.
Η Είσοδος εις Δυτικήν Μακεδονίαν τού Ανταρτικού Σώματος Γεωργίου Κατεχάκη (καπετάν Ρούβα)
.
……….Το κινητόν τμήμα Καούδη έφθασε την 4ην Νοεμβρίου εις Λέχοβον και, ενώ ευρίσκετο εντός τούτου, έλαβεν επιστολήν τού Μητροπολίτου Καραβαγγέλη με σημαντικάς διά τον περαιτέρω αγώνα πληροφορίας. Ο Μητροπολίτης ειδοποίει τον Καούδην, ότι θα έπρεπε να κατευθυνθεί αμέσως εις Κωσταράζιον, προκειμένου να υποδεχθεί τον νέον Γενικόν Αρχηγόν τού Ελληνικού αγώνος εις το Βιλαέτιον Μοναστηρίου, ο οποίος ήρχετο εξ ελευθέρας Ελλάδος επικεφαλής σώματος εξ 25 ανδρών.
……….Ως αρχηγός είχεν ορισθεί υπό τού Μακεδονικού Κομιτάτου ο Ανθυπολοχαγός τού Πεζικού Γεώργιος Κατεχάκης, ο οποίος διέβη την Ελληνοτουρκικήν μεθόριον την 1ην Νοεμβρίου· εις το σώμα του περιελαμβάνοντο ωρισμένοι ικανότατοι και πεπειραμένοι αγωνισταί, ως ο εκ Κρήτης Παύλος Γύπαρης, οι εκ Κορεστίων αρματολοί Δημήτριος Νταλίπης και Σίμος Στογιάννης και ο Σερραίος Δούκας Γαϊτατζής.
……….Κατά την κίνησίν των προς Βορράν, διά Παλαιοχωρίου — Εξάρχου — Δριανόβου (Δρυοβούνου) και Μονής Αναλήψεως, αντιμετώπισαν τας συνήθεις δυσχερείας, ως έλλειψιν τροφίμων, ακαταλλήλους οδηγούς, κινδύνους προδοσίας, επιπόνους πορείας και την φοβεράν διάβασιν τού Αλιάκμονος. Τελικώς όμως την 7ην Νοεμβρίου έφθασαν εις περιοχήν Κωσταραζίου και συνηντήθησαν με τα υπό τού Καούδη σώματα. Η συνάντησις υπήρξε πολύ συγκινητική. Ο Ανθυπολοχαγός Κατεχάκης ενεψύχωσε δι’ ομιλιών του τούς κατεπονημένονς άνδρας τού Καούδη και μετέφερεν εις αυτούς τον θαυμασμόν τής Διοικούσης Επιτροπής τού Μακεδονικού Κομιτάτου και τας τελευταίας οδηγίας της. Υπογραφόμεναι αι οδηγίαι από τούς Πέτρον Σαρόγλου και Δημήτριον Καλαποθάκην, εδόθησαν και γραπτώς εις τούς επικεφαλής των σωμάτων, είχον δε ως εξής:
«— Να διαλυθώσι πάσαι αι Βουλγαρικαί επιτροπαί των κομιτάτων εις τα διάφορα χωρία, διά παντός μέσου και να συσταθώσιν Ελληνικαί, έχουσαι καθήκον να περιθάλπωσι τα Ελληνικά σώματα και να φροντίζωσι διά την ασφάλειαν τού χωρίου.
— Να διορισθώσιν ταχυδρόμοι αντί ενός εικοσοφράγκου τον μήνα και με την υπόσχεσιν ιδιαιτέρας αμοιβής διά πάσαν αυτών επιτυχή πράξιν.
—Επειδή παν κίνημα και πάσα επιχείρησις πρέπει να φέρει χαρακτήρα γνησίως Μακεδονικόν, δέον να γίνει εργασία προς συγκρότησιν εντός τής ανοίξεως και τού θέρους, ομάδων αποτελουμένων κατά τα δύο τρίτα εκ Μακεδόνων.
—Εις τον κύκλον τής Στρατολογίας ταύτης πρέπει να περιληφθώσιν από τούδε πάσαι αι επαρχίαι τής περιφερείας Μοναστηρίου. Προς τούτο ανάγκη να γίνει συνεννόησις μετά των αρμοδίων και τακτική ταχυδρομική υπηρεσία.
— Να δοθώσιν μισθοί συμφώνως προς την τελευταίαν έκθεσιν τού αειμνήστου Παύλου Μελά, εις όσους ελάμβανον παρ’ αυτόν τοιούτους.
— Να γίνεται τακτικόν κήρυγμα πατριωτισμού, αυταπαρνήσεως και αγάπης προς την κοινήν Μητέρα.
—Να διαταχθεί διαίρεσις των επαρχιών εις αρματολίκια με τρείς ή τέσσαρας οπλαρχηγούς έκαστον και με αναλόγους πολεμιστάς, φέροντας τον τίτλον αρματολού διά τούς επιλέκτους και παλληκαριού διά τούς μετ’ αυτούς δεδοκιμασμένους άνδρας.
—Έκαστος προσερχόμενος το πρώτον εις την Υπηρεσίαν ή αναδεχόμενος νέαν, να δίνει όρκον περί τής πιστής εκπληρώσεως τού καθήκοντος, εάν υπάρχει ο προς τούτο χρόνος.
— Οιοσδήποτε εκ των αποτελούντων τας ομάδας εάν παραβεί την αυστηράν αρχήν τού σεβασμού τής τιμής και τής περιουσίας των κατοίκων εν γένει, ή παράσχει αφορμήν βλάβης εις το εθνικόν συμφέρον, να τιμωρήται αυστηρώς ή αποπέμπεται ή αποκηρύσσεται και στερήται τού μισθού του.
—Εξαιρετικώς δέον τα σώματα να περιποιούνται το Οθωμανικόν στοιχείον τής Μακεδονίας, όχι μόνον όπως επιτύχωσι την ανοχήν των Τουρκικών Αρχών, αλλ’ όπως καταστεί τούτο εύνουν προς ημάς και προτιμά τούς Έλληνας εις πάσαν τυχόν μεταβολήν τής τύχης τής Μακεδονίας.
— Αι πρώται και κύριαι επιχειρήσεις των Ελληνομακεδονικών σωμάτων εις την Μακεδονίαν δέον να αποβλέπωσιν εις τιμωρίαν των Βουλγάρων εκείνων που διέπραξαν δολοφονίας, των τυχόν επικινδύνων και υπόπτων και την καταδίωξιν των Βουλγαρικών συμμοριών. Τούτο θα αποτελεί το κύριον έργον των Ελληνομακεδονικών σωμάτων, την καθημερινήν ούτως ειπείν ασχολίαν αυτών.
— Πράξεις δυνάμεναι να προκαλέσωσιν πάταγον να προξενήσωσιν αγανάκτησιν ή φρίκην, αι αθρόαι σφαγαί και πυρπολήσεις ολοκλήρων χωρίων, πρέπει να αποφεύγωνται αυστηρώς, εκτός των περιστάσεων εκείνων καθ’ ας θεωρηθώσιν ταύτα αναγκαία προς παραδειγματικήν αντεκδίκησιν.
—Αμύνεσθαι υπέρ των Ελληνικών πληθυσμών. προστατεύειν αυτούς. Επαναφέρειν αυτούς εις την Ορθοδοξίαν, εάν απεσπάσθησαν αυτής ή μένουσιν εις το σχίσμα διά τής βίας και παρά την συνείδησίν των.
— Τιμωρείν τούς προδότας, τούς δολοφόνους και τούς ληστάς και τους πράκτορας αυτών εις τα διάφορα χωρία.
—Ιδού το γενικόν πρόγραμμα τής εργασίας.
—Η Ελληνική Μακεδονία θεωρεί τούς υπέρ αυτής αγωνιζομένους άνδρας ως τον πολύτιμον σπόρον, όστις θα αποδώσει άφθονον τον καρπόν εις το έθνος».
……….Μετά παραμονήν τριών περίπου ημερών εις την περιοχήν Κωσταραζίου, όλα τα σώματα μετέβησαν εις Μπλάτσι (Βλάστη), από εκεί δε τα μεν σώματα, Λάκη Πύρζα και Αλεξάνδρου Καραλιβάνου κατήλθον νοτιώτερον, με πρόθεσιν να εισέλθουν εις το Ελληνικόν έδαφος, τα δε σώματα Κατεχάκη και Καούδη κατηυθύνθησαν προς Λέχοβον, προπαρασκευαζόμενα να επιτεθούν κατά τού Αετοζίου (Αετού). Σκοπός των ήτο να τιμωρήσουν το χωρίον τούτο, διότι είχεν εκδιώξει εκ τής περιοχής του τούς Έλληνας ιερείς, ως επίσης και να διαλύσουν την εντός αυτού υπάρχουσαν κομίσιαν. Όταν όμως, έφθασαν εις Λέχοβον, την νύκτα τής 9ης Νοεμβρίου, εύρον εκεί αναμένοντα Τούρκον πληροφοριοδότην εκ Ζέλενιτς (Σκλήθρου), ο οποίος μετέδωσε την πληροφορίαν ότι την Κυριακήν 12ην Νοεμβρίου θα ελάμβανε χώραν εις το χωρίον τούτο γάμος σημαίνοντος οργάνου τής ΕΜΕΟ, εις τον οποίον θα ευρίσκοντο και πολλοί κομιτατζήδες τής περιφερείας μετά τού εκ Μοκραίνης (Βαρυκόν) βοεβόδα Κώλε.
……….Απεφασίσθη κατόπιν τούτου η προσβολή των προσκληθησομένων εις τον γάμον κομιτατζήδων και διά τον σκοπόν αυτόν εκλήθησαν και προσήλθον εις Λέχοβον και αι φρουραί Μπελκαμένης (Δροσοπηγής) υπό τον Λαμπρινόν Βρανάν και Νεγκοβάνης (Φλάμπουρου) υπό τον Ιωάννην Πούλακαν.
……….Την 12ην Νοεμβρίου επραγματοποιήθη η εισβολή εις το Ζέλενιτς (Σκλήθρον) βάσει λεπτομερώς καταστρωθέντος σχεδίου. Το χωρίον τούτο, εξαιρέσει μίας οικογενείας Γραμμενοπούλων, είχεν εξ ολοκλήρου προσχωρήσει εις την Εξαρχίαν και ήτο καλώς ωργανωμένον από τα Βουλγαρικά κομιτάτα. Μετά την απομόνωσιν και την κύκλωσιν τής οικίας, εις την οποίαν ετελείτο ο γάμος και διεσκέδαζον άνω των τεσσαράκοντα ατόμων — μεταξύ των οποίων δώδεκα πάνοπλοι κομιτατζήδες — εξετελέσθη τολμηρά είσοδος εις το εσωτερικόν αυτής.
……….Εξωντώθησαν εν συνεχεία ταχύτατα όλοι αι παρευρισκόμενοι, πλην των γυναικών, αι οποίαι διασκεδάζουσαι εις χωριστήν από τούς άνδρας αίθουσαν, απλώς εκλειδώθησαν εντός αυτής. Ο βοεβόδας Κόλε κατώρθωσε να διαφύγει από μιαν καταπακτήν, η Ελληνική όμως επίθεσις εναντίον ενός ισχυρού στηρίγματος των Βουλγαρικών κομιτάτων, επέφερε σύγχυσιν εις τας τάξεις των και ανεπτέρωσε το φρόνημα των Ελλήνων. Διά πρώτην φοράν Ελληνικόν σώμα απετόλμησε τοιαύτην επιχείρησιν εναντίον αμιγούς Εξαρχικού χωρίου, προστατευομένου μάλιστα υπό ισχυράς συμμορίας και από ένοπλον δύναμιν χωρικών. Η Βουλγαρική Κυβέρνησις εθορυβήθη και εκινητοποίησε τούς Προξένους Αυστρίας και Ρωσίας εις Μοναστήριον, επιδιώκουσα να εκμεταλλευθεί και παρουσιάσει το γεγονός ως καθαράν σφαγήν αόπλων και φιλησύχων πολιτών. Αι διεξαχθείσαι όμως ανακρίσεις απέδειξαν ότι οι συμμετέχοντες εις τον γάμον ήσαν ένοπλοι. Ως εκ τούτου η Βουλγαρική προσπάθεια έπεσεν εις το κενόν.
……….Εις αντίποινα ό βοεβόδας Κόλε επετέθη την 28ην Νοεμβρίου μετά τής συμμορίας του εναντίον ομάδος Κοζανιτών, η οποία αμέριμνος εβάδιζεν επί τής δημοσίας οδού μεταξύ Εξί—Σού (Ξυνού Νερού) και Καϊλαρίων (Πτολεμαΐδος), επιστρέφουσα εκ Μοναστηρίου εις Κοζάνην. Εφόνευσε οκτώ άνδρας, τέσσαρας γυναίκας και ένα μικρόν παιδίον. Παρ’ όλα αυτά, τα αγαθά αποτελέσματα τής επιθέσεως κατά Ζέλενιτς (Σκλήθρου) παρέμεινον. Οι Κομιτατζήδες ετρομοκρατήθησαν και εδίσταζον πλέον να διαμένουν εντός των χωρίων, οι δε χωρικοί εφοβούντο να δέχωνται αυτούς εις τας οικίας των. Οι Έλληνες αντάρται εκινούντο εις το εξής με μεγαλυτέραν ευχέρειαν εις την Δυτικήν Μακεδονίαν.
……….Μετά την κατά Ζέλενιτς (Σκλήθρον) επίθεσιν, αι μεν φρουραί Λεχόβου, Μπελκαμένης (Δροσοπηγής) και Νεγκοβάνης (Φλάμπουρου) επέστρεψαν εις τας θέσεις των, τα δε σώματα Κατεχάκη και Καούδη, διά Λοσνίτσης (Γέρμας) —Βογατσικού και Κωσταραζίου, έφθασαν την 17ην Νοεμβρίου εις την Μονήν Τσιριλόβου. Από εκεί επεκοινώνησαν μετά τού Μητροπολίτου Καστορίας, ο οποίος απέστειλεν εγκαίρως πλοιάρια εις την Ανατολικήν όχθην τής λίμνης. Τα πλοιάρια αφού παρέλαβον τα σώματα, τα μετέφερον εις την δυτικήν όχθην αυτής, παρά τούς Μανιάκους. Εκ Μανιάκων τα δύο σώματα εβάδισαν προς την Μονήν Αγίου Νικολάου τής Σλίβενης (Κορομηλιάς) και εξ αυτής, δι’ ολονυκτίου πορείας, έφθασαν την 25ην Νοεμβρίου εις το Ζέλοβον (Ανταρτικόν).
……….Η ηρωική αυτή πορεία των Ελληνικών σωμάτων εις την καρδίαν των Κορεστίων, συνδυαζομένη με την επίθεσιν τού Ζέλενιτς (Σκλήθρου), ενεψύχωσε τούς χωρικούς και το χωρίον Όστιμα (Τρίγωνον) απεκήρυξε την Εξαρχίαν και επανήλθεν εις την Ορθοδοξίαν. Η λαμπρά αυτή δράσις των Ελληνικών σωμάτων διεδόθη εις ολόκληρον την Δυτικήν Μακεδονίαν, επιτροπή δε χωρικών εκ των χωρίων Μπρόντ, Τέπαφτσι και Μπέρνικ τής πεδιάδος Μοναστηρίου (βορείως τής καμπής τού Εριγώνος ποταμού), αφίκετο εις Ζέλοβον (Ανταρτικόν), διά να ζητήσει από τον Έλληνα αρχηγόν την αποστολήν σώματος εις την περιφέρειάν των. Τα γεγονότα αυτά ανησύχησαν την ηγεσίαν των βουλγαρικών κομιτάτων, η οποία ήρχισε πλέον να διαπιστώνει ότι τα Ελληνικά σώματα διά τής αψόγου, όσον και ηρωικής συμπεριφοράς των, προεκάλουν τας συμπαθείας και την εμπιστοσύνην των χωρικών. Προσεπάθησεν επομένως η ΕΜΕΟ να επιτύχει έστω και κάποιαν φαινομενικήν επιτυχίαν, προκειμένου να ανακτήσει το απωλεσθέν έδαφος.
-
Πηγή: Ο Μακεδονικός Αγών και τα εις Θράκην γεγονότα, ΓΕΣ, 1979.