,

,

Τα μέτρα που έλαβε ο Ιωάννης Μεταξάς γιά την ομοψυχία και αυτάρκεια τής Ελλάδος.

……….Η Ελλάδα δεν υπήρξε ανέτοιμη όταν χρειάστηκε να εμπλακεί στον πόλεμο έπειτα από την απρόκλητη ιταλική επίθεση τής 28^ης Οκτωβρίου 1940. Η κυβέρνηση Μεταξά είχε πραγματοποιήσει πολλές προετοιμασίες ως προς τον εξοπλισμό της και τον επισιτισμό της.  Ένας από τους βασικούς τομείς δράσεώς της, ήταν ο οικονομικός (λαμβανομένων υπ’ όψιν όλων των δυσχερειών, διεθνών και κυρίως ευρωπαϊκών).

……….Η ανάληψη τού τιμονιού τής Ελλάδος από τον Μεταξά, ήταν μία αναμενόμενη εξέλιξη λόγω τής αδυναμίας τού κοινοβουλευτισμού να προσφέρει βιώσιμη κυβέρνηση στην Ελλάδα την ώρα που η Ευρώπη βυθιζόταν στο χάος. Στις βουλευτικές εκλογές τής 26^ης Ιανουαρίου 1936, ισοψήφησαν ουσιαστικά οι δύο μεγάλοι συνασπισμοί (Φιλελεύθεροι–Λαϊκό Κόμμα), με αποτέλεσμα να καταστεί ρυθμιστικός παράγοντας το «Παλλαϊκό Μέτωπο» δηλαδή οι Κομμουνιστές με τους 15 βουλευτές του.

……….Στις 31 Ιανουαρίου 1936 απεβίωσε ο Κονδύλης και το γεγονός ότι ο Γεώργιος Β΄ θα έδινε όπως αναμενόταν διευρευνητική εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως στον Θ. Σοφούλη, προκάλεσε την αντίδραση των στρατιωτικών. Αποτέλεσμα ήταν η οργισμένη δήλωση τού Γεωργίου Β΄ στον Παπάγο, ότι δεν επρόκειτο να δεχθεί υποδείξεις από στρατιωτικούς γιά την επιλογή των υπουργών, και, η ανάθεση στον Ι. Μεταξά (λόγω τού κύρους του στους αξιωματικούς), τού υπουργείου Στρατιωτικών στις 5 Μαρτίου 1936.

……….Τις ημέρες εκείνες γνωστοποιήθηκε και η παρασκηνιακή συμφωνία Σοφούλη-Σκλάβαινα (από τις 19/2) μεταξύ Φιλελευθέρων και Κομμουνιστών. Στις 11 Μαρτίου, ο Σοφούλης συνέστησε στον Γεώργιο Β΄ να καταφύγει στην λύση Δεμερτζή. Ο θάνατος τού Ελ. Βενιζέλου στο Παρίσι ανέβαλε την εμφάνιση τής κυβερνήσεως στην Βουλή, μεσολάβησε το Πάσχα και ακολούθησε ακόμη ένας θάνατος, αυτός τού πρωθυπουργού Δεμερτζή.

……….Τότε, ο Ιωάννης Μεταξάς ως αντιπρόεδρος τής κυβερνήσεως, στις 25 Απριλίου, ενώπιον  τού Κοινοβουλίου, με τον Σοφούλη να δηλώνει ότι θα δώσει ψήφο εμπιστοσύνης με επιφυλάξεις, τους Τσαλδάρη και Θεοτόκη να υπόσχονται ψήφο ανοχής,  και τους Καφαντάρη, Παπαναστασίου, Παπανδρέου και Σκλάβαινα να αρνούνται ψήφο εμπιστοσύνης, ανέλαβε επισήμως το αξίωμα τού Πρωθυπουργού (241 ψήφοι υπέρ, 16 κατά και 4 αποχές).

……….Γνωρίζοντας ότι ο πόλεμος πλησίαζε και ότι χρειαζόταν ομοψυχία θέλοντας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μελλοντικές εκρηκτικές εσωτερικές και διεθνείς καταστάσεις, ζήτησε την συγκέντρωση εξουσίας, πειθαρχία, λογοκρισία, έλεγχο τής βιομηχανικής ολιγαρχίας και χρηστή οικονομική διαχείριση. Η κατάσταση απαιτούσε ταχύτητα στην λήψη και εφαρμογή των αποφάσεων, κάτι το οποίο ήταν ανέφικτο γιά όσο διάστημα τα πολιτικά κόμματα καλλιεργούσαν τον διχασμό. Μη καθοδηγούμενος από ιδεοληψίες, και οδηγούμενος μόνο από το καθήκον του στην Πατρίδα και τον λαό της, ανέθεσε καθήκοντα αντιπροέδρου κυβερνήσεως και υπουργού Οικονομικών στον παλαιό συνεργάτη τού Ελευθέριου Βενιζέλου Κωνσταντίνο Ζαβιτζιάνο, όπως επίσης ανέθεσε το υπουργείο Εργασίας στον αριστερό συνδικαλιστή Αριστείδη Δημητράτο.

……….Στις πρώτες 100 ημέρες από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο τού 1936, ικανοποίησε τα περισσότερα αιτήματα των εργαζομένων. Μέχρι τότε, από τις αρχές τού 1936 είχαν διοργανωθεί 247 απεργίες, με μία μάλιστα από αυτές να καταλήξει στα αιματηρά επεισόδια τού Μαΐου. Υλοποίησε και εφάρμοσε τάχιστα νόμους που παρέμεναν στα χαρτιά από το 1932. Και τον Μάρτιο τού 1937 άρχισε επί τέλους η λειτουργία τού θεσμού τού ΙΚΑ. Με τον αναγκαστικό νόμο 677/1937 ρύθμισε τα αγροτικά χρέη, που είχαν συναφθεί έως τον Ιανουάριο τού 1935, με τον αγροτικό νόμο τού 1939 παραχώρησε ιδιοκτησία σε γηγενείς ακτήμονες και πρόσφυγες, ενώ στο εξωτερικό επεδίωξε φιλικές σχέσεις με όλες τις χώρες.

……….Ο Ιωάννης Μεταξάς  έσπευσε να επιλύσει το ζήτημα των παλαιών δανείων τής Ελλάδος, εκμεταλλευόμενος τις διεθνείς συγκυρίες. Στις 20 Αυγούστου 1936, ενημέρωσε το Γεώργιο Β΄ γιά την συμφωνία με το Συμβούλιο των Ομολογιούχων (δηλαδή τις αγγλικές τράπεζες που είχαν δανείσει την Ελλάδα με τα δάνεια που είχαν οδηγήσει στην πτώχευση), καταβολής τού 40% γιά το έτος ’35-’36 και 40% γιά το έτος ’36-’37.  Παρά τού ότι το 1939 οι Άγγλοι θα επανέλθουν απαιτητικότεροι. Όπως έγραψε στο Ημερολόγιό του: «12/3-19/3/1939. Ἑβδομάς παθῶν-Πρώτη ἀνακοίνωσις Ἀγγλικὴ γιὰ τὰ χρέη καὶ ὑποψίες μου ὅτι θὰ ἐπιζητήσῃ τὴν πτώσιν μου. Ἐπίσης ὑποψίαι διὰ ρόλον Τσουδεροῦ».

……….Τον Ιούνιο τού 1939, με την απόφαση τού Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνης, κέρδισε την μη άμεση καταβολή σε Βελγική Εταιρεία 6.771.868 χρυσών δολαρίων συν τους τόκους, βάζοντας σε προτεραιότητα το συμφέρον τού ελληνικού λαού.

……….Ο Ιωάννης Μεταξάς, προσάρμοσε τις οικονομικές συνθήκες στις πραγματικές δυνατότητες τής ελληνικής οικονομίας και έδωσε μεγάλη σημασία στην μεγαλύτερη δυνατή επίτευξη επισιτιστικής αυτάρκειας, διαβλέποντας με το πράγματι οξύ αισθητήριό του, τον επερχόμενο πόλεμο και τις πιθανές βαριές επιπτώσεις του. Όχι χωρίς επιχειρήματα έναντι των Άγγλων, που δεν έπαψαν να πιέζουν, έδωσε σημασία στην ανάπτυξη τού ελληνογερμανικού (clearing) κλίρινγκ.**

……….Δεν είναι και τόσο τυχαίο ότι οι δύο τελευταίες πριν από την ιταλική επίθεση κατά τής Ελλάδος ελληνογερμανικές οικονομικές συμφωνίες, υπό μορφή επιστολών, πραγματοποιήθηκαν στα τέλη Αυγούστου 1939 και στα τέλη Ιουλίου 1940. Δηλαδή στην πρώτη περίπτωση, όταν πλέον ήταν θέμα 24ώρων η έναρξη τού δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, και στην δεύτερη, όταν άρχιζε να κορυφώνεται η ιταλική προκλητικότητα.

……….Παράλληλα είχε εντείνει την προσπάθειά του να πείσει τον πληθυσμό ότι πρέπει να καλλιεργεί κάθε σπιθαμή γης γιά να επιτευχθεί η αυτάρκεια. Με ένα δραματικό μήνυμά του προς την ΕΟΝ, ζήτησε να στρατεύσει τα μέλη της γιά να εφαρμόσουν τις οδηγίες του:

……….«…Σεῖς πρῶτοι θὰ δίδετε πάντα τὸ παράδειγμα γιὰ τὴν ἀπόλυτη ἐπιτυχία τῆς ἐθνικῆς αὐτῆς προσπάθειας. Μὲ ἔργα καὶ λόγια πρέπει νὰ πεισθῆτε καὶ νὰ πείσετε πὼς οὔτε ὁ περίβολος τοῦ σπιτιοῦ σας, οὔτε τῆς ἐκκλησίας ἡ αὐλή, ἤ τοῦ σχολείου ὁ κῆπος πρέπει νὰ μείνῃ ἀκαλλιέργητος. Ἡ κάθε σπιθαμὴ ἑλληνικῆς γῆς πρέπει νὰ δώσῃ γρήγορα κάτι. Μία πατάτα ἔστω, μία ὀκᾶ δημητριακῶν καρπῶν, ἕνα κιλὸ σιταριοῦ. Και σ’ αυτὴ τὴν ἐξόρμηση ἀπαιτῶ ἀπὸ σᾶς νἆστε οἱ πρῶτοι πάντα. Κανένας φαλαγγίτης καὶ καμμία φαλαγγίτισσα δὲν πρέπει ἀπὸ τώρα καὶ πέρα νὰ ξεχάσῃ οὔτε γιὰ λίγο τὸν σκοπό αὐτό. Ἡ καλλιέργεια τῆς ἑλληνικῆς γῆς στὸν ἀνώτατο βαθμό, ἀποτελεῖ γιὰ τὸν καθένα καὶ τὴν καθεμιά ἀπὸ σᾶς ἐθνικό καθῆκον, ὅμοιο μὲ τὸ καθῆκον τοῦ στρατιώτου».  [Ἐφημ. Πρωία 10/9/1939].

……….Ο Ιωάννης Μεταξάς, που εκτός από πρωθυπουργός διατηρούσε και το χαρτοφυλάκιο τού υπουργού Εξωτερικών, παρακολουθούσε από κοντά τις ρευστές διεθνείς εξελίξεις. Οι εσπευσμένες παραγγελίες σίτου και λοιπών δημητριακών τον Σεπτέμβριο τού 1940, δεν ήταν μία τυχαία έμπνευση, προκαταβάλλοντας μάλιστα και το αντίστοιχο συνάλλαγμα, ανεξάρτητα αν αυτές οι προμήθειες δεν πρόλαβαν να φθάσουν από την Αυστραλία και τον Καναδά πριν αρχίσει η Κατοχή.

……….Σ’ αυτές όμως τις ποσότητες στηρίχθηκε η επισιτιστική βοήθεια όταν σταμάτησε ο συμμαχικός επισιτιστικός αποκλεισμός τού 1942.

……….Πάντως, η κυβέρνησή του, με μία σειρά μέτρων έλαβε εγκαίρως προστατευτικές απαγορευτικές διατάξεις γιά ν’ αποτραπεί η διενέργεια μαύρης αγοράς και η τεχνητή έλλειψη τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, αν και επί των ημερών του, η πληθωρική παρουσία τού Κωνσταντίνου Μανιαδάκη απέτρεπε κάθε ιδέα παραβίασης των αγορανομικών διατάξεων.

……….Θα άξιζε να ερευνηθεί γιά πόσο διάστημα μετά τις 27 Απριλίου 1941, ημέρα που οι Γερμανοί κατέλαβαν την ελληνική πρωτεύουσα, θα υπήρχε διατροφική επάρκεια στο συγκρότημα τής πρωτεύουσας, αν ακριβώς δεν μεσολαβούσε η κατάσχεση των αποθηκών τροφίμων από τους κατακτητές δίκην λείας πολέμου με την είσοδό τους.

---

Επιμέλεια κειμένου, εικόνας και παρουσίαση: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο

Πηγή πληροφοριών:

1. «Η ελληνική Οικονομία κατά την Κατοχή και η αλήθεια γιά τα Κατοχικά Δάνεια», Δημοσθένη Κούκουνα – Εκδόσεις Ερωδιός.

2. Το Ημερολόγιο τού Ιωάννη Μεταξά.

3. «Οργάνωση και Λειτουργία τού Κράτους- Παραδόσεις Συνταγματικού Δικαίου»,  Δημητρόπουλου Ανδρέα, καθηγητή στην Νομική Σχολή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Πηγή εικόνας: http://www.ioannismetaxas.gr/

Ιωάννης Μεταξάς – λόγος της 1^ης Μαΐου 1938. 

***

(Clearing) κλίρινγκ.** «Χρεωπιστωτικές συναλλαγές μεταξύ των επιχειρήσεων δύο κρατών όπου την ευθύνη πληρωμής των τοπικών επιχειρήσεων αναλαμβάνουν οι κρατικές τράπεζες, έτσι ώστε να μεταβιβάζονται σε κάθε εκκαθαριστική περίοδο μόνο οι διαφορές και να μειώνεται η μετακίνηση συναλλάγματος.»

Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»