,
,
Ο Μουσταφά Κεμάλ στην Σαμψούντα, οι μυστικές συνεννοήσεις του και ο πολύτιμος χρόνος που χάθηκε με την ανοχή των Συμμάχων.
……….Από τις αρχές τού 1919, η εξουσία των Συμμαχικών Δυνάμεων επί των ηττημένων τούρκων, ακόμα και στην Κωνσταντινούπολη, είχε αρχίσει να χαλαρώνει. Στην δε Μικρά Ασία, η αρχικώς περιορισμένη επιβολή, γρήγορα έγινε σκιώδης. Χωρίς να γίνει καμμία προεργασία και καμμία αναφορά γιά την τουρκική συνθήκη ειρήνης και τους όρους της, οι Συμμαχικές Δυνάμεις άρχισαν να αποσύρονται από τα οθωμανικά εδάφη.
……….Αυτή η κατάσταση έδωσε βάση στις ελπίδες τού Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος μετά την ανακωχή ανέλαβε την διοίκηση των υπολειμμάτων τής Στρατιάς Συρίας, αρνούμενος να παραδώσει την Αλεξανδρέττα στους Συμμάχους, και κρύβοντας στις ορεινές περιοχές οπλισμό. Δημιούργησε έτσι τους πρώτους πυρήνες και διοργάνωσε τα πρώτα κομιτάτα. Η οικτρή κατάσταση στην οποία βρήκε την Κωνσταντινούπολη, ενίσχυσε την απόφασή του γιά αντίσταση η οποία δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί παρά μόνο στο εσωτερικό τής Ανατολίας. Μυστικές οργανώσεις άρχισαν να δημιουργούνται στην Κωνσταντινούπολη στις οποίες πρόσωπα που κατείχαν υψηλές θέσεις στην σουλτανική κυβέρνηση, δέχθηκαν να εξυπηρετήσουν τον σκοπό του. Ο στρατηγός Ισμέτ, υπουργός των Στρατιωτικών, ο στρατηγός Φεβτζή, αρχηγός τού Επιτελείου, ο Φετχή υπουργός των Εσωτερικών, ο πλοίαρχος Ρεούφ, υπουργός των Ναυτικών και άλλοι, οι οποίοι θα αποτελέσουν αργότερα τα κύρια στελέχη τής κυβερνήσεως τής Άγκυρας.
……….Όταν αυτές οι κινήσεις έγιναν γνωστές στους Βρεττανούς στην Κωνσταντινούπολη (χωρίς να γνωρίζουν επακριβώς ποιός ήταν ο υποκινητής τους), αντέδρασαν, σε αντίθεση με τους Ιταλούς. Και ενώ οι Βρεττανοί μαζί με τον Σουλτάνο αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τον αναδυόμενο κίνδυνο, στράφηκαν – ακατανόητο και μοιραίο – σε αυτόν ακριβώς ο οποίος επρόκειτο να τεθεί επί κεφαλής τής εθνικιστικής κινήσεως, δηλαδή τον Μουσταφά Κεμάλ (!..) Οι μυστικοί φίλοι που είχε στην σουλτανική κυβέρνηση, κατάφεραν να τον παρουσιάσουν ως τον μόνο κατάλληλο και ικανό να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
……….Στις αρχές Μαΐου τού 1919, λίγο πριν την απόβαση των Ελληνικών στρατευμάτων στην Σμύρνη, ο Κεμάλ, με την άδεια και τον Συμμάχων, τοποθετήθηκε Στρατιωτικός Επιθεωρητής γιά να επιβλέψει στις περιοχές Σεβάστειας και Ερζερούμ την λήξη τής επιστρατεύσεως. Παρά το ότι βάσει νεωτέρων πληροφοριών που έλαβε ο Σουλτάνος σχετικά με τις πραγματικές προθέσεις τού Κεμάλ, ζήτησε από τους Βρεττανούς να εμποδίσουν την αναχώρησή του, η ακαθόριστη, βραδυκίνητη, πολύπλοκη και χωρίς συνοχή λειτουργία τού Διασυμμαχικού ελέγχου, είχε ως αποτέλεσμα να μην κατορθωθεί η παρεμπόδισή του (!..)
……….Έτσι στις 6 Μαΐου 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε ανενόχλητος στην Σαμψούντα. Στην ενημέρωση που έλαβε από τους τούρκους αξιωματικούς, τρία ήταν τα κυρίαρχα θέματα. Η Ελληνική απόβαση στην Σμύρνη, η επιθετική στάση των Αρμενίων και η τραγική κατάσταση τής τουρκίας.
……….Σε μυστική σύσκεψη με τους στρατιωτικούς διοικητές, κατέστρωσε σχέδιο κοινής ενέργειας, στο οποίο αποφασίστηκε να ενισχυθεί ο εξοπλισμός των ατάκτων τής περιοχής Σμύρνης, και να οργανωθεί η εκπαίδευσή τους με αποστολή την συνεχή παρενόχληση των Ελληνικών τμημάτων και την επιβράδυνση τής προελάσεώς τους. Πρώτη σοβαρή απώλεια γιά τον Ελληνικό στρατό ήταν η κτηνώδης σφαγή στρατιωτών τού 8ου Συντάγματος Κρητών στην Πέργαμο στις 2 Ιουνίου 1919 από ατάκτους.
……….Μεσοπρόθεσμα είχε στόχο την δημιουργία και τον εξοπλισμό μιάς νέας Στρατιάς τακτικού στρατού με την χρησιμοποίηση στελεχών τού τουρκικού στρατού. Το οπλισμό θα προμηθεύονταν από δήωση των αποθηκών τις οποίες φρουρούσαν οι Σύμμαχοι. Ταυτόχρονα θα δημιουργούσαν και μυστικά κέντρα επιστρατεύσεως.
……….Αποφασίστηκε επίσης να συγκληθεί στην Σεβάστεια Εθνοσυνέλευση γιά την δημιουργία νέας εξουσίας στην Ανατολή υπό μορφή Κυβερνήσεως (τής Άγκυρας), επειδή η σουλτανική τής Κωνσταντινουπόλεως βρισκόταν υπό την Βρεττανική εξουσία. Έτσι ο Κεμάλ πέτυχε να συγκεντρώσει υπό τις διαταγές του, τους στρατιωτικούς αρχηγούς τής χώρας.
……….Στις 20 Ιουνίου 1919 έφτασε στο Ερζερούμ την πρωτεύουσα τής Αρμενικής Δημοκρατίας που είχαν δημιουργήσει οι Βρεττανοί, και διέταξε την διακοπή τής αποστρατεύσεως, την ανάκληση όλων των ικανών ανδρών και την μη παράδοση τού οπλισμού στην επιτροπή ελέγχου. Ακολούθως λεηλάτησε τις αποθήκες όπλων που «φύλασσαν» Βρεττανικά και Γαλλικά αποσπάσματα, κρύβοντας τον οπλισμό σε ασφαλή μέρη.
……….Μαθαίνοντας αυτά ο σουλτάνος διέταξε την άμεση ανάκλησή του στην Κωνσταντινούπολη. Επειδή όμως δεν υπάκουσε, τού αφαιρέθηκε η διοίκηση και ο βαθμός του, ενώ οι πολιτικές και στρατιωτικές Αρχές τής περιοχής διατάχθηκαν να μην τον υπακούουν. Ο Κεμάλ όμως είχε ήδη δημιουργήσει τον πυρήνα συνεργατών που τού ήταν αφοσιωμένοι.
……….Στις 10 Ιουλίου 1919, στο προκαταρκτικό συνέδριο που έλαβε χώρα στο Ερζερούμ με παρουσία αντιπροσώπων τής περιοχής, επέβαλε την προσωπικότητά του σε τέτοιο σημείο, ώστε τηλεγράφημα τού Σουλτάνου με το οποίο διέτασσε την διάλυση τού συνεδρίου και την σύλληψη τού Κεμάλ, αγνοήθηκε από τον Διοικητή τού 15ου τουρκικού σώματος στρατού.
……….Σε αυτό το προκαταρκτικό συνέδριο ορίσθηκε μία αντιπροσωπευτική επιτροπή η οποία θα παρουσίαζε τις αποφάσεις τού συνεδρίου στην Εθνοσυνέλευση τής Σεβάστειας. Μεταξύ των αποφάσεων, ήταν και η αντικατάσταση τής ανίκανης κεντρικής κυβερνήσεως τής Κωνσταντινουπόλεως από μία προσωρινή η οποία θα αναλάμβανε την συγκρότηση στρατού γιά την διατήρηση τής ακεραιότητας τής τουρκίας.
Οι κινήσεις τής κυβερνήσεως τής Κωνσταντινουπόλεως
……….Από την πλευρά της η σουλτανική κυβέρνηση, βλέποντας τις διαφωνίες των Συμμάχων και την καθυστέρηση στην υπογραφή τής ειρήνης, ήλπιζε να πετύχει καλλίτερους όρους μέσω έντονης διπλωματικής προσπάθειας. Στις 29 Μαΐου 1919 έφτασε στο Παρίσι η τουρκική αντιπροσωπεία η οποία με υπόμνημά της, έριξε τις ευθύνες των ωμοτήτων που διαπράχθηκαν στους Νεότουρκους, ενώ διατύπωσε απαιτήσεις γιά την διατήρηση τής ακεραιότητας των εδαφών τής Ευρωπαϊκής και Ασιατικής τουρκίας, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές ολόκληρη την Θράκη, την Ανατολική Μακεδονία, τα νησιά τού Αρχιπελάγους και των ανατολικών επαρχιών.
……….Γιά να δείξει τις «καλές της προθέσεις» στους Συμμάχους, η κυβέρνηση Κωνσταντινουπόλεως διέλυσε τον Νεοτουρκικό κομιτάτο που είχε θέση και στην πολιτική σκηνή, αλλά στην θέση του δημιουργήθηκαν άλλες εθνικιστικές οργανώσεις με αξιολογότερη την «Ένωση γιά την υποστήριξη των δικαιωμάτων των ανατολικών επαρχιών», η οποία εκδηλώθηκε μέσω τού εθνικιστικού κινήματος τού Κεμάλ.
Ο χρόνος που χάθηκε υπέρ τού Κεμάλ.
……….Πολύτιμος χρόνος χάθηκε όταν ακόμα υπήρχε διαμάχη μεταξύ Σουλτανικής κυβερνήσεως και Κεμαλιστών, χωρίς οι Σύμμαχοι να αναλάβουν δράση γιά να διαλύσουν εν τη γενέσει του το κεμαλικό κίνημα, μη αφήνοντας από την άλλη και στον Ελληνικό στρατό ελευθερία κινήσεων. Εν τω μεταξύ ο Κεμάλ, έχοντας το πλεονέκτημα αφ’ ενός τής αναποφασιστικότητας, των διαφωνιών και των καθυστερήσεων των Συμμάχων και αφ’ ετέρου το βάθος τής Ανατολίας, οργανωνόταν ολοένα και περισσότερο.
Κείμενο και επιμέλεια: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο
-
Πηγή πληροφοριών: Επίτομος Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας 1919-1922 (ΓΕΣ).
-
Πηγή εικόνας: https://www.gettyimages.com/