.
,
ΠΕΛΛΑΝΑ – ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΜΙΑΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥ Θ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΝΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΜΙΝΥΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΑ
.
……….Στὶς 4 Φεβρουαρίου τοῦ 1982, ἀποκαλύφθηκαν τρεῖς μυκηναϊκοί τάφοι στὴν Πελλάνα τῆς Λακωνίας. Ἡ ἱστορία τῶν ἀρχαιοτήτων στὴν περιοχή ξεκίνησε ἀπὸ τὸ 1926, ἀλλὰ ἡ κύρια ἀνασκαφή καὶ ἀποκάλυψη πραγματοποιήθηκε τὸ χρονικὸ διάστημα 1980 – 1995 ἀπὸ τὸν κ. Θ. Σπυρόπουλο, τότε Ἔφορο τῆς Ὑπηρεσίας.
……….Ὁ καθηγητής κύριος Σπυρόπουλος, ὁ ὁποῖος ξεκίνησε τὶς ἀνασκαφές πραγματοποιῶντας ἀρχικά μία μικρὴ τομή σ’ ἕναν τάφο, ἀποκάλυψε τὸν μεγαλύτερο καὶ καλύτερα λαξευμένο θολωτό τάφο τῆς μυκηναϊκῆς Ἑλλάδος, μὲ ἐσωτερική μείζονα διάμετρο 10,10 μέτρων· εἶναι βασιλικὸς τῶν πρώιμων μυκηναϊκῶν χρόνων (περί τῷ 1.500 π. Χ.). Ἡ στέγη του ἔχει καταρρεύσει καὶ προστατεύεται ἀπὸ μία μεταλλικὴ ὀροφή. Στοὺς τοίχους του ἔφερε κάποια ἰχνογραφήματα, ἕνα λεοντάρι κι ἕναν γρῦπα, σαφὴ ἐμβλήματα βασιλικῆς δυναστείας. Τὰ ἴδια ἐμβλήματα πιθανότατα βρίσκονταν πάνω ἀπὸ τὴν πύλη τοῦ τείχους. Στὶς ἀρχαιολογικὲς ἀνακαλύψεις τοῦ κυρίου Σπυρόπουλου περιλαμβάνεται καὶ ἀνθρώπινος σκελετός ἀνδρός, περίπου 26 ετών, στὴν θέση Παλαιόκαστρο, μὲ διάσταση 2,20 μέτρων.
……….Σὲ ἐπόμενες ἀνασκαφές βρέθηκαν ἀκόμα δύο θολωτοὶ μυκηναϊκοί τᾶφοι, ὁ ὑπ. ἀριθμόν 4 καὶ ὁ ὑπ’ ἀριθμόν 5, στὶς πλευρὲς τοῦ ὁποίου ὑπάρχουν δύο ἐντοιχισμένοι ἀσύλητοι μικροὶ τᾶφοι πιθανῶς ἀξιωματούχων. Οἱ ἔρευνες ὅμως σταμάτησαν καὶ ἡ εἴσοδος μπαζώθηκε μὲ τόνους ἀμμοχάλικου ἀπὸ τὴν Ἀρχαιολογική Ὑπηρεσία, τὴν Μεγάλη Πέμπτη τοῦ 2002, γιὰ λόγους ἀσφαλείας λόγῳ ἐπικινδυνότητας τῆς ανασκαφής κατὰ τοὺς ἰσχυρισμούς τῆς Ὑπηρεσίας.
Ἡ ἀντιπαράθεσις μεταξὺ τῆς Γ.Γ. τοῦ ΥΠ.ΠΟ. κυρίας Μενδώνη καὶ τοῦ ἀρχαιολόγου κυρίου Σπυρόπουλου.
……….Σὲ συνέντευξή της τῷ 2006 στὸν δημοσιογράφο Γιάννη Κωστιάνη σχετικὰ μὲ τὴν κατάχωση τῆς ἀνασκαφῆς, ἡ Γενική Γραμματέας τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ κυρία Λίνα Μενδώνη, εἶπε ὅτι ὁ κύριος Σπυρόπουλος εἶχε συνταξιοδοτηθεῖ καὶ οἱ διάδοχοί του στὴν ἀνασκαφικὴ ἔρευνα, «την ώρα που “έσκαβαν” τον τάφο, έθεσαν το θέμα επικινδυνότητας τού μνημείου εξαιτίας τού βάθους που είχε φτάσει η ανασκαφή». Τὸ ἔργο τῆς καταχώσεως σύμφωνα μὲ τὴν κυρία Μενδώνη, «έγινε από έμπειρους μηχανικούς οι οποίοι γνωρίζουν να προστατεύουν τα μνημεία όταν κινδυνεύουν», σὲ ἀντίθεση μὲ δήλωση τοῦ κυρίου Σπυρόπουλου ὅτι «έγινε με βάναυσο τρόπο με κίνδυνο να προκληθεί σοβαρή ζημιά στο ταφικό μνημείο».
……….Συνεχίζοντας ἡ κυρία Μενδώνη, δήλωσε ὅτι σύμφωνα μὲ τὶς πληροφορίες ποὺ ἔχει «κι αν αυτές ευσταθούν, η επιστημονική κοινότητα δεν γνώριζε επισήμως την ανακάλυψη τού κυρίου Σπυρόπουλου διότι ο ίδιος έπρεπε να την επισημοποιήσει σε επιστημονικές συναντήσεις, και να κάνει μία μονογραφή σε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό με τις ερμηνείες του γιά το εύρημα. Με βάση λοιπόν αυτά που θα έγραφε με μορφή μονογραφής, η επιστημονική κοινότητα θα έκρινε και θα συμφωνούσε ή θα διαφωνούσε μαζί του, κάνοντας παράλληλα και επίσημη την ανασκαφή. Ο κ. Σπυρόπουλος έως την ημέρα που πάρθηκε η συνέντευξη, δεν έκανε καμμία μονογραφή».
……….Σὲ ἀπάντηση ὁ κύριος Σπυρόπουλος εἶπε ὅτι «ως έφορος Αρχαιοτήτων Λακωνίας, ενήργησε συστηματικές ανασκαφές στην Πελλάνα διάρκειας 22 ετών χρηματοδοτούμενες τακτικώς από το ΥΠ.ΠΟ. και άλλους φορείς. Συνταξιοδοτήθηκε μεν στις 22 Μαρτίου 2002, αλλά συνέχισε την ανασκαφή εν γνώσει των υπηρεσιών τού ΥΠ.ΠΟ. μέχρι τις αρχές Μαΐου τού 2002, όταν χωρίς να τον ειδοποιήσουν απέσυραν το συνεργείο και μεθόδευσαν την αδικαιολόγητη κατάχωσή του γιά να τον απομακρύνουν. Επικαλούμενοι επικινδυνότητα τού μνημείου η οποία θα θεραπευόταν προσωρινά εάν καταχωνόταν ο τάφος τον μήνα Μάϊο τού 2002 και ανεσκάπτετο τούς θερινούς μήνες τού ιδίου έτους, σύμφωνα με σχετικό έγγραφο τής Διεύθυνσης Αναστηλώσεως Αρχαίων Μνημείων τού ΥΠ.ΠΟ. Οι εκτελέσαντες την κατάχωση παρέβησαν απροσχημάτιστα ρητές οδηγίες τής Διεύθυνσης Αναστηλώσεως που ασφαλώς συνετέλεσαν στην καταστροφή τού μνημείου. Ουδείς παρέστη στην κατάχωση από το ΥΠ.ΠΟ. πλην τού αρχαιολόγου τής Ε’ ΕΠΚΑ Αθανασίου Θέμου, τον οποίον δεν κατόρθωσαν οι κάτοικοι τής Πελλάνας να εμποδίσουν στην εκτέλεση τού ολέθριου έργου, δηλαδή να χώσει τον τάφο με 200 τόνους αμμοχάλικο με μηχανικά μέσα και όχι με εργατικά χέρια».
Οἱ καταστροφές ποὺ ἀκολούθησαν
……….Δυστυχῶς λόγῳ ἐγκαταλείψεως ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ, τὰ ταφικὰ μνημεῖα τῆς Πελλάνας, ἤδη ἀπὸ τὸ 2012 ὑπέστησαν σοβαρὲς καταστροφές. Ὁ μυκηναϊκὸς τάφος ποὺ βρίσκεται παραπλεύρως τοῦ Βασιλικοῦ Τάφου, διατηροῦσε μὲν ἀκέραιη τὴν ὀροφή τοῦ θολωτοῦ θαλάμου, παρουσίασε ὅμως σημαντικὲς φθορὲς ἀπὸ κατολισθήσεις βράχων οἱ ὁποῖοι ἀποκόπηκαν λόγῳ τοῦ ὅτι δὲν ἔγιναν προσπάθειες ἀποκαταστάσεως, προκαλῶντας του μικρὰ ρήγματα. Πρόσφατα μάλιστα, σύμφωνα μὲ δημοσιεύματα, τυμβωρῦχοι ἐπιχείρησαν νὰ παραβιάσουν τὸν σφραγισμένο Ἀρχαῖο Βασιλικὸ Τάφο.
……….Ἡ θέσις τοῦ κυρίου Σπυρόπουλου τὴν ὁποία καὶ ἔχει δηλώσει σὲ διαλέξεις του βασιζόμενος στὰ εὑρήματα τῆς εἰκοσαετοῦς καὶ πλέον ἀνασκαφικῆς του ἔρευνας στὴν περιοχή, εἶναι ὅτι πρὶν τὸν Μυκηναϊκό πολιτισμό, προϋπῆρχαν στὴν περιοχή γιὰ τουλάχιστον μία χιλιετία, οἱ Δωριεῖς Μινῦες. Οἱ Μινῦες εἶχαν ἕναν πολύ ἀνεπτυγμένο πολιτισμὸ ὁ ὁποῖος κυριαρχοῦσε στὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Μεσόγειο πολὺ πρὶν τὴν ἐπικυριαρχία τῶν Μυκηναίων – Ἀχαιῶν. Στὸν Μινυακό πολιτισμό ἀνήκουν καὶ ὁ κυκλαδικὸς τῆς Θήρας ἀλλὰ καὶ ὁ μινωικός πολιτισμός τῆς Κρήτης. Ἡ ἐξάπλωση τῶν Μινύων ἔφθανε καὶ σὲ ἀρκετά ἄλλα μέρη στὴν Μικρᾶ Ἀσία, ὅπως καὶ στὴν Φοινίκη, τὴν Παλαιστίνη καὶ τὴν Αἴγυπτο, καθὼς καὶ στὴν Ἰταλικὴ χερσόνησο καὶ τὴν Δύση.
……….Σύμφωνα μὲ τὸν καθηγητή κύριο Σπυρόπουλο, ἡ Λακεδαίμων (τὴν ὁποία τοποθετεῖ στὴν Πελλάνα), ἦταν ἡ πρωτεύουσα τῶν Μινύων ἡ ὁποία θάφτηκε στὴν ἱλύ μετὰ τὸν κατακλυσμὸ τοῦ Δευκαλίωνος. Δήλωσε δὲ ὅτι ἄν συνεχιστοῦν οἱ ἀνασκαφές, κάτω ἀπὸ τὰ εὑρήματα τῆς Μυκηναϊκῆς περιόδου, θὰ ἀποκαλυφθῇ ὁ Μινυακός πολιτισμός.
Ἐπίλογος
……….Εἶναι λυπηρό, διαφωνίες μεταξὺ ἐπιστημόνων τῆς ἀρχαιολογικῆς κοινότητας, ἀντί νὰ ρίχνουν φῶς στὸ παρελθόν μας, νὰ δημιουργοῦν περισσότερα ἐρωτηματικά, ἀμφιβολίες καὶ σύγχυση. Εὐχῆς ἔργον ἡ Ἀρχαιολογικὴ Ὑπηρεσία νὰ προχωρήσῃ στὴν ἔρευνα τέτοιων μνημείων, στὴν προστασία καὶ ἀνάδειξή τους.
***
Πηγές: