,
,
Μάϊος έως αρχές Ιουνίου 1919
Η Ελληνική απόβαση στην Σμύρνη και τα εμπόδια που δημιούργησε η Διασυμμαχική Επιτροπή.
.
……….Μετά την απόβαση στην Σμύρνη στις 2 Μαΐου 1919 και τα αιματηρά επεισόδια που προκάλεσαν οι οπλισμένοι τούρκοι, οι περιορισμένες Ελληνικές Δυνάμεις κατάφεραν έως το τέλος Μαΐου να εξασφαλίσουν οριακά την τάξη και να αντιμετωπίσουν τις τουρκικές οργανώσεις οι οποίες μέρα με την ημέρα γίνονταν απειλητικώτερες.
……….Η ζώνη ελέγχου (κατόπιν αδείας τού Ανωτάτου Συμβουλίου στο Παρίσι), επεκτάθηκε γρήγορα σε όλες τις κοιλάδες έως και την χερσόνησο τής Ερυθραίας στα δυτικά τής Σμύρνης. Έτσι μέχρι το τέλος Μαΐου, το 4ο Σύνταγμα Πεζικού είχε απελευθερώσει το Αϊδίνιο και το Ναζλί. Ήταν η βαθύτερη προς τα Ανατολικά προέλαση.
……….Το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων απελευθέρωσε στην κοιλάδα τού Καΰστρου το Οδεμήσιο, το Θείρα, το Βαϊνδήριο, το Πυργί (Μπιρτζέ) και τα Λύγδα (Αντιτζεντέ) και στην κοιλάδα τού Έρμου την Μαγνησία, τον Κασαμπά, το Αχμετλί και βορειότερα το Αξάριο.
……….Το 1/8 Τάγμα Κρητών απελευθέρωσε την Πέργαμο και το 8ο Σύνταγμα Κρητών τις Κυδωνιές. Αντίσταση συνάντησαν από τούρκους στις 16 Μαΐου στις Κυδωνιές και στις 19 Μαΐου στο Οδεμήσιο από 1.000 περίπου ατάκτους που είχαν καταλάβει τα υψώματα με παρότρυνση τού καϊμακάμη, τού αρχηγού τής χωροφυλακής και αξιωματικών τού διαλυμένου τουρκικού στρατού.
……….Μετά όμως από παρέμβαση τού Βρετανού Ναυάρχου Κάλθορπ, αποχωρήσαμε από τις πόλεις Αξάριο και Αχμετλί, με μόνη επιτρεπόμενη, την κίνηση μικρών αποσπασμάτων σε ακτίνα 15-20 χιλιομέτρων γύρω από τις πόλεις τής Μαγνησίας και τού Κασαμπά, όχι όμως ανατολικώτερα.
……….Εν τω μεταξύ, οι Ιταλοί από τις 3 Μαΐου είχαν καταλάβει το Αγιασουλούκ και τα Σώκια, σημεία ελέγχου τής σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης Αϊδινίου, επεκτείνοντας την κατοχή τους στην περιοχή νοτίως τού Μαιάνδρου. Έδιναν μάλιστα υποσχέσεις στους τούρκους ότι θα τους ενισχύσουν παρέχοντας οπλισμό. Αυτό δημιούργησε προστριβές με τον Ελληνικό στρατό, και τότε ο Βρετανός ναύαρχος Κάλθορπ, ανταποκρινόμενος στο ιταλικό (!..) αίτημα, μάς «συνέστησε» να συμπτύξουμε όσα τμήματά μας προωθήθηκαν στα σημεία ελέγχου τής σιδηροδρομικής γραμμής δυτικώς τού Αγιασουλούκ και νοτίως τού Αϊδινίου, και να παραμείνουν μόνο μικρά φυλάκια στα βόρεια τής γραμμής. Αίτημα του Έλληνα πρωθυπουργού στο Ανώτατο Συμβούλιο των Παρισίων να καταληφθεί ολόκληρη η παραλιακή γραμμή από Κυδωνιές μέχρις Αγιασουλούκ, έτσι ώστε να μπορέσουν να επαναπατριστούν 300.000 πρόσφυγες οι οποίοι είχαν καταφύγει στην μητροπολιτική Ελλάδα, δεν έγινε τελικά πλήρως δεκτό, για να μην δυσαρεστήσουν οι «Σύμμαχοι» τους Ιταλούς.
……….Έτσι, η σιδηροδρομική γραμμή παρέμεινε στην πλήρη διάθεση των ατάκτων οι οποίοι δρούσαν ανενόχλητοι υπό τα όμματα των Ιταλών χωρίς οι Ελληνικές δυνάμεις να έχουν την δυνατότητα διαλύσεώς τους.
……….Μέσα στον Ιούνιο, οι τούρκοι διέρρηξαν αποθήκες που τελούσαν υπό Βρετανικό έλεγχο και άρπαξαν πυροβόλα και πολυβόλα, ενώ αξιωματικοί τού διαλυμένου τουρκικού στρατού τέθηκαν επικεφαλής ομάδων ατάκτων οι οποίες συνεχώς οργανούμενες, προωθούντο προς τις θέσεις που κατείχαν τα Ελληνικά τμήματα, βοηθούμενες πάντοτε από τους Ιταλούς.
……….«Μετά τὴν ἀνακωχήν τοῦ Μούδρου (Οκτώβριος 1918), τὸ κατασχεθὲν παρὰ τῶν Συμμάχων πολεμικόν ὑλικόν τῆς τουρκίας, ἀφέθη ἐπὶ τόπου ἐντὸς ἀποθηκῶν, ὑπὸ ἀσθενεστάτην φρούρησιν ἤ καὶ μόνον ὑπὸ σφράγισιν, ὁ δε κ. Βενιζέλος δὲν ἀπήτησεν τὴν εἰς Ἑλλάδα παράδοσιν τοῦ ὑλικοῦ τούτου, ἤ, ἄν τοῦτο ἤθελε θεωρηθῆ δύσκολον, τὴν παντελή καταστροφήν αὐτοῦ. Τὸ ὑλικόν αὐτὸ ἐχρησίμευσε διὰ τὸν σχηματισμὸν τοῦ πρώτου σοβαροῦ πυρῆνος τοῦ Κεμαλικοῦ στρατοῦ, ὑπέστη δὲ ὁ Ἑλληνικός στρατός κατὰ τὰς ἐπιχειρήσεις τοῦ Μαρτίου τοῦ 1921, τὴν ὀδυνηρήν ἔκπληξιν τοῦ νὰ ἀντιμετωπίσῃ βαρύ πυροβολικὸν νεωτάτου συστήματος, οὔτινος αὐτός ἐστερεῖτο παντελῶς.»
……….Σημαντικό μέρος τού τουρκικού πληθυσμού που βρισκόταν εκτός τής Ελληνικής ζώνης ελέγχου, ήταν οπλισμένο, ενώ ο αφοπλισμός των τούρκων που βρίσκονταν εντός τής ελληνικής ζώνης, δεν επιτράπηκε (!..) από την Διασυμμαχική Επιτροπή.
……….Αποτέλεσμα ήταν όλοι οι σχεδόν οι τούρκοι, και ιδίως αυτοί που απολύθηκαν από τις τάξεις τού στρατού, να διατηρήσουν και κρύψουν το οπλισμό τους. Έτσι ο Ελληνικός στρατός είχε να αντιμετωπίσει την εξωτερική τουρκική επίθεση υποβοηθούμενη από τους Ιταλούς, αλλά και μία συγχρονισμένη και συνδυασμένη στα νώτα του επίθεση από οργανωμένους ένοπλους τούρκους μέσα στην Ελληνική Ζώνη. Λογοκρισία δεν υπήρχε, ενώ η τηλεγραφική επικοινωνία γινόταν από τούρκους υπαλλήλους των τηλεγραφείων!..
……….Επιστέγασμα όλων, ήταν ότι από τις Ελληνικές στρατιωτικές αρχές δεν μπορούσε να ληφθεί καμμία πρωτοβουλία χωρίς την έγκριση τού Βρετανού Ναυάρχου, αλλά και τού Υπάτου Αρμοστού Σμύρνης.
-
Πηγή: Επίτομος Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας 1919-1922 (ΓΕΣ).
-
Κείμενο και επιμέλεια: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο