανεγνώρισεν όμως πολλά ελληνικά προνόμια εις την Μακεδονίαν. Εις τα χρυσόβουλλά του εχρησιμοποίει την ελληνικήν γλώσσαν καί γενικώς ετήρησε φιλικήν στάσιν προς τούς Έλληνας. Μετά τον θάνατόν του το κράτος του διεσπάσθη μεταξύ τού διαδόχου του Στεφάνου Ούρος (Ούρεση) καί τού ετεροθαλούς αδελφού του Συμεών Ούρος, ο οποίος εγκατέστησε την πρωτεύουσάν του εις τα Τρίκαλα καί εκυβέρνησε την Ήπειρον, την Θεσσαλίαν καί την Νότιον Μακεδονίαν ως Έλλην ηγεμών. Το παράδειγμά του ηκολούθησαν καί άλλοι Σέρβοι άρχοντες, ως ο Ιωάννης Ουγκλιέσης εις την Άνατολικήν Μακεδονίαν από τού 1366.

Ενώ κατείχον ακόμη την Μακεδονίαν οι φεουδάρχαι Σέρβοι άρχοντες, οι Οθωμανοί Τούρκοι διέβησαν το έτος 1360 τον Ελλήσποντον. 

……….Το επόμενον έτος κατέλαβον το Διδυμότειχον καί την Αδριανούπολιν, την οποίαν το 1365 ο σουλτάνος Μουράτ ο Α’ κατέστησε πρωτεύουσάν του. Το 1363 οι Τουρκικαί δυνάμεις κατέλαβον την Φιλιπούπολιν καί τας Σέρρας καί το 1371 κατενίκησαν τας Σερβο—Ελληνικάς δυνάμεις παρά το Ορμένιον (Τσίρμεν) τού Έβρου. Διά των επιτυχιών των τούτων ουσιαστικώς διήνοιξαν την οδόν διά την κατάληψιν τής Μακεδονίας. Το 1389 οι Σέρβοι συνετρίβησαν εις το Κοσσυφοπέδιον καί έκτοτε η Μακεδονία παρέμεινεν υπό τούς Τούρκους. Η Θεσσαλονίκη, τελευταία εκ των Ελληνικών πόλεων τής Μακεδονίας, υπό τού Μουράτ Β’ εκ των Βενετών το 1430.


  • Πηγή: Ο Μακεδονικός αγών και τα εις Θράκην γεγονότα, ΓΕΣ 1979.

Αφήστε μια απάντηση