,

.

Βελισ(σ)άριος (Φλάβιους Μπελισάριους 500/4 – 565 μ.Χ.)

 

……….Ίσως ο πλέον διάσημος στρατηγός τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στενός συνεργάτης τού Ιουστινιανού Α΄ τού Μεγάλου και βασικός συντελεστής στην επίτευξη τού έργου ανακατάληψης των παλαιών εδαφών τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Δύση εκ μέρους τού τελευταίου.

……….Οι παλαιότεροι βυζαντινολόγοι κ.ά. ερευνητές είχαν αποδεχθεί την θεωρία ότι ο Βελισσάριος σε γενικές γραμμές περιορίστηκε στα στρατιωτικά του καθήκοντα μη τρέφοντας πολιτικές φιλοδοξίες , νεώτερες έρευνες όμως δείχνουν ότι με την έμμονη ροπή του προς «τυραννίδα», ο Βελισσάριος προσπάθησε να ματαιώσει τις οικουμενικές επιδιώξεις τού Ιουστινιανού Α΄ και, ως «πρώτος Ρωμαίων απάντων», να γίνει ο ίδιος κύριος τής εξουσίας, κάτι που ενισχύεται και από το γεγονός ότι σε τέσσερεις τουλάχιστον περιπτώσεις (535, 540, 558/9, 562) κατηγορήθηκε γιά «επιβουλή» και στασιαστικές κινήσεις.

……….Ήταν συμπατριώτης τού Ιουστινιανού και καταγόταν από την Γερμανικεία, στα σύνορα Θράκης και Ιλλυρικού, όπου γεννήθηκε στα πρώτα χρόνια τού 6^ου αιώνα. Οι τύχες του συνδέθηκαν με αυτές τού Ιουστινιανού, ήδη πριν ο τελευταίος γίνει Αυτοκράτορας (527), ενώ στην συνέχεια, αναλαμβάνοντας την αρχιστρατηγία των βυζαντινών δυνάμεων και συμβάλλοντα στα μέγιστα στην αρτιώτερη εκπαίδευσή  τους, πραγματοποίησε το μεγαλύτερο τμήμα των μεγάλων πολεμικών επιχειρήσεων γιά την ανακατάληψη τής Δύσης, μαζί με τον επίσης μεγάλο στρατηγό τής εποχής, τον αρμενικής καταγωγής Ναρσή, που παρέμεινε απόλυτα πιστός στον Αυτοκράτορα.

……….Γιά πρώτη φορά ο Βελισσάριος διακρίθηκε στην απόκρουση των Σασανιδών Περσών στο ανατολικό μέτωπο (Μεσοποταμία) την περίοδο 530-32, ενώ επίσης το 532 πρωταγωνίστησε (μαζί με τον Ναρσή, καθώς και τον άλλο βυζαντινό στρατηγό τής εποχής Μούνδο), στην καταστολή τής «Στάσης του Νίκα», στον ιππόδρομο τής Κωνσταντινούπολης (532), εντυπωσιάζοντας μάλιστα τον Ιουστινιανό με την σωτήρια παρέμβασή του. Έτσι, ένα χρόνο αργότερα, ο Βελισσάριος διαπεραιώνεται στην Βόρειο Αφρική, όπου νικά τούς γερμανόφωνους Βανδάλους, και διαλύει το κράτος τους (533-4), τελώντας μάλιστα, γιά την τόσο σημαντική αυτή επιτυχία θρίαμβο στην Κωνσταντινούπολη (534).

……….Στην συνέχεια (535) στράφηκε κατά των επίσης γερμανόφωνων Οστρογότθων τής Ιταλίας-Σικελίας, καταλαμβάνοντας την Ρώμη (Δεκ. 536), καθώς και στην πρωτεύουσά τους, Ραβέννα (540), αιχμαλωτίζοντας τον Οστρογότθο ηγεμόνα Βίτιγη.

……….Φαίνεται όμως ότι στο βάθος τής ψυχής τού Ιουστινιανού υπήρχε ένας αχνός φόβος ότι ο Βελισσάριος θα εκμεταλλευόταν τις επιτυχίες του στο στρατιωτικό επίπεδο γιά να υλοποιήσει πιθανές πολιτικές του φιλοδοξίες. Έτσι, όπως έξι χρόνια νωρίτερα τον είχε ανακαλέσει απ’ το μέτωπο εναντίον των Περσών, τώρα τον ανακαλεί απ’ την Ιταλία και τον στρέφει πάλι εναντίον των εχθρών των ανατολικών συνόρων. Ωστόσο ο Βελησσάριος θητεύει εκ νέου στην Ιταλία γιά μία πενταετία (544-48), όπου σημειώνει σημαντικές επιτυχίες σε βάρος των Οστρογότθων, χωρίς όμως να κατορθώσει να νικήσει αποφασιστικά τον νέο δυναμικό βασιλιά τους, Τωτίλα. Έτσι, το 549 ανακλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και απομακρύνθηκε από την ενεργό δράση.

……….Δεν υπάρχει βέβαια αμφιβολία ότι η συμβολή τού Βελισσάριου στην λεγόμενη (ρεκονκουίστα) ανακατάληψη τής Δύσης, υπήρξε καθοριστικής σημασίας. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ο Βελισσάριος ήταν στρατηγός που μπορούσε να δώσει λύσεις σε κάθε έκτακτη περίσταση. Έτσι, όταν το 558-9 το τουρκόφωνο φύλο των Κοτριγούρων (επιγόνων των Ούννων), πέρασε τον Δούναβη και απείλησε τόσο την Θράκη όσο και την ίδια την Κωνσταντινούπολη, πάλι ο Βελισσάριος ήταν που, εισακούοντας τις εκκλήσεις τού Ιουστινιανού, επέστρεψε από την απομόνωσή του, έτρεψε σε φυγή τούς εισβολείς και απάλλαξε την Αυτοκρατορία από την νέα απειλή.

……….Γιά μία ακόμα φορά, πάντως, ο Ιουστινιανός φοβούμενος την φήμη τού στρατηγού, τον απομάκρυνε από την στρατιωτική δράση. Κατά τα τελευταία χρόνια τής ζωής του, ο Βελισσάριος αφού θεωρήθηκε ένοχος συνωμοσίας, αρνήθηκε να απολογηθεί (562-3) και ο Ιουστινιανός τον καταδίκασε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Έναν όμως χρόνο μετά αποδείχθηκε η αθωότητά του, και ελευθερώθηκε (564) γιά να πεθάνει δικαιωμένος το 565. Όλη η περιουσία του πέρασε στα χέρια τού Ιουστινιανού, ο οποίος όμως πέθανε επίσης αργότερα την ίδια χρονιά.

……….Σύμφωνα με τον Προκόπιο, συνοδό-γραμματέα του σε σημαντικό μέρος των επιχειρήσεων τού Βελισσάριου, μεγάλη επιρροή στον τελευταίο ασκούσε η σύζυγός του, Αντωνίνα, προσωπική φίλη τής Αυτοκράτειρας Θεοδώρας. Γενικά ο Βελισσάριος ήταν χαρακτήρας απλός και αγαπητός στους στρατιώτες του, ωστόσο παρά την απλότητά του διατηρούσε μεγάλο αριθμό σωματοφυλάκων (βουκελλάριων). Η υστεροφημία του φαίνεται όχι μόνο από τα δημώδη ποιήματα που συντέθηκαν σε μεταγενέστερους βυζαντινούς αιώνες αλλά και από την επίδραση που η φήμη του άσκησε στην λογοτεχνία των νεότερων χρόνων στην Δύση.

……….Στρατάρχες τής σύγχρονης ιστορίας όπως οι Βρεταννοί Μπέρναρντ Λο Μοντγκόμερυ και ο λόρδος Άρτσιμπαλντ Γουάβελ, τον συγκατέλεξαν στις μεγαλύτερες στρατιωτικές προσωπικότητες όλων των εποχών.

***

Πηγές :

1. «Εγκυκλοπαιδικό Προσωπογραφικό Λεξικό Βυζαντινής Ιστορίας και Πολιτισμού», δ΄ τόμος, εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ/ΜΕΤΡΟΝ.

2. Ιωάννου Κ. Βογιατζίδου: «Το ραβεννατικόν ψηφιδωτόν τής Θεοδώρας (547 μ. Χ.)»

Επιμέλεια κειμένου και εικόνας :  Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο

Πληροφορία εικόνας : Σύνθεσις λεπτομέρειας τού περίφημου ψηφιδωτού στον ναό τού αγίου Βιταλίου στην Ραβέννα (στο οποίο ο Βελισσάριος απεικονίζεται δίπλα στον Ιουστινιανό) και χάρτη τής Αυτοκρατορίας εκείνης τής περιόδου.