,
,
Η περσική ήττα στην Μυκάλη και η Αθηναϊκή Συμμαχία
……….Ενώ το πρωί οι Πέρσες στην ηπειρωτική Ελλάδα υπέστησαν συντριπτική ήττα στην μάχη των Πλαταιών κοντά στο τέμενος τής Ελευσίνιας Δήμητρας, το απόγευμα τής ίδιας ημέρας, το περσικό στράτευμα υπέστη ακόμα μία ήττα στην γη τής Ιωνίας, κοντά σε ένα άλλο ιερό τής Ελευσίνιας Δήμητρας, σε μία κατά ξηράν… «ναυμαχία».
Οι Σάμιοι ζητούν την βοήθεια των Ελλήνων γιά την απελευθέρωση τής Ιωνίας
……….Ως γνωστόν, την περίοδο εκείνη η Ιωνική Δωδεκάπολις ευρίσκετο υπό Περσική κατοχή. Την Ιωνία – κατά διαταγήν τού Ξέρξου – εφύλασσε περσική δύναμις ανερχόμενη σε 60.000 άνδρες, με στρατηγό τον Τιγράνη, άνδρα ο οποίος ξεχώριζε σε ομορφιά και παράστημα μεταξύ των Περσών. «…κάλλεϊ καὶ μεγάθεϊ ὑπερφέρων Περσέων».
……….Ελληνικά πλοία με αρχηγό τον Λακεδαιμόνιο Λεωτυχίδη (Λευτυχίδη στο αρχαίο κείμενο), πριν από την μάχη των Πλαταιών είχαν πλεύσει και αποβιβασθεί στην Δήλο. Εκεί όμως έφτασαν και τρείς απεσταλμένοι των Σαμίων (τής Ιωνικής Δωδεκαπόλεως), κρυφά από τους Πέρσες και τον μηδίζοντα τύραννο Θεομήστορα τού Ανδροδάμαντος, με αίτημα την βοήθεια τής ηπειρωτικής Ελλάδος γιά την απελευθέρωση τής Ιωνικής γης από την Περσική κυριαρχία.
……….Οι τρεις Σάμιοι απεσταλμένοι, ήταν οι, Λάμπων τού Θρασυκλέους, Αθηναγόρας τού Αρχεστρατίδου και Ηγησίστρατος τού Αρισταγόρα. Τον λόγο έλαβε ο Ηγησίστρατος, ο οποίος απευθυνόμενος στον Λεωτυχίδη (ή Λευτυχίδη), επικαλέσθηκε τους κοινούς θεούς προτρέποντάς τον να λυτρώσει τους Έλληνες από την δουλεία, βοηθώντας τους Ίωνες να αποδιώξουν τους βαρβάρους. Άλλο του επιχείρημα, ήταν, ότι και μόνο με την θέα τής ελληνικής παρουσίας, οι Ίωνες θα αποστατούσαν από τους Πέρσες και ότι λόγω των δυσκίνητων βαρβαρικών πλοίων η νίκη θα ήταν εύκολη. Στην περίπτωση δε που ο Λεωτυχίδης αμφέβαλλε γιά την ειλικρίνεια και τις προθέσεις τους, ήταν πρόθυμοι (ο ίδιος και οι σύντροφοί του) να κρατηθούν ως όμηροι στα πλοία του.
……….Τότε ο Λεωτυχίδης, επειδή ο Σάμιος επέμενε πολύ στις παρακλήσεις, τον διέκοψε με την ερώτηση: «Ὦ ξεῖνε Σάμιε, τί τοι τὸ οὔνομα;» Ποιό είναι το όνομά σου ξ έ ν ε Σάμιε;
……….Μὲ τὸ που έλαβε την απάντηση «Ἡγησίστρατος», ο Λακεδαιμόνιος Λεωτυχίδης τον ξαναδιέκοψε λέγοντας: «Δέκομαι τὸν οἰωνὸν τὸν Ἡγισιστράτου, ὦ ξεῖνε Σάμιε.» Δέχομαι τον οιωνό Ηγησίστρατο ξ έ ν ε Σάμιε. [Ετυμολογικώς το όνομα σημαίνει ‘’ηγούμαι στρατού’’ και αυτό ο Λεωτυχίδης εξέλαβε ως καλό οιωνό.]
……….Συνεχίζοντας, ο Λεωτυχίδης τού ζήτησε να δώσουν όρκο ότι πράγματι οι Σάμιοι είναι πρόθυμοι σύμμαχοί τους, συστήνοντάς του να αποπλεύσουν οι Λάμπων τού Θρασυκλέους, και Αθηναγόρας τού Αρχεστρατίδου, εκτός από τον ίδιο, ο οποίος θα παρέμενε μαζί τους επειδή το όνομά του θεωρήθηκε καλός οιωνός. Πράγματι οι ένορκες διαβεβαιώσεις γιά την συμμαχία των Σαμίων προς τους Έλληνες δόθηκαν, και οι δύο Σάμιοι απέπλευσαν γιά να ειδοποιήσουν τους υπολοίπους.
Η απόφαση των Περσών να μην ναυμαχήσουν αλλά να πολεμήσουν στην ξηρά
……….Την επόμενη ημέρα οι Έλληνες έκαναν θυσίες οι οποίες απέδωσαν θετικά σημεία. Την μαντική ασκούσε ο Δηίφων τού Ευηνίου από την Απολλωνία (Βόρειος Ήπειρος). <Στα παραλειπόμενα τού Ηροδότου, ο Διήφων ασκούσε την μαντική στον στρατό των Κορινθίων οι οποίοι τον έπαιρναν μαζί τους στις εκστρατείες. Αυτός δε, σύμφωνα με διαδόσεις, δεν ήταν γιός τού Ευηνίου, αλλά σφετεριζόμενος το όνομά του, αναλάμβανε ως εργολάβος έργα στην Ελλάδα…>
……….Επιστρέφουμε στα τής Μυκάλης πολεμικά γεγονότα. Αφού οι Έλληνες όπως αναφέρεται παραπάνω, είχαν την επόμενη ημέρα τής συναντήσεως με τους Σαμίους ευνοϊκούς οιωνούς, απέπλευσαν από την Δήλο με πορεία προς την Σάμο. Όταν έφτασαν, προσορμίσθηκαν κοντά στο εκεί Ηραίο και άρχισαν την προετοιμασία γιά την ναυμαχία.
……….Όμως, στο περσικό στρατόπεδο, όταν έμαθαν ότι οι Έλληνες πλέουν προς τα εκεί, αποφάσισαν σε πολεμικό συμβούλιο να μην ναυμαχήσουν, αλλά να καταφύγουν στην ηπειρωτική ακτή τής Ιωνίας και να τεθούν υπό την προστασία τού πεζικού στρατού υπό τον Τιγράνη. Και αφού σύρουν τα πλοία στην ξηρά, να κατασκευάσουν αμυντικό περίφραγμα γιά την προστασία των πλοίων, αλλά και γιά κάλυψη των ιδίων. Τα δε φοινικικά πλοία διέταξαν να απομακρυνθούν, εφ’ όσον δεν θα ναυμαχούσαν.
……….Το σημείο στο οποίο αποφάσισαν να σύρουν τα πλοία τους στην ξηρά, ήταν κοντά στο ιερό των Ποτνίων τής Μυκάλης, όπου υπάρχει και ιερό τής Ελευσίνιας Δήμητρας. Εκεί κατασκεύασαν προστατευτικό τείχος από πέτρες και ξύλα, γύρω δε από το τείχος έμπηξαν πασσάλους, αποφασισμένοι να προβάλλουν άμυνα αλλά και να αντεπιτεθούν.
……….Πληροφορούμενοι οι Έλληνες αυτήν την εξέλιξη, προβληματίστηκαν γιά το τί έπρεπε να κάνουν, αναλογιζόμενοι εάν έπρεπε να γυρίσουν πίσω ή να πλεύσουν στον Ελλήσποντο. Τελικά αποφάσισαν να μην κάνουν τίποτα από τα δύο, αλλά να πλεύσουν προς την ξηρά. Προετοιμασμένοι λοιπόν γιά ναυμαχία, ετοίμασαν τις αποβάθρες και όλα τα απαραίτητα, και έβαλαν πορεία προς Μυκάλη.
……….Όταν βρέθηκαν κοντά στην ακτή, είδαν στο περσικό στρατόπεδο (πίσω από το τείχος) τα τραβηγμένα στην ξηρά πλοία, και πολύ πεζικό παραταγμένο στην ακτή. Τότε ο Λεωτυχίδης παραπλέοντας με το πλοίο του πολύ κοντά, εφάρμοσε ό, τι έκανε και ο Θεμιστοκλής στην ναυμαχία τού Αρτεμισίου. Απευθυνόμενος με έναν κήρυκα προς τους Ίωνες που βρισκόντουσαν στο περσικό στρατόπεδο, τους κάλεσε, όταν φτάσει η ώρα τής συγκρούσεως να εγκαταλείψουν τους Πέρσες και να ταχθούν με τους Έλληνες.
……….Σκοπός τής ενέργειάς του ήταν να κλονίσει – αν οι Πέρσες καταλάβαιναν το μήνυμά του – την εμπιστοσύνη τους προς τους Έλληνες που βρίσκονταν στο ίδιο στρατόπεδο, και, στην περίπτωση που τον καταλάβαιναν μόνο οι Έλληνες, να τους πείσει να πολεμήσουν μαζί του.
……….Στο εχθρικό στρατόπεδο, οι Πέρσες γιά να καλύψουν όσο το δυνατόν τα νώτα τους από πιθανή στάση, αφαίρεσαν τα όπλα από τους Σαμίους, ενώ στους Μιλησίους έδωσαν διαταγή να φρουρήσουν τα περάσματα που βρίσκονταν στις κορυφές τής Μυκάλης, με την πρόφαση ότι γνώριζαν καλλίτερα την περιοχή’ ο πραγματικός όμως λόγος ήταν γιά να τους απομακρύνουν από το στρατόπεδο. Βασικός λόγος υποψίας τους προς τους Σαμίους, ήταν το γεγονός ότι είχαν εξαγοράσει πεντακόσιους Αθηναίους που είχαν αιχμαλωτιστεί από τον περσικό στρατό στην Αττική και τους έστειλαν πίσω στην Αθήνα, εφοδιάζοντάς τους μάλιστα με τα απαραίτητα.
Η ναυμαχία που κατέληξε σε απόβαση πεζοναυτών και η περσική ήττα
……….Ξεκίνησε τότε η πρώτη φάση τής μάχης. Οι Έλληνες που είχαν ήδη αποβιβαστεί στην παραλία άρχισαν να παίρνουν θέσεις, ενώ οι Πέρσες έφεραν τις ασπίδες τους την μία κοντά στην άλλη γιά να τους χρησιμεύσουν ως αμυντικό όπλο. Με το που εκδήλωσαν οι Έλληνες την πρώτη επίθεση, σχεδόν ταυτοχρόνως, διέτρεξε το στρατόπεδό τους μιά φήμη και εμφανίσθηκε ένα κηρύκειο στην ακτή. Η φήμη που διαδόθηκε από στόμα σε στόμα, έλεγε ότι οι μαχόμενοι Έλληνες στην Βοιωτία νικούσαν το στράτευμα τού Μαρδονίου.
……….Σε αυτό το σημείο ο Ηρόδοτος αναφέρεται σε θεϊκή παρέμβαση, έτσι ώστε την ίδια ημέρα που οι Πέρσες ηττώντο στις Πλαταιές, να ακολουθήσει ακόμα μία ήττα τους στην Μυκάλη. Η φήμη δε που απλώθηκε γι’ αυτήν την περσική ήττα, θα έδινε μεγαλύτερο θάρρος στο στράτευμα γιά να ριχτεί στην μάχη με μεγαλύτερη προθυμία. Το γεγονός δε ότι και οι δύο μάχες έγιναν κοντά σε ιερό τής Δήμητρας, δήλωνε την θεϊκή παρέμβαση. Πριν φτάσει αυτή η φήμη, βεβαίως και αγωνιούσαν, όχι γιά τους ίδιους, αλλά γιά την τύχη των αδελφών τους απέναντι στον στρατό τού Μαρδονίου.
……….Οι Αθηναίοι και όσοι ήταν παραταγμένοι με αυτούς (Κορίνθιοι, Σικυώνιοι και Τροιζήνιοι), διένυσαν την απόσταση δίπλα σε πεδινό τόπο, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι και όσοι ήταν παραταγμένοι με αυτούς, διένυσαν την απόσταση δίπλα σε χαράδρα και όρη. Η σύγκρουση ξεκίνησε από το κέρας των Αθηναίων. Οδηγούμενοι από την ζέση να μην τους προλάβουν οι Λακεδαιμόνιοι, και παρακινώντας ο ένας τον άλλον, έκαμψαν την αντίσταση των βαρβάρων και κατέρριψαν τις ασπίδες τους, συνεχίζοντας την επίθεση με ορμή. Παρά την αντίσταση που προέβαλαν οι βάρβαροι, στο τέλος τράπηκαν σε φυγή καταφεύγοντας προς το τείχος. Κατά πόδας τους κατεδίωξε η Αθηναϊκή παράταξη, κυριεύοντας και το τείχος, οπότε οι βάρβαροι χωρίς να προβάλλουν αντίσταση, τράπηκαν σε φυγή όλοι, εκτός από τους Πέρσες. Αυτοί σχημάτισαν μικρές ομάδες και μάχονταν εναντίον των Ελλήνων οι οποίοι συνεχώς ορμούσαν κατά τού τείχους. Τότε κατέφθασαν και οι Λακεδαιμόνιοι με όσους ήταν μαζί τους, και μοιράστηκαν τον αγώνα.
……….Από τους Έλληνες έπεσαν πολλοί, κυρίως Σικυώνιοι και ο στρατηγός τους Περίλαος, ενώ περισσότερο από όλους αρίστευσαν οι Αθηναίοι, και από τους Αθηναίους ο Ερμόλυκος τού Ευθοίνου, αθλητής τού παγκρατίου.
……….Οι επιστρατευμένοι Σάμιοι που ήταν στο περσικό στρατόπεδο αλλά είχαν αφοπλισθεί, έκαναν από το ξεκίνημα τής μάχης ό,τι μπορούσαν γιά να ωφελήσουν τους Έλληνες. Όταν και οι άλλοι Ίωνες είδαν την στάση των Σαμίων, αποστάτησαν και αυτοί και επιτέθηκαν κατά των βαρβάρων. Οι Μιλήσιοι στους οποίους είχε δοθεί εντολή να φρουρούν τα περάσματα, αντί να δείξουν στους βαρβάρους δρόμους διαφυγής, τους οδηγούσαν προς τους αντιπάλους τους και στο τέλος οι ίδιοι έγιναν οι χειρότεροι εχθροί τους, σκοτώνοντάς τους. Έτσι λοιπόν η Ιωνία επαναστάτησε γιά δεύτερη φορά κατά τής Περσικής αυτοκρατορίας.
……….Από τους στρατηγούς των Περσών δύο (τού ναυτικού), κατόρθωσαν να διαφύγουν και δύο (τού πεζικού), σκοτώθηκαν. Αυτοί ήταν ο περίφημος στρατηγός Τιγράνης και ο στρατηγός Μαρδόντης, που έπεσαν μαχόμενοι. Όταν οι Έλληνες σκότωσαν τους περισσότερους από τους βαρβάρους, είτε κατά την μάχη, είτε κατά την φυγή τους, έβαλαν φωτιά στα περσικά πλοία και σε όλο το τείχος, ενώ μετέφεραν τα λάφυρα στην παραλία. Αφού έκαψαν τα πλοία και το τείχος, απέπλευσαν.
Το ζήτημα μετοικήσεως των Ιώνων και η Αθηναϊκή Συμμαχία
……….Φθάνοντας στην Σάμο, τέθηκε τότε από τους Πελοποννησίους το θέμα μετοικισμού των κατοίκων τής Ιωνίας στην μητροπολιτική Ελλάδα, διότι τους φαινόταν αδύνατον να μένουν εκεί γιά πάντα προστατεύοντας τους Ίωνες, εφ’ όσον, εάν δεν είχαν στρατιωτική προστασία δεν υπήρχε καμμιά ελπίδα απαλλαγής τους από την Περσική απειλή. Προτάθηκε μάλιστα να διώξουν από τις παραθαλλάσιες πόλεις τής μητροπολιτικής Ελλάδος τους μηδίσαντες, αντικαθιστώντας τους με τους Ίωνες.
……….Οι Αθηναίοι όμως δεν συμφωνούσαν καθόλου με τον μετοικισμό των Ιώνων, οπότε η πρόταση των Πελοποννησίων απορρίφθηκε. Αντ’ αυτού, οι Αθηναίοι περιέλαβαν στην συμμαχία τους, τους Σαμίους, τους Χίους, τους Λεσβίους, και τους υπόλοιπους νησιώτες που συστρατεύθηκαν μαζί τους, δίνοντας όρκο πίστεως ότι θα μείνουν σταθεροί στην συμμαχία και δεν θα αποστατήσουν. Μετά από αυτό έβαλαν πλώρη για τον Ελλήσποντο.
Κείμενο-ἐπιμέλεια-παρουσίαση: Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο
-
Πηγή: ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΩΣ ΙΣΤΟΡΙΩΝ – ΒΙΒΛΙΟΝ Θ’ [ΚΑΛΛΙΟΠΗ]