,
,
Οι πρώτες αναφορές δεν απέδιδαν την φρικτή πραγματικότητα
……….Μία ανεπίσημη είδηση ανέφερε στις 27 Ιουνίου, ότι ο βουργαρικός στρατός εγκατέλειψε τις Σέρρες, αφ’ ενός γιά να αποφύγει την αιχμαλωσία, αφ’ ετέρου γιά να ενισχύσει τις ωχυρομένες στο Δεμίρ Ισάρ βουργάρικες δυνάμεις γιά την αναπόφευκτη μεγάλη μάχη με τον Ελληνικό Στρατό.
……….Παρ’ όλο που αυτή η είδηση ήταν ανεπίσημη, θεωρήθηκε ως φυσιολογική λόγω τής προελάσεως τού Ελληνικού στρατού προς τις Σέρρες. Κανείς όμως δεν γνώριζε τί ακριβώς συνέβαινε. Έτσι είχαν τα πράγματα, όταν στις 28 Ιουνίου τηλεγράφημα τού Ελληνικού Στρατηγείου από την Δοϊράνη προς το Υπουργείο των Στρατιωτικών, ανήγγειλε το χαρμόσυνο γεγονός τής απελευθερώσεως των Σερρών, χωρίς όμως καμμία λεπτομέρεια γιά τις σφαγές και τις άλλες θηριωδίες των βούργαρων.
Το τηλεγράφημα εκείνο έγραφε:
ΔΟΪΡΑΝΗ, 28 Ιουνίου, ώρα 5,30 μ.μ.
Υπουργείον Στρατιωτικών
……….Ο φρούραρχος των Σερρών τηλεγραφεί ότι η πόλις κατελήφθη υπό αποσπάσματος προσκόπων. Αμέσως εκηρύχθη ο στρατιωτικός νόμος. Εσχηματίσθη πολιτοφυλακή προς τήρησιν τής τάξεως. Αποσπάσματα προσκόπων και πολιτοφυλάκων εξήλθον εις την ύπαιθρον χώραν, ίνα φρουρήσουν αυτήν από ενδοχομένην επίθεσιν κομιτατζήδων.
……….Οι Βούλγαροι εν πανικώ εγκαταλείψαντες την πόλιν, αφήκαν μέγα πλήθος ζωοτροφών, πολεμοφοδίων και εν τη συγχύσει τής φυγής των αφήκαν αφρουρήτους, ώστε να δυνηθώσι να διαφύγωσιν, εβδομήκοντα Έλληνας προκρίτους, αλλ΄ ο ιατρός Χρυσάφης και διακόσιοι άλλοι ομογενείς εσφάγησαν μετά φρικωδών βασανιστηρίων.
……….Ομοίως αγνοείται η τύχη τού επισκόπου και των άλλων τριάκοντα προκρίτων τής Δοϊράνης, οίτινες συνελήφθησαν και απήχθησαν εκείθεν ως όμηροι κατά την φυγήν των Βουλγάρων.
……….Ούτοι επεβιβάσθησαν τού σιδηροδρόμου εκ Δοϊράνης ίνα μεταφερθώσιν εις τας Σέρρας, αλλά δεν έφθασαν εκεί.
……….Υπάρχει φόβος, ότι εσφάγησαν καθ΄ οδόν.
(Γραφείον Στρατιωτικών πληροφοριών)
……….Ακολούθησε δεύτερο τηλεγράφημα, το οποίο έδινε απειροελάχιστες πληροφορίες σχετικά με την θηριωδία που έδειξαν οι βούργαροι.
Ανήκουστες οι φρικαλεότητες των βούργαρων
……….Όλοι σχεδόν οι σφαγέντες είναι οι εξέχοντες των Σερρών, ιερείς, διδάσκαλοι, και άλλοι πρόκριτοι. Η πόλη των Σερρών έμελε να είναι η τελευταία (γιά την περίοδο τού Β΄ Βαλκανικού πολέμου), που υπέστη την αγριώτατη εκδίκηση των θηρίων τής βουργαρίας. Σε αυτήν συμμετείχαν τόσο κομιτατζήδες όσο και τακτικοί τού βουργάρικου στρατού.
……….Καπνισμένα ερείπια και στάχτες, με πτώματα σκορπισμένα ανάμεσά τους ακρωτηριασμένα και παραμορφωμένα με φρικώδη τρόπο. Πτώματα αθώων θυμάτων, γυναικών και νηπίων, σημαδεμένα με εγκαύματα, με λογχισμούς στα πλευρά, με το αίμα να έχει πήξει μελανό πλέον στα στόματά τους. Αυτά άφησαν πίσω τους οι αιμοβόροι απόγονοι τού Κρούμου, που φέρουν το στέμμα τού Φερδινάνδου και έχουν ως έμβλημα τον σταυρό, σύμβολο τού πολιτισμού και τής εξημερώσεως τής ανθρωπότητας.
……….Τα επίσημα ανακοινωθέντα είναι ωχρά και δεν μπορούν να περιγράψουν το μέγεθος τής φρίκης. Οι Σέρρες, η πανέμορφη πόλη τής Ανατολικής Μακεδονίας, το προπύργιο τού ακραιφνούς και άδολου Ελληνισμού, η ανθοστόλιστη πόλη τής κοιλάδας τού Νέστου, πλήρωσε τον βαρύτερο και σκληρότερο φόρο στην βουργάρικη θηριωδία και σε αίμα και σε χρήμα.
……….Μεγαλοπρεπείς οικίες, αληθινά κοσμήματα, κατέρρευσαν ερείπια, άνθρωποι μέχρι χθες πλούσιοι και ευγενείς, βρέθηκαν στην στιγμή άστεγοι και άσιτοι, γυναίκες ευγενείας και καλλονής, έτρεχαν ημίγυμνες και ρακένδυτες στους δρόμους προκαλώντας τον οίκτο και εκλιπαρώντας γιά φιλανθρωπία.
……….Παιδιά, νήπια, βρέφη τρυφερά, γέροντες λυγισμένοι και παραπαίοντες, άλλοι σφάχτηκαν ανηλεώς από τους αγριανθρώπους κι άλλοι αφέθηκαν στην πυρά γιά να ψηθούν ζωντανοί και να ταφούν κάτω από τα ερείπια και την τέφρα.
………Τα επίσημα ανακοινωθέντα υπό μορφή τηλεγραφημάτων περιγράφουν το τί αντίκρισε ο Ελληνικός στρατός.
……….Την 3ην Ιουνίου <;;> ο μέραρχος Σωτήλης έγραψε: «Πόλις Σερρῶν ἐκάη ὁλόκληρος, ἐξαιρέσει Τουρκικῆς καὶ Ἑβραϊκῆς συνοικίας, ἀγορὰ ἐπίσης. Πληθὺς γυναικοπαίδων εὑρέθησαν φονευμένα ἤ ἀπανθρακωμένα ἐντὸς τῶν οἰκιῶν. Πόλις στερεῖται ἐντελῶς ἄρτου. Ἀπόλυτος ἀνάγκη ληφθῶσι μέτρα συντόνως πρὸς διατροφὴν πληθυσμοῦ. Ἄστεγοι ὑπερβαίνοντες 20 χιλιάδας. Λεπτομέρειες τηλεγραφήσω προσεχῶς». 7η Μεραρχία-ΣΩΤΗΛΗΣ.
……….Την 2η Ιουλίου ανακοινώθηκε από το Γραφείο Τύπου στην Θεσσαλονίκη νέο τηλεγράφημα γιά την καταστροφή που υπέστησαν οι Σέρρες από τους βούργαρους.
……….«Ἀπεσταλμένος Γραφείου Τύπου μοὶ τηλεγραφεῖ ἐκ Σερρῶν. Θέαμα πυρποληθείσης πόλεως οἰκτρόν. Οἰκίαι χριστιανικαὶ συνοικιῶν Ἁγίου Νικολάου, Ἁγίου Βλασίου, Ἁγίου Παντελεήμονος, Ἁγίου Γεωργίου, Ἁγίας Φωτεινῆς, Μητροπόλεως Ταξιαρχῶν μετὰ ναῶν ἐπυρπολήθησαν ὑπὸ Βουλγάρων στρατιωτῶν βοηθουμένων ὑπὸ κομιτατζήδων, πετώντων πῦρ οἰκίας καὶ διαρπαζόντων τὰ πάντα. Ἀγορὰ διαρπαγεῖσα προηγουμένως, ἐπυρπολήθη. Βούλγαροι ἔκαμαν χρῆσιν τεσσάρων πυροβόλων τοποθετηθέντων ὑπερκειμένους λόφους. Κάτοικοι ἄστεγοι, ἄσιτοι. Καταστήματα Άμερικανικῆς Ἑταιρείας καπνοῦ ἐπυρπολήθησαν. Ἀναμένω λεπτομερῆ ἔκθεσιν».
Οι πληροφορίες τής κοινοβουλευτικής επιτροπής.
……….«Αμερικανός ανώτερος υπάλληλος τής αμερικανικής εταιρείας καπνών, αφού διέφυγε από τις Σέρρες έφτασε απόψε και καταθέτει ότι την Τετάρτη βούργαροι αστυνομικοί υποχρέωσαν με απειλή θανάτου τον τέως τούρκο αστυνόμο Χαφούζ εφέντη να τους παραδώσει 150 κιβώτια πετρελαίου. Με διαταγή των βούργαρων αστυνομικών, βούργαροι στρατιώτες έχυσαν πετρέλαιο σε διάφορα σημεία τής πόλεως. Την Πέμπτη ο βουργάρικος στρατός εγκαταλείποντας την πόλη πυροβόλησε από τα υψώματα που είχε εγκαταστήσει δύο πυροβόλα, ιδιαιτέρως εναντίον των οικιών που έφεραν ξένες σημαίες και κατά των Προξενείων όπου είχαν καταφύγει οι έντρομοι κάτοικοι. Τότε ξέσπασε πυρκαγιά στα περισσότερα σημεία τής πόλεως που την μετέβαλε σε ερείπια. Ο Μητροπολίτης τηλεγράφησε ζητώντας 15.000 μερίδες άρτου ημερησίως γιά τους αστέγους πληθυσμούς».
……….Την ίδια ημέρα (2/7/1913), δόθηκε προς δημοσίευση το ακόλουθο τηλεγράφημα από Θεσσαλονίκη προς τον πρόεδρο τής Ελληνικής Βουλής.
……….«Ομολογείται από όλους ότι στις Σέρρες οι βούργαροι στρατιώτες και οι πολιτικοί υπάλληλοι, μεταξύ των οποίων ήταν και ο αρχιτελώνης, εκτός από τις βόμβες, χρησιμοποίησαν γιά τον εμπρησμό και εύφλεκτη σκόνη με την οποία ράντιζαν τους τοίχους, τις πόρτες και τα παράθυρα. Μέχρι στιγμής έχουν καταμετρηθεί απανθρακωμένα και φονευθέντα διά τής λόγχης θύματα γύρω στα πενήντα. Υπάρχουν όμως φόβοι μήπως βρεθούν κάτω από τα καπνίζοντα ερείπια και άλλα πτώματα.
……….Η φωτιά έχει σβήσει, και εξακολουθεί μόνο ο καπνός. Οι τούρκοι των Σερρών έδειξαν άριστη διαγωγή πολεμώντας στο πλευρό των Ελλήνων. Το ίδιο και οι Ισραηλιτικές οικογένειες, των οποίων οι οικίες διασώθηκαν. Την περασμένη Τρίτη, ισχυρό βουργάρικο σώμα προσπάθησε να εισβάλλει στις Σέρρες, αλλά αντιστάθηκε η πολιτοφυλακή μαζί με την οποία πολέμησαν και μουσουλμάνοι διοικούμενοι από τον Αγιά βέη.
……….Την νύχτα τής Πέμπτης προς την Παρασκευή οι βούργαροι επέστρεψαν μεταφέροντας 4 πυροβόλα τα οποία τοποθέτησαν στον λόφο Κουλά. Το πρωί τής Παρασκευής μικρά αποσπάσματα στρατιωτών, ιππέων και κομιτατζήδων εισέβαλαν στην πόλη και άρχισαν να την λεηλατούν. Η τοπική πολιτοφυλακή πρωτόπειρη στο άκουσμα των συνεχών κανονιοβολισμών, άρχισε να κλονίζεται και στο τέλος υποχώρησε. Οι κάτοικοι, πολλοί από τους οποίους ούτε να ντυθούν καλά καλά δεν πρόλαβαν, διέφυγαν προς το Όρλιακο, Δημητρίτσα, Σακάφτσα κλπ.
……….Οι βούργαροι βλέποντας την φυγή των γυναικοπαίδων δεν δίστασαν να κανονιοβολήσουν εναντίον τους. Ευτυχώς απέτυχαν και τα γυναικόπαιδα άσιτα, άστεγα και με τραγική όψη, σώθηκαν. Ενώ κανονιοβολούσαν εναντίον των γυναικοπαίδων, επιδόθηκαν <στο προσφιλές τους σπορ> την λεηλασία και τον εμπρησμό. Είναι σίγουρο ότι πάνω από χίλια υποζύγια μεταφέρθηκαν στο Νευροκόπι. Πριν βάλουν φωτιά λεηλάτησαν όλα τα σπίτια και τα καταστήματα, σπάζοντας τις εισόδους με τσεκούρια. Δεν δίστασαν ούτε μπροστά στους ξένους υπηκόους οι οποίοι ήλπιζαν ότι θα σωθούν εάν ύψωναν τις σημαίες των χωρών τους στα σπίτια τους».
Ανακοίνωση τού Γραφείου Τύπου με ημερομηνία 3 Ιουλίου έγραφε:
……….«Η κατάσταση των παλινοστούντων κατοίκων είναι οικτροτάτη. Ο κ. Φρούραρχος έλαβε έκτακτα μέτρα γιά την τήρηση τής τάξεως και περιέθαλψε τους αστέγους κατοίκους. Στον Μητροπολίτη αναγγέλθηκε ότι οι απαχθέντες ομογενείς, γυμνασιάρχης Παπαπαύλου, ιατρός Χρυσάφης, φαρμακοποιός Φωκάς, διευθυντής Τραπέζης Ανατολής Σταμούλης, εσφάγησαν. Τα πτώματα βρέθηκαν σε λόφο κοντά στην δημόσια οδό προς Νευροκόπι, ενώ κοντά στα τέσσερα πτώματα βρέθηκαν ακόμα τρία των οποίων η ταυτότητα παραμένει ακόμη άγνωστη. Νέος δήμαρχος ορίσθηκε ο Αδήλ βέης. Επίσης ορίσθηκε νέο Δημοτικό Συμβούλιο. Καταρτίσθηκαν επιτροπές περιθάλψεως. Παρατηρείται μεγάλη έλλειψη τροφίμων και ενδυμάτων. Οι ομογενείς Τράπεζες Αθηνών και Ανατολής λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν. Η Οθωμανική Τράπεζα δίπλα από την Τράπεζα Αθηνών έμεινε άθικτη».
Οι εκθέσεις των Προξένων Αυστρίας και Ιταλίας. Νεώτερες λεπτομέρειες.
………..Στις 4 Ιουλίου το Γραφείο Τύπου των Αθηνών εξέδωσε γιά δημοσίευση τα ακόλουθα επίσημα ανακοινωθέντα τα οποία έδιναν νεώτερες λεπτομέρειες γιά την αφάνταστη καταστροφή. Τα ανακοινωθέντα περιείχαν τις εκθέσεις των Προξένων Ιταλίας και Αυστρίας σχετικά με τις σφαγές.
……….«Το απόγευμα οι Γενικοί Πρόξενοι τής Ιταλίας και τής Αυστροουγγαρίας πηγαίνοντας γιά Θεσσαλονίκη προερχόμενοι από τις Σέρρες, έγιναν δεκτοί από τον Βασιλέα γιά ολιγόλεπτη συνομιλία στο Στρατηγείο. Οι δύο Πρόξενοι είχαν μεταβεί στις Σέρρες γιά να επιβεβαιώσουν με αυτοψία τα περί πυρπολήσεων και σφαγών από τους βούργαρους. Από δημοσιογράφο που συνταξίδευσε μαζί τους μάθαμε ότι οι εντυπώσεις τους είναι φρικιαστικές. Διαβεβαίωσαν ότι βρήκαν την καταστροφή τραγικώτερη από όση είχε παρουσιαστεί με τις πρώτες ειδήσεις. Μόνο οι ζημιές των Αυστριακών υπηκόων υπολογίσθηκαν στα επτά εκατομμύρια φράγκα».
-
ΠΗΓΗ : «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνο-Βουλγαρικοῦ πολέμου» Κωστῆ Οἰκονόμου.
-
Μετάφραση κειμένου στην δημοτική και επιμέλεια αυτού καθώς και των εικόνων: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο