,
,
Η ανακατάληψη τής Περγάμου και οι τουρκικές κτηνωδίες (2-7/6/1919)
.
……….Την διοίκηση τού Ελληνικού Στρατού που αποβιβάστηκε στην Σμύρνη ανέλαβε στις 2 Ιουνίου 1919 ο Στρατηγός Νίδερ, ο οποίος μέχρι πρότινος ήταν Διοικητής τού Α΄ Σ.Σ. στο Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα Μεσημβρινής Ρωσίας.
……….Την ίδια ημέρα συνέβη και το πρώτο ατύχημα των Ελληνικών όπλων στην Πέργαμο, η οποία είχε απελευθερωθεί στις 30 Μαΐου από μικτό Απόσπασμα αποτελούμενο από το 1/8 Τάγμα Κρητών, ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού και ημιλαρχία ιππικού. Τμήμα του προωθήθηκε την επομένη στο Ντικελί, επίνειο τής Περγάμου, διότι από ‘κεί θα γινόταν ο ανεφοδιασμός τού Αποσπάσματος.
……….Ο καϊμακάμης τής πόλεως, διαμαρτυρήθηκε έντονα γιά την «κατάληψη» λέγοντας ότι αυτή δεν συμπεριλαμβανόταν στους όρους συμφωνίας τής τουρκίας με τους «Συμμάχους».
……….Το Απόσπασμα εκτός από την πόλη, κατέλαβε και δύο υψώματα γύρω της και ιδιαίτερα αυτό που δέσποζε στα βορειοανατολικά τής παλαιάς Περγάμου, καθώς και την γέφυρα τού ποταμού Κάϊκου μέσω τής οποίας διερχόταν ο δρόμος προς την Σμύρνη.
……….Στις 2 Ιουνίου, πολυάριθμες τουρκικές ομάδες οπλισμένες και οργανωμένες από τον Λοχαγό Κεμάλ Μπέη, Διοικητή τού Σόμα, επιτέθηκαν από όλες τις κατευθύνσεις εναντίον τού Αποσπάσματος , το οποίο συνήψε σφοδρή αμυντική μάχη γύρω από την πόλη.
……….Άλλες τουρκικές ομάδες επιτέθηκαν εναντίον των μεταγωγικών τού Αποσπάσματος που είχαν πάει στο Ντεκελί γιά ανεφοδιασμό, καθώς και στην μικρή φρουρά τής γέφυρας Καΐκου. Ταυτόχρονα διακόπηκαν και οι τηλεγραφικές επικοινωνίες. Το Τάγμα αμύνθηκε έως τις απογευματινές ώρες, η κατάληψη όμως από τού κύριου αμυντικού ερείσματος τής παλαιάς Περγάμου από τους τούρκους, τους οποίους βοήθησαν και οπλισμένοι χωρικοί των γειτονικών χωριών, οδήγησε τον Διοικητή σε σύμπτυξη τού Αποσπάσματος κατά την διάρκεια τής νύκτας. Ο θόρυβος όμως των μεταγωγικών προκάλεσε τα τουρκικά πυρά, με αποτέλεσμα την δημιουργία συγχύσεως και πανικού. Τα περισσότερα από τα μεταγωγικά εγκαταλείφθηκαν και ολόκληρο το Απόσπασμα υποχώρησε ατάκτως προς την Μαινεμένη, στην οποία έφτασε στις 9 το βράδυ τής επομένης (3/6) διανύοντας απόσταση 80 περίπου χιλιομέτρων.
……….Σε όλη την πορεία του, το Απόσπασμα δεχόταν συνεχείς επιθέσεις τουρκικού έφιππου τμήματος και ένοπλων ομάδων χωρικών από τα χωριά που βρίσκονταν κατά μήκος τής πορείας του. Όταν έφτασε στην Μαινεμένη δέχθηκε νέα επίθεση από την τουρκική χωροφυλακή, την οποία όμως απέκρουσε γρήγορα φονεύοντας και τον τούρκο υποδιοικητή της. Οι απώλειές μας ανήλθαν σε 1 αξιωματικό και 9 οπλίτες νεκρούς. 1 αξιωματικό και 8 οπλίτες τραυματίες και 86 οπλίτες αγνοούμενους.
……….Το ατύχημα τής Περγάμου τόνωσε σημαντικά το ηθικό των τούρκων, και έδειξε ότι υπάρχουν τουρκικές δυνάμεις οργανωμένες.
……….Η ανακατάληψη τής Περγάμου έγινε στις 7 Ιουνίου με συνδυασμένη ενέργεια τού 6ου Συντάγματος Αρχιπελάγους και Αποσπάσματος από το 5ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους, επιλαρχία ιππικού και ανάλογου πυροβολικού, μετά από ζωηρή αντίσταση τουρκικής δυνάμεως 1000 περίπου ατάκτων με 4-6 πολυβόλα, οι οποίοι κατείχαν γραμμή στα νοτιοδυτικά τής πόλεως.
……….Κατά την πορεία τους προς την Πέργαμο, τα τμήματα αντίκρισαν το φρικτό θέαμα των κατακρεουργημένων πτώματα των στρατιωτών τού 8ου Συντάγματος Κρητών, ενώ στα υψώματα τής πόλεως τής Περγάμου βρήκαν επίσης πτώματα Ελλήνων στρατιωτών με τις κοιλιές τους ανοιγμένες, τα πόδια τους πεταλωμένα, και σε ορισμένους τα γεννητικά τους μόρια μέσα στο στόμα τους.
……….Τις επόμενες ημέρες έγινε εκκαθάριση τής περιοχής Περγάμου-Κυδωνιών και αποκατάσταση τής τάξεως από την Μεραρχία Αρχιπελάγους η οποία μέχρι το τέλος Ιουνίου είχε ολοκληρώσει την συγκέντρωσή της στις συγκεκριμένες περιοχές.
-
Πηγή: Επίτομος Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας 1919-1922 (ΓΕΣ).
-
Κείμενο και επιμέλεια: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο