,
,
ΜΕΛΕΝΙΚΟΝ
«…των Ελλήνων οι κοινότητες»
……….Στὴν Πανηγυρικὴ Συνεδρία τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν τῆς 21ης Δεκεμβρίου 2017, καὶ στὴν κατηγορία, «Τάξη τῶν Γραμμάτων καὶ τῶν Καλῶν Τεχνῶν», ἡ κυρία Αίκατερίνη Θ. Κουμλίδου ἔλαβε γιὰ τὸ βιβλίο της, «ΜΕΛΕΝΙΚΟΝ ‘’…τῶν Ἑλλήνων οἱ κοινότητες’’», τὸ Βραβεῖο Νικολάου καὶ Μαρίας Γεωργίου. Τὸ βιβλίο εἶναι μία μελέτη τῆς κυρίας Κουμλίδου ἐπὶ ἱστορικῶν, λαογραφικῶν, κοινωνικῶν καὶ πολιτιστικῶν θεμάτων τοῦ ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀνατολικῆς Θρᾲκης καὶ Ἀνατολικῆς Ῥωμυλίας.
***
……….Κύριος στόχος τής έρευνας αυτής είναι η εξέταση τού ρόλου τής εκπαιδεύσεως σε συνδυασμό με την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των Ελλήνων τού Μελενίκου, δηλαδή η σχέση εκπαιδεύσεως και κοινωνίας μιάς συγκεκριμένης πληθυσμιακής ομάδας, σε μία δεδομένη χρονική περίοδο. Η μελέτη τής αλληλεξάρτησης οικονομικών, κοινωνικών, ιστορικών και άλλων παραγόντων, βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση των πολύπλοκων διεργασιών που συμβαίνουν σε δεδομένο χωροχρονικό πλαίσιο στην εκπαίδευση και προσπαθεί να αναδείξει την διαλεκτική σχέση μεταξύ κοινωνικής ιστορίας και εκπαιδεύσεως, την διαμόρφωσή της από παράγοντες που ενίσχυσαν την διατήρηση και αναπαραγωγή τής εθνικής συνειδήσεως και την δυναμική που παράλληλα η εκπαίδευση ανέπτυξε συμβάλλοντας και αυτή στην οικονομική και πολιτισμική εξέλιξη τού Μελενίκου. Στόχος είναι να αναζητηθούν και να αναδειχθούν τα στοιχεία εκείνα τής εκπαιδεύσεως, τα οποία μέσα από την αλληλεπίδραση και με άλλους παράγοντες επηρέασαν την ανάπτυξη τής ελληνικής κοινότητας και τής εθνικής ταυτότητας.
……….Το βιβλίο ΜΕΛΕΝΙΚΟΝ… «των Ελλήνων οι κοινότητες», αναφέρεται στις κοινωνικές και οικονομικές συνιστώσες τής εκπαιδεύσεως τον τελευταίο αιώνα τής Τουρκοκρατίας στην Βόρειο Ανατολική Μακεδονία. Ιδιαίτερα αναφέρεται στην κοινωνική και πολιτιστική ιστορία τού Μελενίκου, εξετάζοντας συνολικά το Μελένικο κατά τον 19ο αιώνα με αφορμή την παρεχόμενη παιδεία. Παραθέτει ιστορικά, γεωγραφικά, μορφολογικά, τοπογραφικά στοιχεία τού Μελενίκου και τής ζωτικής περιοχής του, τις κτηριακές υποδομές του, το κτηματολόγιό του, την προέλευση τού ονόματός του και τις σχετικές επιστημονικές προσεγγίσεις και ερμηνείες, την εκκλησιαστική ένταξη τής μητροπόλεως Μελενίκου και την σημασία της στο άκρο όριο τού Ελληνισμού, την διοικητική οργάνωσή του, την πληθυσμιακή κίνηση τής πόλεως όσο και τού καζά Μελενίκου τα τελευταία 100 χρόνια, την εκκλησιαστική διοίκηση. Με ιδιαίτερη τεκμηρίωση εξετάζει την ιστορική διαδρομή των Ελλήνων στην περιοχή από την αρχαιότητα, τον μεσαίωνα, την περίοδο τής οθωμανικής κατακτήσεως και κακοδιοικήσεως, τα δεινά που προέκυψαν από την ίδρυση τής βουλγαρικής Εξαρχίας, τα συμβάντα κατά τον Μακεδονικό Αγώνα στο Μελένικο και τα πολεμικά γεγονότα τής ευρύτερης περιοχής ως το 1913, και τέλος την ηρωική έξοδο των Μελενικίων, οι οποίοι απέδειξαν ότι «οι λαοί έχουν ψυχήν και όχι μόνον στόμαχον», όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Πέτρος Σπανδωνίδης.
……….Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις κοινωνικές και οικονομικές προϋποθέσεις αναπτύξεως τής εκπαιδεύσεως στο Μελένικο στην εξέλιξη τής κοινωνίας Μελενίκου, δίνοντας όψεις τής κοινωνικής ζωής, τον ρόλο και την δομή τής παραδοσιακής «μελενίκιας» οικογενείας, τούς θεσμούς διοικήσεως που λειτούργησαν σε όλους τούς τομείς. Καταγράφει τις σχέσεις με τις άλλες εθνικές ομάδες και την αλληλεπίδρασή τους. Δίνει μεγάλη βαρύτητα στην ψήφιση τού Καταστατικού Χάρτη τού 1813 με τίτλο «Σύστημα ή Διαταγαί» με τον οποίο οργανώθηκε η κοινωνική, οικονομική, εκπαιδευτική δομή τής πόλεως με πνεύμα ισονομίας, ισοπολιτείας και αληθινού πατριωτισμού. Επισημαίνεται ο διαχρονικός ρόλος των συντεχνιών Μελενίκου, η καθοριστική σημασία και συνδρομή των Μελενικίων τής Διασποράς, η συνδρομή των παροικιών τής Αυστροουγγαρίας και των Βαλκανίων, οι οποίοι επέδρασαν ιδεολογικά και οικονομικά στα πράγματα τού Μελενίκου, καθώς και τον ρόλο των Συλλόγων Μελενίκου στην υπόθεση τής εκπαιδεύσεως και των αναγκών τού Μελενίκου. Διαπιστώνουμε ότι το Μελένικο με την ξεχωριστή ανάπτυξη που σημείωνε, συμμετείχε σε όλες τις κατά καιρούς κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές ανακατατάξεις τής περιοχής του με τούς ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες τής αγοράς του, κυρίως, ως το 1860.
……….Οι Γενικοί Κανονισμοί τού Πατριαρχείου που ακολούθησαν το 1861, συνέπεσαν με την εμφάνιση των εθνικισμών στην περιοχή, την Μεγάλη Ιδέα και την βουλγαρική Εξαρχία δρομολογώντας εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα και φυσικά και στον τομέα τής εκπαιδεύσεως.
……….Ιδιαίτερη έκταση στο βιβλίο κατέχει η ιστορική πορεία ιδρύσεως και λειτουργίας των σχολείων τού Μελενίκου, ο ρόλος των εφορειών στην πρόσληψη ικανών δασκάλων, η μισθοδοσία τους, αλλά και ο συνεχής έλεγχός τους, και κυρίως η ακτινοβολία τού Ελληνικού Σχολείου ή Σχολής Μελενίκου, που αποτέλεσε τον κεντρικό φορέα αναπαραγωγής τής ιδεολογίας τής ελληνικής κοινότητας. Στόχος και σκοπός τής εκπαιδεύσεως ήταν να καλλιεργήσει την ελληνική συνείδηση, την εθνική ταυτότητα και να εμφυσήσει την αγάπη γιά την Ελευθερία και την Παιδεία, προσανατολισμός απαραίτητος κατά την προεπαναστατική περίοδο τού γένους. Γιά τον λόγο αυτό, κυρίαρχη ήταν η διδασκαλία των ελληνικών κλασσικών γραμμάτων. Οι απόφοιτοί της, συνέβαλαν στην ανάπτυξη τής κοινωνίας και τής πνευματικής ζωής τής εποχής. Διακρίθηκαν σε όλους τούς τομείς εντός και εκτός Μελενίκου ως γιατροί, ιεράρχες, συγγραφείς, πολιτικοί, ανώτατοι δικαστικοί, διδάσκαλοι, σχολάρχες, ηγούμενοι, καθηγητές πανεπιστημίων, στρατιωτικοί, αγωνιστές των εθνικών συμφερόντων αποτελώντας τούς καλύτερους πρεσβευτές τής φήμης της και τής ιδεολογίας της.
……….Εξετάζεται επίσης το θεσμικό πλαίσιο τής εκπαιδεύσεως που ίσχυε, ο ρόλος τού Οικουμενικού Πατριαρχείου, τα σχολικά συστήματα τής εποχής και η διείσδυση τού Ελληνικού κράτους από το 1861 και μετά.
……….Ακολουθεί το κεφάλαιο με τούς κυριότερους και αξιολογότερους εκπαιδευτικούς, διευθυντές και σχολάρχες τής Σχολής Μελενίκου, τις διδασκάλισσες και νηπιαγωγούς, και τον πολύπλευρο ρόλο τους στην τοπική κοινωνία. Διαπιστώνεται επίσης η αυτοθυσία των δασκάλων κατά την διάρκεια τού Μακεδονικού Αγώνα και η συνεργασία τους με το εθνικό κέντρο. Σημαντική σχέση διατηρούσε η Σχολή με την εκκλησία και τα μοναστήρια Μελενίκου, τα οποία συνέδραμαν οικονομικά, όταν οι ανάγκες κατά καιρούς το απαιτούσαν.
……….Η Σχολή Μελενίκου ακτινοβολούσε με το κύρος της, κυρίως, στο πρώτο ήμισυ τού 19ου αιώνα σε όλη την ευρύτερη περιοχή και η επίδραση τής ιδεολογίας της υπήρξε καθοριστική και στις άλλες εθνικές ομάδες μέσω των δασκάλων της, η επαγγελματική κινητικότητα των οποίων στην Βαλκανική ήταν αξιοσημείωτη. Στο δεύτερο ήμισυ τού 19ου αιώνα και κυρίως από το 1870 και μετά, οι αλλαγές που επήλθαν συρρίκνωσαν τον ρόλο της, αλλά δεν έπαψε ποτέ να είναι σημείο αναφοράς των αποφοίτων της.
……….Η επίδρασή της είναι ολοφάνερη στην ανάπτυξη τής βουλγαρικής αναγέννησης και παιδείας. Βούλγαροι σημαντικοί υπήρξαν μαθητές της.
῎
Περιεχόμενα:
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΤΟ ΜΕΛΕΝΙΚΟ ΑΠΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
Γενικά στοιχεία Μακεδονίας
Γεωγραφικά όρια
Καθεστώς – κατανομή γης
Οδικές αρτηρίες – προσβάσεις
Τοποθεσία – περιγραφή Μελενίκου
Προέλευση ονομασίας
Τοπογραφική ανάλυση τής πόλεως
Κτηριακές σχολικές εγκαταστάσεις
Ιστορική πορεία των Ελλήνων στο Μελένικο
Από την αρχαιότητα ως τον 14ο αι.
Οθωμανική κατάκτησις
Ο Μακεδονικός αγώνας
Τα γεγονότα τού 1910-1913
Διοικητική και εκκλησιαστική ένταξις Μελενίκου
Διοικητική διαίρεσις Μακεδονίας
Επαρχία Μελενίκου – πληθυσμιακή κίνησις
Καζάς Μελενίκου – πληθυσμιακή σύνθεσις
Εκκλησιαστική διοίκησις Μελενίκου
Συμπεράσματα
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Η κοινωνία τού Μελενίκου
Εξέλιξη τής κοινωνίας Μελενίκου
Όψεις τής κοινωνικής ζωής
Δομή οικογενείας
Θεσμοί διοικήσεως στο Μελένικο
Εθνικές ομάδες τής περιοχής
Κοινωνικές προϋποθέσεις αναπτύξεως τής Σχολής Μελενίκου
Συντεχνίες Μελενίκου
“Κοινόν” τού Μελενίκου
Σύλλογοι – Αδελφότητες – Εταιρείες
Σωματεία Μελενίκου
Οικονομικές προϋποθέσεις ιδρύσεως τής Σχολής Μελενίκου
Προϋποθέσεις οικονομικής αναπτύξεως
Διαμόρφωσις τής οικονομίας στην ευρύτερη περιοχή
Οργάνωσις τής αγοράς Μελενίκου
Παράγοντες τής αγοράς
Οικονομική οργάνωσις τής Κοινότητας
Κτηματόλογιον Μελενίκου
Μελενίκιοι τής Διασποράς
Συμπεράσματα
Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ ΩΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ
Τα σχολεία Μελενίκου
Ιστορική πορεία
Ίδρυσις – λειτουργία σχολείων
Ελληνικόν Σχολείον – Σχολή Μελενίκου
Λειτουργία σχολείων – Εφορείες
Οικονομικό πλαίσιο
Προσλήψεις – μισθοδοσία δασκάλων
Σχολεία επαρχίας Μελενίκου
Βουλγαρικά σχολεία Μελενίκου
Τουρκικά σχολεία Μελενίκου
Το πλαίσιο τής εκπαιδεύσεως
Περιεχόμενο τής εκπαιδεύσεως
Διδασκόμενα μαθήματα
Σχολική λειτουργία – Εξετάσεις
Σχολική βιβλιοθήκη – Βιβλία
Διαπρεπείς Εκπαιδευτικοί
Διδάσκαλοι Μελενίκου
Διδασκάλισσες Παρθεναγωγείου-Νηπιαγωγείου
Μαθητές Μελενίκου
Ιδεολογικοί μηχανισμοί
Ιδεολογικοί μηχανισμοί τής Σχολής Μελενίκου
Σχολικά συστήματα
Θεσμικό πλαίσιο τής εκπαιδεύσεως
Διείσδυσις τού ελληνικού κράτους
Ακτινοβολία τής Σχολής Μελενίκου
Αλληλεπιδράσεις με άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα
Σχέση αποφοίτων με την κοινωνία
Επιδράσεις τής Σχολής στην τοπική κοινωνία
Η συμβολή τής Σχολής στον Μακεδονικό αγώνα
Σχέση τής Σχολής Μελενίκου με την Εκκλησία
Συμπεράσματα
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΠΗΓΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Περιεχόμενα πινάκων, διαγραμμάτων, χαρτών, φωτογραφιών
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Συγγραφέας: Αικατερίνη Θ. Κουμλίδου
Εκδότης: Ερωδιός
Χρονολογία Εκδόσεως: Μάιος 2015
Αριθμός σελίδων: 626
Είδος: Ιστορία, Ανθρωπολογία, Εθνολογία
***
Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως την συγγραφέα κυρία Κουμλίδου γιά την αποστολή των στοιχείων.