.,,

.

Η Ήπειρος, ακραίος αμυντικός χώρος τού Βυζαντίου

.
.
Ελένη Αρβελέρ

……….Ο πρωταρχικός ρόλος τής Ηπείρου ως προγεφύρωμα τής μεταξύ Ιταλίας και Βαλκανίων επικοινωνίας, γίνεται πασιφανής γιά την βυζαντινή πολιτική και διπλωματία, κυρίως μετά την συρρίκνωση τής Κωνσταντινοπολίτικης εξουσίας στα δυτικά σύνορα, μετά δηλαδή την πτώση τής βυζαντινής Ιταλίας (1071).

……….Η απόσπαση τού Ιλλυρικού (η επαρχιακή αυτή διοίκηση περιλάμβανε, με έδρα την Θεσσαλονίκη, το σύνολο τής χερσονήσου τού Αίμου εκτός βέβαια τού Κωνσταντινοπολίτικου χώρου), γιά λόγους που οφείλονται στην εικονοκλαστική πολιτική τής Κωνσταντινούπολης, πολιτική που αντιμάχονταν η Εκκλησία τής Ρώμης, θεωρήθηκε ως απαρχή τού σημαίνοντος συνοριακού ρόλου που θα διαδραματίσει τώρα η Ήπειρος.

……….Θα μού επιτραπεί εδώ να μεταθέσω λίγο τα χρονικά πλαίσια τού γεγονότος και αντί τού 731 να σταθώ κυρίως στο 751, στην χρονολογία δηλαδή τής υποταγής τού Εξαρχάτου τής Ραβέννας στους Λομβαρδούς. Η διάλυση τής Βυζαντινής αυτής διοίκησης, σημαίνει βέβαια το τέλος τής βυζαντινής παρουσίας στα εδάφη τής Κεντρικής και Βόρειας Ιταλίας (δηλαδή στα δυτικά τής Αδριατικής θάλασσας), αλλά κυρίως θα έλεγα δηλώνει την ανακατάταξη των ιταλικών πραγμάτων.

……….Να θυμίσω ακόμη ότι τα γεγονότα τής λομβαρδικής επεκτατικής προσπάθειας, καθορίζουν την εξέλιξη τής Βενετίας, αλλά και τις σχέσεις τής ιταλικής χερσονήσου με το ανερχόμενο στρατιωτικά φραγκικό βασίλειο που αναδείχνεται ρυθμιστής μεταξύ των παπικών και λομβαρδικών συμφερόντων (το 755 ο Πιπίνος προσφέρει την Ραβέννα στην Ρώμη) και βέβαια μεταξύ των Βυζαντινών και των άλλων ιταλικών παραγόντων.

……….Η Βενετία στον νέο αυτό στρατιωτικοπολιτικό περίγυρο θα παίξει τον ρόλο ενδιάμεσου μεταξύ τού φραγκικού βασιλείου (τής μετέπειτα αυτοκρατορίας τού Καρλομάγνου) και τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πράγμα που θα αποβεί αποφασιστικός παράγοντας τής οικονομικής αλλά και τής διπλωματικής και στρατιωτικής ακμής τής Γαληνοτάτης και βέβαια, από τότε, θα πω ίσως μόνο από τότε, το Βυζάντιο θα κατανοήσει οριστικά τον νευραλγικό ρόλο γιά την αποτελεσματική άμυνά του, τής καθόλου Ηπείρου (από την Νικόπολη ως το Δυρράχιο, ηπειρωτικής και θαλάσσιας), και βέβαια των Ιονίων νήσων.

……….Είμαστε στην εποχή (μέσα 8ου αιώνα) όπου η αναταραχή που προκάλεσαν στον ηπειρωτικό χώρο οι σλαβικές διεισδύσεις, υποχρεώνει την Βυζαντινή Αυτοκρατορία να αναθεωρήσει την ιταλική πολιτική της, που τώρα στηρίζεται κυρίως στα ναυτικά ερείσματα. Παρά τις παράκτιες δηώσεις των σλαβικών μονόξυλων, πρέπει να μην ξεχνάμε ότι η θάλασσα έμεινε αλώβητη από τους Σλάβους· μόνο οι Άραβες, που στην Αδριατική θα εμφανιστούν σχεδόν ένα μήνα αργότερα, θα δημιουργήσουν ανάγκη τοπικής ναυτικής κινητοποίησης, με αναδιοργάνωση των βάσεων τού ακτιοφυλακτικού στόλου από το Δυρράχιο ως την Κεφαλλονιά.

……….Το Βυζάντιο, από τα μέσα τού 8ου αιώνα, στρέφεται στον δυτικοελλαδικό και ηπειρωτικό ναυτικό κυρίως χώρο, γιά την συσπείρωση, όχι μόνο των πληθυσμών που δεινοπάθησαν από τις σλαβικές επιδρομές (συγκεντρώνονται στα κάστρα, δηλαδή μέσα σε νέα αστικά κέντρα – η Άρτα, τα Ιωάννινα γνωρίζουν νέα περίοδο ανάπτυξης) αλλά και των δυνάμεων, στρατιωτικών και ναυτικών, κυρίως γιά την οργάνωση τής άμυνάς του.

……….Η Κεφαλλονιά αναδείχνεται σε κέντρο τής νησιωτικής αλυσίδας που θα εκπροσωπεύσει την προς την Ιταλία βυζαντινή πολιτική (ο Praefectus Paulus αναφέρεται ήδη στα 809 και η περιοχή αναδεικνύεται σε στρατηγίδα επί Λέοντος Σοφού όπως μας λέει ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος στο De Administratio Imperii). Το θέμα Νικοπόλεως στα νότια μέρη τής περιοχής μας (η τύχη ήταν δεμένη με την Κεφαλλονιά και τα νησιά, πράγμα που έκανε, ορθά τον Peter Sustal να το μελετήσει συγχρόνως στο τόμο τής Tabulae Imperii Bisantini) και κυρίως το θέμα Δυρραχίου στα βόρεια, θα γίνουν από τον 9ο αιώνα ιδιαίτερο μέλημα τής Κωνσταντινουπολίτικης στρατιωτικής οργάνωσης. Αυτό δείχνει, μου φαίνεται, η μνεία αρχόντων Δυρραχίου, που κατά την γνώμη μου, δηλώνουν την ύπαρξη ναυαρχικού πολεμικού σταθμού και βέβαια η παρουσία των στρατηγών Δυρραχίου (πρώτη μνεία 842/3) και Νικοπόλεως στα 899.

---

• Ολόκληρο το κείμενο μπορείτε να διαβάσετε στο: www.e-istoria.com