,
.
Μάχη Αλή Βεράν (α’μέρος). Η έλλειψη επικοινωνίας και η διάσπαση των Μεραρχιών σε ομάδες Τρικούπη και Φράγκου (14-16/8/1922)
……….Πριν καταλήξουμε στην συγκλονιστική μάχη τού Αλή Βεράν από την αποκλεισμένη και περικυκλωμένη πλέον ομάδα Τρικούπη, δέον είναι να αναφερθεί ένα γεγονός το οποίο απέβη καθοριστικό και με σοβαρές συνέπειες γιά την εξέλιξη των επιχειρήσεων συμπτύξεως.
……….Όταν τα Α΄και Β΄ Σώματα Στρατού έλαβαν την εντολή συμπτύξεως, ο ασύρματος τού Α΄ Σώματος Στρατού λόγω βλάβης τού αυτοκινήτου που θα τον μετέφερε, δόθηκε γιά μεταφορά στις 14 Αυγούστου στην υπό εκκίνηση αμαξοστοιχία γιά Εσκή Σεχήρ, με σκοπό να παραδοθεί στην νέα έδρα τού Στρατηγείου στο Κιζλί Γκιόλ. Δυστυχώς, από παρανόηση, ο ασύρματος παραδόθηκε στο Εσκή Σεχήρ με αποτέλεσμα το Α΄ Σώμα Στρατού υπό τον Στρατηγό Τρικούπη, να μην έχει την δυνατότητα επικοινωνίας ούτε με την Στρατιά, ούτε με τις Μεραρχίες του, με τραγικά αποτελέσματα (ιδίως στην συνεννόησή του με τις Μεραρχίες τού Στρατηγού Φράγκου).
……….Προσπάθεια καλύψεως τού κενού με χρήση τού ασυρμάτου τού Β΄ Σώματος Στρατού ως ενδιάμεσου, με αποστολή των τηλεγραφημάτων Τρικούπη μέσω συνδέσμων- αγγελιαφόρων αξιωματικών και τούμπαλιν, αποδείχθηκε αναποτελεσματική, λόγω τής καθυστερήσεως μεταδόσεως πληροφοριών και διαταγών, τής ραγδαίας αλλαγής δεδομένων, τής ασάφειας ἤ ελλειπούς πληροφορήσεως, και, των λόγω πιεστικών συνθηκών μεμονωμένων αποφάσεων των Διοικητών Μεραρχιών. Συνέβη ακόμα και διαταγή τής Στρατιάς γιά συντονισμό κινήσεων, να μην φτάσει ποτέ στα χέρια τού Τρικούπη.
……….Στην Επίτομο Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας 1919-1922, αναφέρονται όλες οι μικρές λεπτομέρειες στην έλλειψη επικοινωνίας και μεμονωμένων αποφάσεων, οι οποίες συνετέλεσαν καθοριστικά στην διάσπαση των μονάδων και στην τραγική εξέλιξη.
……….Οι Μεραρχίες τού Α΄ Σώματος Στρατού υπό τον Στρατηγό Τρικούπη, δέχθηκαν τον κύριο όγκο τής τουρκικής επιθέσεως στις 13 Αυγούστου 1922, και, έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες βρέθηκαν κατά την επιχείρηση συμπτύξεώς τους, υπό την πίεση συνεχών επιθέσεων τού τουρκικού στρατού. Το γεγονός δε ότι ακολουθούντο και από πανικόβλητες ομάδες χριστιανών (Ελλήνων και Αρμενίων) οι οποίες εγκατέλειπαν τα χωριά τους, επέτεινε την προσπάθεια τηρήσεως τάξεως και πειθαρχίας.
……….Παρά τις σφοδρές τουρκικές επιθέσεις, οι Μεραρχίες τού Α΄ και Β΄ Σώματος Στρατού κατόρθωσαν αρκετές φορές, όχι μόνο να τις αποκρούσουν, αλλά και να αντεπιτεθούν τρέποντας τον εχθρό σε φυγή. Ένα μικρό παράδειγμα είναι η επιτυχής απόκρουση από την ΙΧ Μεραρχία τού Β΄ Σ.Σ. επιθέσεως τής 2ης Μεραρχίας τουρκικού Ιππικού, η οποία υπέστη τέτοια ήττα και κλονισμό, ώστε δεν χρησιμοποιήθηκε πλέον στις μετέπειτα επιχειρήσεις παρά μόνον ως εφεδρική. Κι όλα αυτά υπό το καθεστώς ελλείψεως ύπνου, τροφής, νερού και πολεμοφοδίων.
……….Την νύκτα τής 15ης προς 16η Αυγούστου, οι Ι και VII Μεραρχίες υπό τις διαταγές τού Στρατηγού Φράγκου, έχοντας χάσει κάθε επαφή με το Α΄ Σώμα Στρατού, έφτασαν με πολλές δυσκολίες και απώλειες στην θέση Τουμλού Μπουνάρ, βάσει των διαταγών συμπτύξεως. Σε αυτό το σημείο η απόφαση τού Στρατηγού Τρικούπη να παραμείνουν οι δικές του δυνάμεις στην περιοχή Ουλουτζάκ-Εϋρέτ, αντί να σπεύσουν στην τοποθεσία Τουμλού Μπουνάρ, επέφερε την πλήρη και οριστική διάσπαση των Ελληνικών δυνάμεων σε δύο Ομάδες, την Ομάδα Φράγκου και την Ομάδα Τρικούπη.
……….Η μετέπειτα επιχειρηματολογία τού Στρατηγού Τρικούπη, ότι, εάν συνέχιζε την πορεία του την νύκτα επί ανωμάλου εδάφους χωρίς οδηγίες, οι δυνάμεις του θα διέτρεχαν τον κίνδυνο να παραπλανηθούν, δεν ισχύει, διότι είχε επαρκή χρόνο από τις 16:30 έως τις 20:00 (αποφεύγοντας την νυκτερινή πορεία), να συνεχίσει προς Τουμλού Μπουνάρ όπου ήταν και η τοποθεσία συμπτύξεως. Αρκούσε μόνο η γρήγορη απόφαση εκτελέσεως. (σελ.384 ΓΕΣ).
……….Το ότι, το πρωί τής 16ης Αυγούστου, οι μονάδες δεν είχαν τεθεί ακόμα σε κίνηση σύμφωνα με τις οριζόμενες διαταγές τού Α΄Σ.Σ., διότι καθυστέρησε η λήψη τής διαταγής στις περισσότερες από αυτές, συν τής αποφάσεως τού Στρατηγού Τρικούπη να διανυκτερεύσουν στο Ουλουτζάκ, προεδίκασε την τύχη τους.
……….Ο κλοιός τού τουρκικού στρατού ολοένα και έσφιγγε την αποκλεισμένη ομάδα Τρικούπη, και η πρώτη σκληρή μάχη που κράτησε ολόκληρη την ημέρα, δόθηκε στις 16 Αυγούστου στο Χαμούρκιοϊ. Ο Στρατηγός Τρικούπης δεν δέχθηκε πρόταση συγκλήσεως συμβουλίου των Διοικητών των μεγάλων μονάδων, αλλά αποφάσισε την υποχώρηση δυτικώς τού Σάλκιοϊ, θεωρώντας ότι, η προς το χωριό αυτή οδός, δεν θα είχε καταληφθεί από τους τούρκους, ελπίζοντας δε ότι θα κατόρθωνε την κάθοδο προς Τουμλού Μπουνάρ και την συνένωση με την Ομάδα Φράγκου.
……….Η εκκίνηση προς Σάλκιοϊ έγινε στις 23:00 με μεγάλη καθυστέρηση, με πρώτη την Μεραρχία ΧΙΙ, ενώ οι υπόλοιπες Μεραρχίες δεν ξεκίνησαν σύμφωνα με την διαταγή. Η V Μεραρχία αποκόπηκε εντελώς, χάνοντας οριστικά επαφή με την Ομάδα Τρικούπη, ενώ Τμήματα τής ΙΧ Μεραρχίας η οποία είχε δοκιμασθεί σκληρά, τράπηκαν αυτοβούλως προς Σάλκιοϊ. Ως προφυλακή δε, παρέμειναν μόνο με τον Διοικητή τους μερικά τμήματα πεζικού με μία ορειβατική πυροβολαρχία, οπότε η ΧΙΙΙΙ Μεραρχία αναγκάστηκε να λάβει με δική της πρωτοβουλία μέτρα ασφαλείας, βαδίζοντας τελευταία ως οπισθοφυλακή.
……….Λόγω τής αναμείξεως των τμημάτων και τής πλήρους χαλαρώσεως των οργανικών δεσμών, η πορεία ήταν βραδύτατη. Οι άνδρες ήταν κατάκοποι από τις συνεχείς μάχες, την πείνα και την αγρύπνια. Παρ’ όλα αυτά, μεταξύ τους υπήρχαν ακόμη αξιόμαχα στοιχεία, τα οποία επρόκειτο την επομένη να αντιτάξουν στον πεδίο τής μάχης τού Αλή Βεράν, την τελευταία ηρωική αντίσταση εναντίον ενός ισχυρότερου, πλήρως οργανωμένου και εφοδιασμένου εχθρού.