,
,
Κυριάκος Παπαδόπουλος – Κισάμπατζακ
(+4/11/1944)
.
Ὁ θρῦλος τοῦ Πόντου
……….Ὁ Κισάμπατζακ γεννήθηκε τῷ 1884 στὸ χωριό Τσορτουκλῆ τοῦ Δυτικοῦ Πόντου. Οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου καὶ ἰδιαιτέρως τοῦ Δυτικοῦ Πόντου, ξεκίνησαν τὸν ἐθνικοαπελευθερωτικό τους ἀγῶνα ἀπὸ τὸ 1670, δηλαδὴ πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπανάσταση τοῦ στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο τοῦ 1821. Σ’ αὐτόν τὸν ἀγῶνα ἔχουμε τὴν ἀνάδειξη ὁπλαρχηγῶν μὲ τεράστια προσφορά στὴν προσπάθεια δημιουργίας ἀνεξάρτητου ποντιακοῦ κράτους. Ἕνας ἀπὸ αὐτούς ὁ ὁποῖος ἀπέκτησε τὴν φήμη τοῦ γενναίου τὴν περίοδο τοῦ 1915, ἦταν ὁ Κυριάκος Παπαδόπουλος γνωστός ὡς Κισάμπατζακ· (τὸ παρατσούκλι Κισά Μπατσάκ-Κοντοπόδης- πῆρε γιατὶ σὲ μία ἀπὸ τὶς μάχες ἐναντίον τῶν τούρκων, τραυματίσθηκε στὸ πόδι κι ἔμεινε κουτσός). Μαζί μὲ τ’ ἀδέλφια του, Γιῶργο, Ἀνέστη καὶ Λάζαρο, ἀντιμετώπισαν μεγάλη δύναμη τουρκικοῦ ἀποσπάσματος χωροφυλακῆς καὶ σκότωσαν 7 χωροφύλακες.
……….Ὁ Κυριάκος Παπαδόπουλος τὴν περίοδο 1911-1912 ὑπηρέτησε τὴν θητεία του στὸν τουρκικό στρατό βάσει τοῦ νέου Συντάγματος τῶν Νεότουρκων. Ὅταν τῷ 1914 ἔγινε ἡ γενική ἐπιστράτευση τῶν Ἑλλήνων σὲ Πόντο καὶ Μικρᾶ Ἀσία γενικότερα, ὁ Κυριάκος δὲν κατατάχθηκε στὸν τουρκικό στρατό, ἀλλὰ ἀνέβηκε στὸ βουνό Ταφσάν Ντάγ, ἀπόφαση γιὰ τὴν ὁποία καταδιώχθηκε ἀπὰ τὰ τουρκικά ἀποσπάσματα μὲ σκοπό νὰ τὸν συλλάβουν ἤ νὰ τὸν σκοτώσουν. Ἐκείνη τὴν περίοδο, γενικὸς ἀρχηγός τοῦ Ἀντάρτικου τοῦ Πόντου ἦταν ὁ Ἀντών Πασᾶς, ὁ ὁποῖος δολοφονήθηκε ἀπὸ τοὺς τούρκους μὲ δόλο, καὶ τότε ὁ Κισάμπατζακ ἀνέλαβε ἐπικεφαλῆς 12.000 ἀνταρτῶν καὶ δεκάδων καπεταναίων ἀπὸ ὁλόκληρο τὸν Πόντο. Προσπάθησε δὲ νὰ συνενώσῃ τὶς δυνάμεις του μὲ τὸν Ἑλληνικό στρατό συνεπικουρούμενος ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο Ζήλων, Εὐθυμίου, χωρίς δυστυχῶς νὰ τὸ καταφέρῃ.
……….Ἡ μεγαλύτερη ἀπὸ τὶς μάχες στὶς ὁποῖες ἔλαβε μέρος ὁ Κυριάκος Παπαδόπουλος κατὰ τῶν τούρκων στὸν Πόντο, ἦταν ἡ μάχη τοῦ Τσασούρ. Εἶχε προηγηθεῖ ἡ μεγάλη σφαγὴ στὴν Ματωμένη Σπηλιά στὶς 16-17 Ἀπριλίου 1917, στὴν ὁποία οἱ τοῦρκοι διέπραξαν τόσες ἄγριες καὶ κτηνώδεις πράξεις κατὰ ἀμάχων Ποντίων, οἱ ὁποῖες δικαιολογοῦσαν τὴν ἀναγκαία τιμωρία τους ποὺ ἀκολούθησε. «Κραυγές πόνου καὶ σπαραγμοῦ, ἡ φρίκη σὲ ὅλη της τὴν ἔκταση μέσα στὴν σπηλιά στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ὄτ Καγιᾶ χωρὶς νὰ ἔχει τελειωμό. Τὶς νεαρὲς κοπέλες τὶς ἐβίαζαν ἕνας καὶ δύο καὶ τρεῖς ἀκόμη τοῦρκοι μέχρι ποὺ ἄλλες τρελλάθηκαν, ἄλλες τραυματίσθηκαν βαριά ἀπὸ τὶς μαχαιριές ποὺ δέχθηκαν ἀπὸ τοὺς τούρκους στρατιῶτες κι ἄλλες πέσανε κάτω ἀπὸ τὰ κτυπήματα ποὺ ἐδέχοντο ἀπὸ τὶς κλωτσιὲς καὶ τὶς κοντακιές τῶν κανιβάλων».
……….Στὴν φοβερή μάχη τοῦ Τσασούρ μὲ ἀρχηγό τὸν Κισάμπατζακ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1919, οἱ τοῦρκοι πλήρωσαν ἀκριβὰ τὸ ἔγκλημα ποὺ διέπραξαν στὸ Μοναστήρι τῆς Ματωμένης Σπηλιᾶς. «Ἡ μάχη κράτησε πέντε ὧρες καὶ οἱ καπνοί τῶν φλεγομένων σπιτιῶν ἀνέβαιναν ψηλὰ στὰ οὐράνια καὶ διακρίνονταν ἀπὸ χιλιόμετρα μακριά. Οἱ λοιποί ἀντάρτες, ποὺ βρίσκονταν μακριὰ ἀπὸ τὸν τόπο τοῦ ἐγχειρήματος, ἀλλὰ σὰν προστασία τῶν ἐπιτιθεμένων ἀπὸ τυχὸν ἀφίξεις ἐνισχύσεων ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Πάφρας καὶ τὴν Σαμψοῦντα καὶ ποὺ γνώριζαν γιὰ τὴν ἑτοιμασία τοῦ μεγάλου ἐγχειρήματος, βλέποντας τοὺς καπνούς, γιόρταζαν καὶ αὐτοί μὲ τὸν τρόπο τους τὴν ἐπιτυχία τῶν ἀνταρτῶν καὶ κλαίγανε συγχρόνως ἀπὸ συγκίνηση, γιατὶ οἱ Παφραλῆδες εἶχαν ἐκδικηθεῖ τοὺς ἀδικοχαμένους τοῦ Ὄτ Καγιᾶ, τῆς ματωμένης Σπηλιᾶς.
……….Οἱ ἀπώλειες τῶν τούρκων μεγάλες. Χίλιοι στρατιῶτες καὶ χωροφύλακες νεκροί, πεντακόσιοι κάτοικοι τῆς κωμόπολης νεκροί, ὀκτακόσιοι στρατιῶτες καὶ χωροφύλακες μαζί μὲ τσέτες καὶ κατοίκους, τετρακόσια γυναικόπαιδα νεκροί καὶ τραυματίες, τετρακόσια καὶ πλέον σπίτια τελείως κατεστραμμένα καθὼς καὶ οἱ στρατῶνες. Ἡ κωμόπολη Τσασούρ δὲν κατοικήθηκε μέχρι τῷ 1923. Σήμερα οἱ κάτοικοί της (περίπου 5.000), τρέφουν τὸ ἴδιο μίσος κατὰ τῶν Παφραλήδων καὶ ὁ τυχὸν ἐπισκέπτης στὴν κωμόπολη αὐτή, δὲν πρέπει νὰ πῇ ὅτι οἱ γονεῖς του ἤ οἱ παπποῦδες του ἦσαν Παφρηνοί.
……….Στὸν Πόντο ὁ Κισάμπατζακ ἔχασε τὰ τρία ἀδέλφια του καὶ τὸν θεῖο του. Ἰδιαίτερα δραματικός ἦταν ὁ ἀποχωρισμός του ἀπὸ τὸν μικρότερο ἀδελφό του, Λάζαρο, στὸν ὁποῖο εἶχε ἰδιαίτερη ἀδυναμία. Ὅπως περιγράφει ἡ κόρη τοῦ Κυριάκου Παπαδόπουλου Εὐδοκία στὸν Γεώργιο Ξανθόπουλο «… ὁ πατέρας μου ὅταν τὸν κυνηγοῦσαν οἱ τοῦρκοι, αὐτόν καὶ τοὺς ἄλλους συμπολεμιστές του, εἶχε μαζί του καὶ τὸν μικρό του ἀδερφό Λάζαρο βαριά τραυματισμένο. Τὸν εἶχε μεγάλη ἀδυναμία, δὲν ἤθελε νὰ τὸν ἀφήσῃ στὴν κατάσταση ποὺ ἦταν στὰ χέρια τῶν τούρκων γιὰ νὰ τὸν βασανίσουν καὶ νὰ τὸν ταπεινώσουν, κι ἔκανε αὐτό ποὺ ἔκανε ἀργότερα (στὶς 4/11/1944) καὶ στὸν ἑαυτό του γιὰ τὸν ἴδιο λόγο. Δὲν τὸν ξέχασε ποτέ, γι’ αὐτό καὶ στὴν Ἑλλάδα, ὅσα παιδιά βάφτισε, τὰ ἔδωσε τ’ ὄνομα τοῦ μικροῦ του ἀδερφοῦ Λάζαρου.(…) Αὐτὸ Γιῶργο στὸ ἐμπιστεύτηκα γιὰ πρώτη φορά μόνο σ’ ἐσένα καὶ γρᾶψτο. Μόνο νὰ ξέρῃς ὅτι ὁ πατέρας μου, πάνω ἀπὸ τὴ ζωὴ του ἔβαζε δύο πράγματα· τὴν ἀγάπη του γιὰ τὴν πατρίδα καὶ τὴν ἀξιοπρέπεια τὴ δική του καὶ τῆς οἰκογένειάς του».
Ὁ μαχητὴς τῆς Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως (1941-1944)
……….Ὁ Κυριάκος Παπαδόπουλος ἦρθε ἀπὸ τὸν Πόντο στὴν Ἑλλάδα τῷ 1924, κυνηγημένος αὐτὸς καὶ οἱ συναγωνιστές του ἀπὸ τοὺς τούρκους τσέτες. Ἐγκαταστάθηκε στὸ μαρτυρικὸ χωριό Κοῦκος Κατερίνης, ὅπου παντρεύτηκε κι ἔκανε οἰκογένεια. Στὰ σκληρὰ χρόνια ποὺ ἀκολούθησαν μετὰ τὴν Γερμανοβουργαρική εἰσβολή τῷ 1941, καὶ τὴν κυρίως βουργαρική κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας, ὁ Κισάμπατζακ ἔβαλε πάνω ἀπ’ ὅλα τὴν ἀγάπη του γιὰ τὴν πατρίδα. Σχημάτισε ἀντιστασιακή ὁμάδα, τὴν ὅπλισε μὲ ὅπλα ποὺ εἶχε ἤδη προμηθευθεῖ ἀπὸ τὸ καταρρέων μέτωπο τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1941, καὶ τὰ ὁποῖα ἔκρυψε περιμένοντας τὴν κατάλληλη στιγμή.
……….Δὲν ὑπέκυψε στὸν ἐκβιασμό τῆς τέταρτης κατοχικῆς δύναμης τοῦ ΕΛΑΣ νὰ ἐνταχθῇ μὲ αὐτούς οἱ ὁποῖοι «… ἔχουν τὸ θράσος νὰ ζητοῦν ἀπὸ τοὺς πατριῶτες τοῦ Κούκου νὰ συμπλεύσουν», ὅταν ὁ ἴδιος γνώριζε πολὺ καλά ὅτι οἱ βούργαροι συνεργάτες τους, ἐπεδίωκαν καὶ οἱ σύμμαχοί τους ΕΑΜΕΛΑΣίτες τοὺς παραχωροῦσαν τμήματα τῆς ἑλληνικῆς ἐπικράτειας σὲ Μακεδονία καὶ Θρᾲκη, δίκην ἀγροτεμαχίων.
……….Ἀκολουθεῖ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὰ ἐπίσημα κείμενα τῆς 5ης ὁλομέλειας τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ ΚΚΕ στὶς 30-31 Ἰανουαρίου 1949, τόμος 6ος σ.337-338. «Στὴ Βόρεια Ἑλλάδα ὁ Μακεδονικός λαός (ἀναφέρονται στοὺς σλαύους ποὺ πολέμησαν στὶς τάξεις τοῦ Δ.Σ.Ε.) τὰ ἔδωσε ὅλα γιὰ τὸν ἀγῶνα καὶ πολεμᾶ μὲ μία ὁλοκλήρωση ἡρωισμοῦ καὶ αὐτοθυσίας ποὺ προκαλοῦν τὸν θαυμασμό. Δὲν πρέπει νὰ ὑπάρχη καμμία ἀμφιβολία ὅτι σὰν ἀποτέλεσμα τῆς νίκης τοῦ Δ.Σ.Ε. καὶ τῆς λαϊκῆς ἐπανάστασης, ὁ μακεδονικὸς λαός θὰ βρῇ τὴν πλήρη ἐθνικὴ ἀποκατάστασή του, ἔτσι ὅπως τὸ θέλει ὁ ἴδιος, προσφέροντας σήμερα τὸ αἷμα του γιὰ νὰ τὴν ἀποχτήσῃ…».
……….Γιὰ τὴν Βόρειο Ἤπειρο βέβαια καὶ τὰ μαρτύρια τῆς ἑλληνικῆς μειονότητας ἀπὸ τὸν σύμμαχό τους Ἐμβέρ Χότζα οὔτε κουβέντα. Καθαρὲς ἐφαρμογές προπαγάνδας ἀπὸ τοὺς κομισσάριους (βλέπε ἀρνητική καὶ θετική ἑρμηνευτική).
……….Ἐνῶ στὸ βιβλίο “Πόλεμος καὶ Αἷμα” σ.42,τῆς Μαργαρίτας Λαζαρίδου διαβάζουμε ὅτι ἤδη ἀπὸ τὶς 25 Νοεμβρίου τοῦ 1940, ὁ σύμμαχος τοῦ Χίτλερ, Στάλιν,«παρότρυνε τὸν βασιλιᾶ Μπόρις καὶ τὴ φασιστικὴ κυβέρνηση τῆς Βουλγαρίας μὲ πρωθυπουργό τότε τὸν Φιλώφ νὰ καταλάβουν τὴν ἀνατολικὴ Μακεδονία καὶ τὴν δυτική Θρᾲκη».
……….Γι’ αὐτό καὶ οἱ κομισσάριοι τοῦ ΚΚΕ, τὸν Κισάμπατζακ (ὁ ὁποῖος γνώριζε τὸ διπλό καὶ ὕπουλο ἐθνοπροδοτικό τους παιχνίδι), ἔκαναν τὰ ἀδύνατα δυνατά γιὰ νὰ τὸν σπιλώσουν καὶ στιγματίσουν ὡς συνεργάτη δῆθεν τῶν Γερμανῶν καὶ τὸ χωριό Κοῦκος ὡς «κέντρο ἐθνοπροδοσίας» ! (Ποιοί μιλᾶνε γιὰ Ἔθνος…). Ὁ Κισάμπατζακ ὅμως καὶ οἱ ξεριζωμένοι Ἕλληνες τοῦ Πόντου, δὲν εἶχαν λησμονήσει τὴν συμμαχία τοῦ Λένιν μὲ τὸν ἀρχησφαγέα Μουσταφᾶ Κεμάλ, καὶ φυσικά, ὅντας «κουμπωμένοι» ἀπέναντι στοὺς κομμουνιστές καὶ τὰ ἀρχικά «γλυκά» τους λόγια, δἐν ἄργησαν νὰ ἀντιληφθοῦν τὸν ἐθνοπροδοτικό τους ρόλο. Μὲ τὴν λακωνικὴ του φράση : «Οἱ Ελασίτες εἶναι σεσημασμένοι κομμουνιστὲς σκοποῦντες ἐπέκτασιν Σλαυισμοῦ», περιέγραψε ἐπακριβῶς τὴν ἐπικρατοῦσα κατάσταση.
……….Ὅταν ὁ ΕΑΜ ΕΛΑΣ κατάφερε νὰ διαλύσῃ τὶς ἐθνικὲς ὁμάδες ἀντιστάσεως στὴν Μακεδονία ὅπως ἡ Π.Α.Ο. (σφυροκοπῶντας τες ἀντί νὰ πολεμᾶ τοὺς Γερμανούς καὶ τοὺς βούργαρους), ὁ Κυριάκος Παπαδόπουλος μόνος του ἀνέλαβε τὴν ὑπεράσπιση τῆς περιοχῆς του καὶ τῶν ἀμάχων κατοίκων της ἀπὸ τὶς ἐπιθέσεις τῶν βούργαρων καὶ τῶν κομμουνιστῶν συνεργατῶν τους. Τὴν ἀγάπη του γιὰ τὴν πατρίδα τὴν ἀπέδειξε μὴ ὑποκύπτοντας στὸν ὠμό ἐκβιασμό τῶν κομμουνιστῶν τοῦ ΕΑΜ ΕΛΑΣ ὅταν κρατοῦσαν ὁμήρους τὴν γυναῖκα του καὶ τὶς δύο μικρὲς του κόρες, ἔτσι ὥστε νὰ παραδώσῃ τὸν ὁπλισμό του καὶ νὰ διαλύσῃ τὴν ἀντιστασιακή του ὁργάνωση, τὴν περίοδο ὅπου οἱ βούργαροι ὀργίαζαν στὴν Ἀνατολική Μακεδονία. Ἡ γυναῖκα του δολοφονήθηκε ἐν ψυχρῷ ἀπὸ τὸν ΕΛΑΣ καὶ ὁ μοναδικός του γιός Παναγιώτης, ἔπεσε μαχόμενος στὶς τάξεις τῆς Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως. Ἀντιθέτως ὁ ἴδιος φρόντισε νὰ προστατεύσῃ τὴν οἰκογένεια τοῦ ΕΛΑΣίτη «καπετάνιου» Κικίτσα. Ὁ Κικίτσας τὸ ἀνταπέδωσε, σώζοντας τὶς δύο κόρες τοῦ Κισάμπατζακ ἀπὸ τὶς σφαγὲς ποὺ ἀκολούθησαν ὅταν ὁ ΕΛΑΣ κυρίευσε καὶ ἰσοπέδωσε τὸν μαρτυρικό Κοῦκο τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1944.
……….Ἀπὸ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1944, ὁ Κυριάκος Παπαδόπουλος εἶχε μεταφερθεῖ στὴν Θεσσαλονίκη (31/8) ἀναλαμβάνοντας τὴν ἡγεσία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἐθνικοῦ Στρατοῦ. Πρὶν ἀναχωρήσει, εἶπε στὴν μεγαλύτερη κόρη του Εὐδοκία (18 ἐτῶν) ὅπως τὸ ἀφηγεῖται ἡ ἴδια :
……….«Ἄκουσε παιδί μου, ἐγὼ φεύγω ἀπὸ τὸ χωριό γιὰ τὴν Θεσσαλονίκη, γιατὶ ἐκεῖ μὲ καλεῖ τὸ καθῆκον καὶ ἡ πατρίδα. Μπορεῖ νὰ μὴν ξαναγυρίσω. Ἄν θὰ ξαναγυρίσω, μπορεῖ νὰ μὴν σᾶς βρῶ ζωντανές (ἀναφερόμενος καὶ στὴν μικρότερη κόρη του). Πάντως αὐτά ποὺ θὰ σοῦ πῷ νὰ τὰ πῇς καὶ στὴν μικρότερη ἀδελφή σου καὶ ἄν ζήσετε νὰ τὰ κρατήσετε σ’ ὅλη σας τὴν ζωή. Νὰ μὴν κάνετε κακὸ σὲ κανέναν. Νὰ μὴ δείξετε μὲ τὸ δάκτυλο κανέναν ὁτι σᾶς ἔκανε κακό. Ἡ ἐποχή εἶναι ἀνώμαλη. Ὁ ἀνεμοστρόβιλος ὅλα τ’ ἀνακατεύει. Ἐκείνη τὴν ὥρα δὲν μπορῆς νὰ διακρίνῃς ποιό εἶναι δικό σου καὶ ποιό τοῦ γείτονα. Ὅταν σταματήσει ὁ ἀνεμοστρόβιλος, τότε μπορῆ νὰ ξεχωρίσῃς ποιό εἶναι δικό σου. Τώρα ἔχουμε ἀνεμοστρόβιλο, δὲν μπορῆς νὰ ξέρῃς ποιός πραγματικά ἔφταιξε. Ὅταν τελειώσει ὁ πόλεμος, τότε μπορῆς νὰ δῇς ποιός ἔφταιξε, ἀλλὰ καὶ τότε νὰ μὴν δείξῃς μὲ τὸ δάχτυλο κανέναν ὁτι σοῦ ἔκανε κακό».
……….Ἡ κόρη του Εὐδοκία σεβάστηκε τὴν συμβουλή τοῦ τραντέλλενα πατέρα της, καὶ τὴν τήρησε μὴ ὑποδεικνύοντας κανέναν, ἄν καὶ γνώριζε.
Ἐπίλογος
……….Ὁ Κισάμπατζακ πολέμησε στὸν Πόντο τὴν τουρκιά. Ἔχασε τρία ἀδέλφια καὶ τὸν θεῖο του. Ξεριζώθηκε καὶ ἦλθε στὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα, κι ὅταν ἡ ἱστορία τὸν κάλεσε νὰ ὑπερασπισθῇ τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν ἀκεραιότητα τῆς πατρίδας του, ἡ ὁποία κινδύνεψε προσωρινά ἀπὸ Γερμανοὺς καὶ Ἰταλούς, ἀλλὰ ὁριστικὰ καὶ ἀμετάκλητα ἀπὸ τοὺς βούργαρους καὶ τοὺς ΕΛΑΣίτες (σὲ ἁπόλυτη συμφωνία), δὲν δίστασε νὰ πολεμήσῃ γιὰ ἄλλη μία φορά. Ὁ μεγάλος αὐτός Πόντιος τραντέλλενας, ἔδωσε τὸ παρόν καὶ ὑπερασπίστηκε τὴν Μακεδονία μὲ τὸ αἷμα τοῦ γιοῦ του Παναγιώτη, τῆς γυναίκας του καὶ τὸ δικό του. Ὁ Κισάμπατζακ, στὴν μάχη τοῦ Κιλκίς στς 4 Νοεμβρίου τοῦ 1944 ἐναντίον τῶν βουργάρων καὶ τῶν κομμουνιστῶν συνεργατῶν τους τοῦ ΕΑΜ ΕΛΑΣ, τραυματίστηκε βαριά. Ζήτησε ἀπὸ τὸν ὁπλαρχηγό του Μανασῆ νὰ τοῦ ἀφαιρέσῃ τὴν ζωή, κι ὅταν ἐκεῖνος δὲν μπόρεσε, τὸ ἔκανε ὁ ἴδιος, διατηρώντας τὴν ὑπερηφάνεια του καὶ τὴν λεβεντιά του.
Αἰωνία αὐτοῦ ἡ Μνήμη.