.
,
Ο διωγμός τού Ουάρδου
……….Η Προστασία, όταν είδε ότι με το φιλελεύθερο πείραμα τής Ενάτης Βουλής ο Ριζοσπαστισμός απλωνόταν επικίνδυνα και μπορούσε να κλονίσει την εξουσία της, έβαλε σκοπό ν’ αποκεφαλίσει το κίνημα, να κλείσει τις εφημερίδες του και να διαλύσει το κόμμα. Έτσι λοιπόν ο αρμοστής Ουάρδος (Χένρυ Τζώρτζ Ουάρντ 1849-1855) άρχισε την τρομοκρατία· ευθύς μετά το ενωτικό ψήφισμα – προτού ακόμα ο βουλευτής Κεφαλληνίας Ιωάννης Τυπάλδος Καπελέτος Δοτοράτος τελειώσει το διάβασμά του ! – έκλεισε την Βουλή ! και αργότερα εξόρισε τους δύο ηγέτες τού κόμματος, που ήταν και σθεναροί δημοσιογράφοι, στα πιό απόμερα ξερονήσια τού κράτους· τον Ηλία Ζερβό Ιακωβάτο στα Αντικύθηρα και τον Ιωσήφ Μομφερράτο στην Ερικούσα (πάνω από την Κέρκυρα).
.
…
.
.
.
.
……….Λίγο αργότερα εξόρισε και άλλα στελέχη τού κόμματος κι έτσι έκλεισαν όλες οι ριζοσπαστικές εφημερίδες· έμεινε μόνο στην Κεφαλονιά Ο Χωρικός γιά μερικούς μήνες. Αργότερα διέλυσε και την Ενάτη Βουλή που τον ενοχλούσε ! Κατόπιν έκαμε εκλογές με πρωτοφανή βία και πέτυχε τον σκοπό του : στην Δεκάτη Βουλή δεν βγήκε κανένας από τους Ριζοσπάστες τής Ενάτης, παρά πέντε νέοι στην Ζάκυνθο. Πολυχρόνιος, πολυβάσανος, και πολυστένακτος (οι χαρακτηρισμοί είναι τού Ζερβού) υπήρξε η εξορία αυτή των δύο ηγετών τού κόμματος. Ήταν η τετάρτη τού Ζερβού και η δεύτερη τού Μομφερράτου· και κράτησε πεντέμιση χρόνια: 2 Οκτωβρίου 1851-6 Φεβρουαρίου 1914.
Αλλαγή τής ηγεσίας. Κωνσταντίνος Λομβάρδος
……….Το μεγάλο κενό που δημιουργήθηκε στο κίνημα με την εξορία των ηγετών, την φίμωση τού τύπου και τον αποκλεισμό των παλαιών Ριζοσπαστών τής Κεφαλονιάς από την Βουλή, ήρθε να το αναπληρώσει ένας νέος πολιτικός, ο γιατρός Κωνσταντίνος Λομβάρδος από την Ζάκυνθο, που βγήκε βουλευτής γιά πρώτη φορά στις αναπληρωματικές εκλογές τού 1852. Τώρα το κέντρο τού Ριζοσπαστισμού μετατοπίσθηκε από την Κεφαλονιά στην Ζάκυνθο, αφού εκεί μόνο υπήρχε κάπως υπολογίσιμη κοινοβουλευτική ομάδα.
……….Αλλά η πολιτική και κοινωνική τοποθέτηση τού Λομβάρδου ήταν συντηρητικότερη από τού Ζερβού, και πολύ περισσότερο από τού Μομφερράτου, τού Δαυή και αργότερα τού Πανά. Σιγά σιγά ο νέος ηγέτης απομακρύνθηκε από το δημοκρατικό αίτημα τού κινήματος και περιόρισε την δράση του μόνο στο σύνθημα γιά την Ένωση. Έτσι, με την αλλαγή τής ηγεσίας έγινε και απόκλιση από τον αρχικό προσανατολισμό τού κόμματος και ιδεολογική νοθεία.
……….Η θέση αυτή τού Λομβάρδου και των «νέων» Ριζοσπαστών – όπως τους ονόμασαν οι «παλαιοί» -, που δεν εκδηλώθηκε όμως αμέσως, οδήγησε αργότερα σε διαφωνία και κατόπιν σε διάσπαση των ηγετών. Η Καθοδήγηση τού κόμματος από τον Λομβάρδο στην Δεκάτη Βουλή (1852-1856), όταν δηλ. ο Ζερβός και ο Μομφερράτος ήταν εξορία, δεν εδημιούργησε κρίση στους κόλπους τού κινήματος, φανερή τουλάχιστον. Όσο γιά τους Μεταρρυθμιστές, που ήταν πανίσχυροι στην Βουλή αυτή, ο Λομβάρδος τους αντιμετώπισε θαρραλέα. Κατά τα άλλα η Δεκάτη Βουλή απέρριψε τον Σεπτέμβριο τού 1852 τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που είχε προτείνει ο αρμοστής Ουάρδος.
……….Εξ άλλου στην διάρκεια τής Δεκάτης Βουλής, με τον ακτίκτυπο τού Κριμαϊκού πολέμου στην Ελλάδα, ο Ριζοσπαστισμός είχε νέα προσφορά θυσίας στον εθνικό αγώνα. Πολλοί Ριζοσπάστες έλαβαν μέρος στο αντάρτικο κίνημα που οργανώθηκε στην Ήπειρο και Θεσσαλία την άνοιξη τού 1854, κι ένας απ’ αυτούς, ο εξαίρετος Ναδάλης Δομενεγίνης από την Ζάκυνθο, αποκεφαλίστηκε από τους τούρκους ύστερ’ από φρικτά βασανιστήρια.
……….Στην Ενδεκάτη Βουλή (1857-1861), επικράτησε πάλι το κόμμα των Μεταρρυθμιστών, που το καταπολέμησε γενναία ο ρητορικότατος Λομβάρδος. Η ριζοσπαστική Κεφαλονιά δεν έστειλε πάλι κανένα Ριζοσπάστη στην Βουλή αυτή, γιατί με τις εξορίες των ηγετών και την άλλη τρομοκρατία είχε περιπέσει σε πολιτική αδράνεια. Τέλος, ύστερ’ από γενική απαίτηση τού πολιτικού κόσμου και τής κοινωνίας, απολύθηκαν από την εξορία ο Ζερβός και ο Μομφερράτος, τον Φεβρουάριο τού 1857. Ο Ζερβός εξουθενωμένος οικονομικά, πήγε ταξείδι στην Αθήνα και ύστερα στην Κωνσταντινούπολη (1857-1860), με σκοπό να εργασθεί εκεί ως δικηγόρος. Έτσι έζησε άλλα τέσσερα περίπου χρόνια μακριά από την τρέχουσα πολιτική τής Επτανήσου.
……….Αρχηγός των παλαιών Ριζοσπαστών έμεινε τώρα στην Κεφαλονιά ο Μομφερράτος με το παλαιό επιτελείο τού «Δημοτικού Καταστήματος». Εν τω μεταξύ ο Λομβάρδος θριαμβεύει – άλλωστε τώρα η πολιτική τής Προστασίας ήταν ηπιότερη. Εξ άλλου στις 20 Ιουνίου τού 1857 είχε μία εντυπωσιακή επιτυχία στην Βουλή, που θεωρήθηκε προσωπικός του άθλος. Η Βουλή δηλ. με την καθοδήγησή του, απέκρουσε με αγανάκτηση ένα πανούργο σχέδιο γιά αποικιοποίηση τής Κέρκυρας και των Παξών (ένα είδος διχοτόμησης τής Επτανήσου), που πολύ έντεχνα το άφησε να διαρρεύσει η Προστασία, και ψήφισε ομόφωνα, χωρίς ψηφοφορία, ότι η γενική επιθυμία των Επτανησίων είναι «…η παύσις τής Προστασίας και η ένωσις μετά τής ελευθέρας Ελλάδος».
……….Από τότε ο Λομβάρδος θεωρούσε την 20ή Ιουνίου 1857 ως «δική του μέρα», ισοδύναμη με την 26η Νοεμβρίου 1850, που ήταν η θριαμβική ημέρα των «παλαιών» με την υποβολή τού ενωτικού ψηφίσματος. Την θεωρούσε μάλιστα και πιό σπουδαία από κείνη, με το επιχείρημα ότι το Ψήφισμα εκείνο ήταν πρόταση μιάς μειοψηφίας – των Ριζοσπαστών -, που δεν πρόλαβε ούτε να διαβαστεί, ενώ η απόφαση τής 20ής Ιουνίου 1857 πάρθηκε επίσημα και παμψηφεί.
***
……….Το εμβατήριο των Ριζοσπαστών, σε στίχους τού Γεράσιμου Μαυρογιάννη και μουσική τού Νικόλαου Μεταξά-Τζαννή, από την Κεφαλονιά, τραγουδήθηκε όχι μόνο από τους Ριζοσπάστες στην Επτάνησο, αλλά και στις Κρητικές επαναστάσεις και στον Μακεδονικό αγώνα και σε όλην την Ελλάδα, με διάφορες παραλλαγές, έως τους Βαλκανικούς πολέμους.)
Ο Ριζοσπάστης ενθουσιών
Κι αν δεν κόπτη το σπαθί μου, / κι η αιχμή του αν δεν τρυπάη, / η ψυχή δεν λησμονάει / πως επλάσθει ελληνική.
Των εχθρών μισώ τα δώρα· / δεν τα θέλω, ας τα κρατήσουν· / τους μισώ κι ας με μισήσουν· / προτιμώ την φυλακή
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Θα ‘λθη, θα ‘λθη, ναι, μια μέρα / που θα ξεσχισθούν συνθήκαι / κι όποιος σε άλυσες εμβήκε / πάλι ελεύθερος θα βγη.
***
Πηγή : ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟ** Γεώργιος Γ. Αλισανδράτος, βιβλιοθήκη τού Μουσείου Μπενάκη.
**Με τον όρο «Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός» εννοούμε το εθνικό και δημοκρατικό κίνημα που αναπτύχθηκε στα Επτάνησα τον καιρό της Αγγλοκρατίας και οδήγησε στην ένωσή τους με το αναξάρτητο ελληνικό κράτος (1848-1864).