,
.
ΜΑΧΗ ΑΛΗ ΒΕΡΑΝ (Β΄ΜΕΡΟΣ) Η ΑΦΙΞΗ ΣΤΟ ΣΑΛΚΙΟΪ ΚΑΙ ΟΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ (16-17/8/1922)
.
……….Τὴν νύκτα τῆς 16ης πρὸς 17η Αὐγούστου 1922, ἡ ἀποκομμένη Ὁμάδα Τρικούπη μετὰ τὸν ὁλοήμερο ἀγῶνα της στὸ Χαμούρκιοϊ, ὑποχωροῦσε ἐν συγχύσει καὶ ἀταξίᾳ πρὸς τὸ χωριὸ Σάλκιοϊ.
……….Ἡ τουρκικὴ ἡγεσία ἀντιλαμβανόμενη τὴν δυσχερὴ θέση τῶν Ἑλληνικῶν δυνάμεων τοῦ Νοτίου μετώπου, ἀποφάσισε ὅπως οἱ 1η καὶ 2η Στρατιὲς μὲ τὸ 5Ο Σῶμα Στρατοῦ Ἱππικοῦ, ἀφ’ ἑνὸς νὰ ἀναλάβουν ἐπίθεση γιὰ νὰ καθηλώσουν τὴν Ὁμάδα Τρικούπη, ἀφ’ ἑτέρου δέ, νὰ κυκλώσουν καὶ τὶς δύο πτέρυγές της, ἀποκλείοντας τὴν ὁδὸ ὑποχωρήσεως μέσῳ τῆς χαράδρας Κιζὶλ Τάς.
……….Λίγο πρὶν τὴν αὐγὴ τῆς 17ης Αὐγούστου, μετὰ ἀπὸ πορεία 6 ὡρῶν σὲ μία ἀπόσταση ὀκτὼ χιλιομέτρων, ἡ ἐμπροσθοφυλακὴ τῆς Ὁμάδας Τρικούπη ἔφτασε στὸ χωριὸ Σάλκιοϊ, ἐπιχείρηση ὅμως καταλήψεως βορειδυτικῶν ὑψωμάτων ἀπὸ τὰ ὁποῖα τουρκικὰ τμήματα πεζικοῦ ἔβαλαν, ἀπέτυχε. Στὶς 06:00 ἔφτασαν οἱ Στρατηγοὶ Τρικούπης καὶ Διγενής. Μὲ τὴν πάροδο τῆς ἡμέρας, ἐξακολουθοῦσαν νὰ συρρέουν στὸ Σάλκιοϊ τμήματα τοῦ Α΄ καὶ Β’ Σώματος Στρατοῦ. Βρισκόντουσαν δὲ σὲ τέτοια κατάσταση, ὥστε ἀπαιτεῖτο ἡ ἀνάπαυση καὶ ἀνασύνταξή τους. Ἀξιοσημείωτη εἶναι ἡ συνοχὴ καὶ πειθαρχία τοῦ πολυάριθμου πυροβολικοῦ, τὸ ὁποῖο παρὰ τὸν σκληρὸ ἀγῶνα τῆς προηγούμενης ἡμέρας καὶ τὴν ὁλονύκτια πορεία, δὲν εἶχε ὑποστεῖ καμμία ἀπώλεια ὑλικοῦ.
……….Παρὰ τὴν ἔναρξη βολῶν τοῦ τουρκικοῦ πυροβολικοῦ ἀπὸ τὰ ὑψώματα, ἡ πρόθεση τοῦ Στρατηγοῦ Τρικούπη γιὰ συνέχιση τῆς πορείας πρὸς Τουλμοῦ Μπουνὰρ μὲ σκοπὸ τὴν συνένωση μὲ τὴν Ὁμάδα Φράγκου καὶ τὴν κατὰ γρᾶμμα συμμόρφωση στὴν διαταγὴ τῆς Στρατιᾶς περὶ καλύψεως τῆς Σμύρνης καὶ ἀμύνης βῆμα πρὸς βῆμα, παρέμενε σταθερή.
……….Κατὰ τὴν συγκέντρωση τῶν Διοικητῶν τῶν IV, IX και XII Μεραρχιῶν πρὸς λήψη διαταγῶν, ὁ Τρικούπης διέταξε τὴν ἀνασύνταξη τῶν Μονάδων τους καὶ τὴν ἀναφορὰ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀνδρῶν ποὺ τὶς ἀποτελοῦσαν. Τὸ σύνολο τῆς παρατακτέας μάχιμης δυνάμεως, ἀνήρχετο σὲ 7.000 πεζούς, 80 ἱππεῖς καὶ 116 πυροβόλα. Ἡ ΧΙΙΙ Μεραρχία ἀποτελοῦσε τὴν πλέον ἀξιόμαχη μονάδα. Κανένας ἀσύρματος δὲν λειτουργοῦσε, τὰ τρόφιμα εἶχαν πλήρως ἐξαντληθεῖ καὶ ὁ ἀριθμὸς τῶν πυρομαχικῶν ἦταν περιορισμένος.
……….Δέκα ἔως δεκαπέντε χιλιάδες (10000-15000) ἦταν ὁ ἀριθμὸς ἀνδρῶν διαφόρων μονάδων χωρὶς κανένα ὀργανικὸ δεσμὸ καὶ μὲ ἠθικὸ καταβαραθρωμένο, οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ὁποίους δὲν εἶχαν ὁπλισμὸ καὶ ἐξάρτυση. Πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς γιὰ ν’ ἀποφύγουν τὶς βολὲς τοῦ βαρέως τουρκικοῦ πυροβολικοῦ, ἐν πλήρει ἀταξίᾳ καὶ σύγχυση, κατευθύνθηκαν πρὸς τὸ χωριὸ Ἀλῆ Βεράν.
……….Πρόταση τοῦ Διοικητὴ τῆς ΧΙΙ Μεραρχίας καὶ ὁρισμένων ἄλλων ἀξιωματικῶν τοῦ Ἐπιτελείου γιὰ συνέχιση χωρὶς διακοπὴ τῆς πορείας πρὸς Μπανάζ, ἀπορρίφθηκε ἀπὸ τὸν Στρατηγό. Ἡ ἐμφάνιση ἰσχυρῶν τουρκικῶν φαλαγγῶν προελαυνουσῶν πρὸς Σάλκιοϊ ἀπὸ τὰ ἀνατολικὰ καὶ νοτιοανατολικά, καθόλου δὲν ἄλλαξε τὴν ἀπόφαση τοῦ Τρικούπη γιὰ συνέχιση τῆς πορείας πρὸς Τουλμοῦ Μπουνάρ. Ἀντιθέτως ἔδωσε διαταγὲς στὶς Μεραρχίες γιὰ κατάληψη τῶν γύρω ὑψωμάτων, ἔτσι ὥστε νὰ καλυφθῇ ἡ σύμπτυξη τῆς Ὁμάδας πρὸς Τουμλοῦ Μπουνάρ, οἱ ὁποῖες καὶ ἐκτελέσθηκαν.
……….Μετὰ ἀπὸ λίγο ἐμφανίσθηκαν κι ἄλλες τουρκικὲς φάλαγγες, ἀπὸ τὸν Βορρᾶ αὐτὴν τὴν φορά, διαγράφοντας πλέον ξεκάθαρα τὴν τουρκικὴ πρόθεση γιὰ κύκλωση τῶν Ἑλληνικῶν δυνάμεων.
……….Τότε, στὶς 11:00, ὁ Στρατηγὸς Τρικούπης ἄλλαξε ξαφνικὰ γνώμη, διαπιστώνοντας ὅτι οἱ διαθέσιμη μάχιμη δύναμη (ἡ ὁποία δὲν ἰσοδυναμοῦσε οὔτε κἄν μὲ μία μεραρχία), δὲν ἦταν ἀρκετὴ γιὰ ἀποτελεσματικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ ἐχθροῦ, ὁπότε ἀποφάσισε τὴν ἄμεση συνέχιση τῆς ὑποχωρήσεως πρὸς Μπανὰζ μέσῳ τῆς ὁδοῦ Σάλκιοϊ – Ἀλῆ Βεράν, τῆς μόνης πιθανῶς ἀπομένουσας ἐλεύθερης ἐξόδου. Υἱοθέτησε δηλαδὴ τὴν πρὶν ἀπὸ 4 ὧρες πρόταση τῶν Ἐπιτελαρχῶν του, χάνοντας πολύτιμο χρόνο διότι ἤδη οἱ τουρκικὲς φάλαγγες εἶχαν προελάσει.
……….Παρ’ ὅλο τὸ δύσβατο τῆς ἐπιλεχθείσας πορείας, ἀποφασίσθηκε νὰ συμπεριληφθοῦν ὅλα τὰ ὀχήματα, μὴ ἐξαιρουμένων καὶ τῶν αὐτοκινήτων. Στὶς 11:30 δόθηκε ἡ διαταγὰ συνεχίσεως τῆς πορείας μὲ ἐμπροσθοφυλακὴ τὴν ΧΙΙ Μεραρχία μαζὶ μὲ μονάδες μηχανικοῦ πρὸς διαμόρφωση τῆς ὁδοῦ… Ἡ φάλαγγα ξεκίνησε τὴν πορεία μὲ μέγιστη δυσχέρεια.
……….Μόλις ἡ προπομπὸς τῆς ἐμπροσθοφυλακῆς πλησίασε στὸ χωριὸ Ἀλῆ Βεράν, ἐμφανίσθηκαν ἀπὸ δάσος βρισκόμενο στὰ βόρεια, ἔφιππα τουρκικὰ τμήματα, ἀποκλείοντας τὴν μοναδικὴ ὁδὸ ὑποχωρήσεως, ὁπότε ἡ προπομπὸς δύναμη ἔλαβε διάταξη ἀποκρούσεως τῆς ἀπειλῆς. Ὁ Τρικούπης διέταξε τὴν ΧΙΙ Μεραρχία νὰ τ’ ἀπωθήσῃ ἔτσι ὥστε νὰ συνεχιστῇ ἡ πορεία. Πράγματι ἡ Μεραρχία ἀπώθησε τὰ τουρκικὰ τμήματα πρὸς βορρᾶ, ἀλλὰ ἡ ἐμφάνιση νέων τουρκικῶν τμημάτων κατέστησε σαφὲς ὅτι ἡ Ὁμάδα Τρικούπη ἦταν πλέον ὑποχρεωμένη νὰ διακόψῃ τὴν πορεία της καὶ νὰ ἐμπλακῇ σὲ μάχη μὲ τὸν ἐπερχόμενο ἀπὸ Βορρᾶ, Ἀνατολὴ καὶ Νότο ἐχθρό.
……….Μάχη, ἡ ὁποία ἐπρόκειτο νὰ εἶναι μοιραῖα. Ὁ Μουσταφᾶ Κεμὰλ τὴν διηύθυνε προσωπικά, ἔχοντας ἐγκαταστήσει τὸ παρατηρητήριό του στὸ ὕψωμα Ζαφὲρ Τεπέ, νοτίως τοῦ Σάλκιοϊ.