Οι Παλαιολόγοι του Μομφερράτο και οι σύγχρονοί μας απόγονοί τους, οι Paleologo Oriundi
.
Δρ. Χρήστος Μητσάκης
.
……….Ο Οίκος των Παλαιολόγων του Μομφερράτο, παράπλευρος κλάδος του Οίκου των Παλαιολόγων, ιδρύθηκε από τον Θεόδωρο Παλαιόλογο (1290–1338) υιό του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ (1259–1332). Ο Θεόδωρος και οι απόγονοί του κυβέρνησαν ως Μαρκήσιοι το Μομφερράτο, περιοχή της βορειοδυτικής Ιταλίας, από το 1306 έως και το 1533, οπότε ελλείψει νομίμου άρρενος συγγενούς, η Μαρκιωνία πέρασε στον Οίκο των Γκοντζάγκα, οι οποίοι εξουσίαζαν το γειτονικό Δουκάτο της Μάντοβας.
……….Πάντως, οι Παλαιολόγοι του Μομφερράτο δεν εξέλιπαν βιολογικώς, δεδομένου ότι ο τελευταίος Μαρκήσιος από την δυναστεία τους, ο Ιωάννης-Γεώργιος (1488–1533), είχε αποκτήσει εκτός γάμου έναν υιό, τον Flaminio Paleologo (;–1571), άμεσοι εξ αρρενογονίας απόγονοι του οποίου, συγκεκριμένα οι Paleologo Oriundi εξακολουθούν να υπάρχουν, αποτελώντας τον μοναδικό βεβαιωμένα εξ αρρενογονίας κλάδο των Παλαιολόγων που συνεχίζει να υφίσταται έως τις μέρες μας.
……….Δια μέσου, λοιπόν, των Paleologo Oriundi διασώζεται και συνεχίζεται, έστω ανεπισήμως, όχι μόνον ο Οίκος των Παλαιολόγων του Μομφερράτο, αλλά και ο Οίκος των Παλαιολόγων συνολικά, έστω και αν επισήμως ο τελευταίος θεωρείται ότι εξέλιπε και αυτός με τον θάνατο του Ιωάννη-Γεωργίου το 1533.
……….Επιπλέον, καθώς οι Paleologo Oriundi έλκουν την καταγωγή τους από τον Θεόδωρο Παλαιολόγο, ιδρυτή του Οίκου των Παλαιολόγων του Μομφερράτο και καθώς ο Θεόδωρος ήταν υιός του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ (1259–1332), η εξ αρρενογονίας καταγωγή τους ανάγεται τελικά στον Μιχαήλ Η΄ (1223–1282) ιδρυτή της δυναστείας των Παλαιολόγων. Συνεπώς, άμεσοι και εξ αρρενογονίας απόγονοι της τελευταίας δυναστείας της Ρωμανίας υπάρχουν έως τις μέρες μας, έστω και αν το τέλος της Παλαιολόγειας Δυναστείας τοποθετείται ιστορικώς το 1502, όταν πεθαίνει στην Ρώμη το τελευταίο γνήσιο εξ αρρενογονίας μέλος της Δυναστείας και ο τελευταίος νόμιμος κάτοχος των τίτλων «Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων» και «Δεσπότης του Μωρέως», συγκεκριμένα ο Ανδρέας Παλαιολόγος (1453–1502), υιός του Θωμά, Δεσπότη του Μωρέως (1409–1465) και ανηψιός του τελευταίου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄ (1405–1453).
Οι Παλαιολόγοι Μαρκήσιοι του Μομφερράτο
……….Ο Θεόδωρος Παλαιολόγος (1290–1338) ήταν ο δεύτερος υιός του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ (1259–1332) και της δεύτερής του συζύγου, η οποία προκειμένου να τον παντρευθεί, ασπάστηκε το ορθόδοξο δόγμα, αλλάζοντας το όνομά της από Γιολάντα σε Ειρήνη. Η Ειρήνη (1274–1317) ήταν κόρη του Γουλιέλμου Ζ΄ (;–1292) Μαρκησίου του Μομφερράτο και της Βεατρίκης της Καστίλης (1254–1286), η οποία ήταν τρισέγγονη του Αυτοκράτορα Ισαάκιου Β΄ Άγγελου (1156–1204).
……….Ο Θεόδωρος ίδρυσε το 1306 τον Οίκο των Παλαιολόγων του Μομφερράτο, όταν και κληρονόμησε την Μαρκιωνία της περιοχής αυτής της σημερινής βορειοδυτικής Ιταλίας, κειμένη βορείως της Γένοβας και νοτιοδυτικώς του Μιλάνου, από τον άτεκνο αδελφό της μητέρας του και θείο του Ιωάννη Α΄ του Μομφερράτο (1275–1305), τελευταίο άρρενα απόγονο του Οίκου των Aleramici και τρισέγγονο του Βονιφάτιου Μομφερρατικού (;–1207), επίσης Μαρκησίου του Μομφερράτο (1192–1207), περισσότερο γνωστού ως αρχηγού της Δ΄ Σταυροφορίας (1201–1204) και Βασιλέα της Θεσσαλονίκης (1205–1207).
……….Ο Θεόδωρος Παλαιολόγος αφίχθη στο Μομφερράτο το 1306 και το επόμενο έτος νυμφεύθηκε την Αρτζεντίνα Σπίνολα (;–;), κόρη του Οπιτσίνο Σπίνολα ενός εκ των αρχόντων της Γένοβας. Απέκτησαν δύο τέκνα, τον Ιωάννη (1321–1372), ο οποίος ως Ιωάννης Β΄ διαδέχτηκε τον πατέρα του και την Γιολάντα (1318–1342), την οποία νυμφεύθηκε ο Αίμων (1291–1343) Κόμης της Σαβοΐας.
……….Οι Παλαιολόγοι Μαρκήσιοι του Μομφερράτο, μολονότι υποτελείς της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ασκούσαν απόλυτη εξουσία εντός των ορίων της Μαρκιωνίας τους, ενώ διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στα πολιτικά και πολεμικά γεγονότα της βόρειας Ιταλίας της περιόδου εκείνης. Σύναψαν γάμους με οίκους ευγενών της Ιταλίας και της Ευρώπης, εξέδωσαν χρυσά και αργυρά νομίσματα, κατασκεύασαν κοινωφελή και οχυρωματικά έργα και ανήγειραν εκκλησίες και δημόσια κτήρια.
……….Ο Οίκος των Παλαιολόγων του Μομφερράτο εξέλειπε επισήμως το 1533 με τον θάνατο του Ιωάννη-Γεωργίου, Μαρκησίου του Μομφερράτο (1488–1533), τελευταίου εξ αρρενογονίας απογόνου του κλάδου αυτού των Παλαιολόγων. Ο Ιωάννης-Γεώργιος ανέλαβε την Μαρκιωνία μετά τον θάνατο του άγαμου και άτεκνου ανηψιού του Βονιφάτιου του Δ΄ (1512–1530), παραιτούμενος, μάλιστα, από την θέση του Καθολικού Επισκόπου της πόλεως του Καζάλε, έδρας της Μαρκιωνίας του Μομφερράτο. Το 1533, παρ’ όλο που η υγεία του ήταν ήδη εύθραυστη, νυμφεύθηκε την Τζούλια της Αραγωνίας (1492–1542), θυγατέρα του Φρειδερίκου του Α΄ Βασιλέα της Νάπολης, σε μία προσπάθεια να αποκτήσει άρρενες απογόνους, ώστε η Μαρκιωνία να παραμείνει στους Παλαιολόγους. Πέθανε, όμως, μόλις εννέα ημέρες μετά τον γάμο του, υπό αδιευκρίνιστες και μάλλον ύποπτες συνθήκες.
τελευταίου Μαρκησίου του Μομφερράτο από τον Οίκο των Παλαιολόγων.
……….Ελλείψει νόμιμου άρρενος συγγενούς, η Μαρκιωνία κληρονομήθηκε από την ανηψιά του Ιωάννη-Γεωργίου, την Μαργαρίτα Παλαιολογίνα (1510–1566), θυγατέρα του Γουλιέλμου Θ΄ Παλαιολόγου, η οποία είχε ήδη παντρευτεί το 1531 τον Φρειδερίκο Β΄ Γκοντζάγκα (1500–1540), Δούκα της Μάντοβας, πόλεως της Λομβαρδίας της Ιταλίας. Μέσω του γάμου αυτού, η Μαρκιωνία του Μομφερράτο περνά στον Οίκο των Γκοντζάγκα, για να ενσωματωθεί, τελικά, το 1574 στο Δουκάτο της Μάντοβας.
Οι Paleologo Oriundi
……….Όμως, ο Ιωάννης-Γεώργιος, o τελευταίος Μαρκήσιος του Μομφερράτο από τον Οίκο των Παλαιολόγων, δεν ήταν άτεκνος. Είχε αποκτήσει εκτός γάμου έναν υιό, τον Flaminio Paleologo (1518–1571). Μολονότι νόθος και άρα χωρίς δικαιώματα στην Μαρκιωνία του Μομφερράτο, ο Flaminio θεωρήθηκε επικίνδυνος από τον Οίκο των Γκοντζάγκα αλλά και την εξαδέλφη του την Μαργαρίτα Παλαιολογίνα, ώστε τελικά να τόν κατηγορήσουν για συνομωσία και να τόν φυλακίσουν παρανόμως στο κάστρο του Γκόιτο της Λομβαρδίας, όπου και πέθανε, πιθανότατα δολοφονηθείς. Είχε, όμως, ήδη νυμφευθεί την Lucia Fanzini και είχε αποκτήσει τρεις υιούς και τέσσερις κόρες.
……….Εξ αρρενογονίας απόγονοι του Flaminio Paleologo εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι και σήμερα, κυρίως στην Ιταλία, δια μέσου του πρωτότοκου υιού του Teodoro Paleologo (1538–1586), φέροντες το επώνυμο Paleologo Oriundi. Το Oriundi καθιερώθηκε ως επώνυμο της οικογενείας από λάθος μετά την καταγραφή στα εκκλησιαστικά αρχεία του θανάτου του Pietro Paleologo (1667–1704), εξ αιτίας της καταχώρησης «Pietro oriundo da Mossignano», η οποία στα ελληνικά σημαίνει «Πιέτρο γεννημένος στο Μοσινιάνο». Άγνωστο γιατί, αλλά μάλλον για λόγους γραφειοκρατικούς, το “Oriundi”, πληθυντικός του “oriundo”, αντικατέστησε το “Paleologo” σε όλες τις επόμενες καταχωρήσεις γεννήσεων, βαφτίσεων, γάμων και θανάτων της οικογενείας, είτε εκκλησιαστικές είτε του ιταλικού κράτους, μολονότι το “Paleologo” δεν έπαψαν ποτέ να τό χρησιμοποιούν οι απόγονοι του Pietro Paleologo. Χρειάστηκαν δεκαετίες προσπαθειών και δικαστικών αγώνων για να αναγνωριστεί μόλις το 1930 επισήμως και με διάταγμα από το ιταλικό κράτος το Paleologo Oriundi ως επώνυμο της οικογενείας, τα μέλη της οποίας, σημειωτέον, στο πέρασμα των αιώνων έχουν συνάψει γάμους και με μέλη οικογενειών της ιταλικής αριστοκρατίας.
……….Οι Paleologo Oriundi, ο μόνος βεβαιωμένα κλάδος των Παλαιολόγων που συνεχίζει να υφίσταται μέχρι τις μέρες μας, μέσω του γενάρχη τους, του Flaminio Paleologo (1518–1571), νόθου υιού του Ιωάννη-Γεωργίου (1488–1533) τελευταίου Μαρκησίου του Μομφερράτο, έλκουν την καταγωγή τους εξ αρρενογονίας από τον Θεόδωρο Παλαιολόγο (1290–1338), ιδρυτή του Οίκου των Παλαιολόγων του Μομφερράτο. Και καθώς ο Θεόδωρος Παλαιολόγος ήταν υιός του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ (1259–1332), η εξ αρρενογονίας καταγωγή τους ανάγεται στον Μιχαήλ Η΄ (1223–1282) ιδρυτή της τελευταίας δυναστείας της Ρωμανίας και τελικώς στον στρατηγό Νικηφόρο Παλαιολόγο (;–1081) τον γεννήτορα του Οίκου των Παλαιολόγων.
Επίλογος
……….Μολονότι εξιταλισμένοι οι Παλαιολόγοι του Μομφερράτο, πρέπει να θεωρούνται μέρος και της ελληνικής ιστορίας, αφού έλκουν την καταγωγή τους από την τελευταία δυναστεία της Ρωμανίας. Άλλωστε, διατήρησαν με την Ρωμανία, μέχρι και την άλωση της Κωνσταντινούπολης, δεσμούς και επαφές, πολιτισμικά ίχνη των οποίων διατηρούνται έως σήμερα στην περιοχή του Μομφερράτο.
……….Σε ό,τι αφορά τους Paleologo Oriundi ειδικότερα, πέρα από την ιστορική αξία που έχει η διαιώνιση του Οίκου των Παλαιολόγων και η ύπαρξη άμεσων εξ αρρενογονίας απογόνων της τελευταίας δυναστείας της Ρωμανίας έως τις μέρες μας, υπάρχει και η δυνατότητα, χάρη στο γενετικό υλικό των Paleologo Oriundi, να εξακριβωθεί, μέσω γενετικών αναλύσεων και γενεαλογικών ερευνών, πόσοι από τους χιλιάδες φέροντες το επώνυμο Παλαιολόγος στην Ελλάδα ή σε χώρες του εξωτερικού είναι όντως και αυτοί απόγονοι του Οίκου των Παλαιολόγων ή πρόκειται απλώς περί συνωνυμίας, αφού το επώνυμο αυτό ήταν διαδεδομένο στην Ρωμανία και τό έφεραν και άτομα λαϊκής καταγωγής. Θα καταστεί με τον τρόπο αυτό δυνατό να διαπιστωθεί κατά πόσο οι ισχυρισμοί των διαφόρων, αποθανόντων ή εν ζωή, σφετεριστών του ονόματος και των τίτλων των Παλαιολόγων είναι αληθείς. Τέλος, παρέχεται η δυνατότητα, σε περίπτωση που η αρχαιολογική έρευνα εντοπίσει λείψανα αρρένων μελών της Παλαιολόγειας Δυναστείας, να τεκμηριωθεί και γενετικώς η εύρεση και ενδεχομένως και η ταυτότητά τους.
14 Μαΐου 2018
Δρ. Χρήστος Μητσάκης
Σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα:
……….Ο Χρήστος Μητσάκης είναι ψυχολόγος. Έχει σπουδάσει ψυχολογία στην Μ. Βρετανία, ενώ έχει κάνει και σπουδές δημοσιογραφίας στην Ελλάδα.
Σημείωση πνευματικών δικαιωμάτων:
……….Το κείμενο αυτό αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του συγγραφέα και γράφτηκε για να δημοσιευτεί στον ιστοχώρο «Ελληνικό Ημερολόγιο», http://ellinoistorin.gr/
……….Επιτρέπεται η δωρεάν αναδημοσίευσή του στο διαδίκτυο και μόνον, αυτούσιου και χωρίς αλλαγές του παρόντος κειμένου, μόνον μετά από άδεια του συγγραφέα, και με τον αυστηρό όρο να αναφέρονται σαφώς ο συγγραφέας και η αρχική πηγή δημοσίευσης, και εφ’ όσον η αναδημοσίευση περιλαμβάνει το σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα, και την σημείωση πνευματικών δικαιωμάτων.
……….Απαγορεύεται η αφαίρεση ή προσθήκη λέξεων, φράσεων ή φωτογραφιών, και η με κάθε άλλο τρόπο τροποποίηση ή αλλοίωση του κειμένου και του περιεχομένου του.