ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ '21 ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ,ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1821,ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1821,Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821,ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ,ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΟΙ ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ ΖΙΑΚΑΙΟΙ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ

,

,

Οι Αρματολοί τής Πίνδου Ζιακαίοι και η συμμετοχή τους στις εξεγέρσεις τού Γένους  

 ,

……….Στις 16 Ιουνίου 1865, αναφορά που υποβλήθηκε στην Επιτροπή θυσιών αγώνων από τον Γούλα Ζιάκα, γιό τού αρματωλού τής Πίνδου Γιαννούλα Ζιάκα, περιγράφει την προσφορά τής οικογένειάς του στους αγώνες τού έθνους, τα τής δολοφονίας τού πατέρα του καθώς και την εκδίκηση που πήρε ο θείος του, Θεόδωρος Ζιάκας. Το 1865 εστάλησαν από τους Ζιακαίους στην κρατική «επί των θυσιών και αγώνων εξεταστικήν επιτροπήν» τέσσερεις αναφορές. Αυτή που υπογράφει ο Γούλας είναι περισσότερο αναλυτική. Αποτελούν έκτοτε την πιό άμεση πηγή γιά πολλούς από τους υπόλοιπους ερευνητές. Η αναφορά αυτή έχει ημερομηνία 16 Ιουνίου 1865 γράφτηκε στην Λαμία και πρωτοκολλήθηκε με αριθμό 28732. Όλα τα στοιχεία που επικαλείται είναι ακριβή, μέλος τής Επιτροπής που απευθύνεται ήταν ο αντ/ρχης Νικόλαος Ζορμπάς, τον οποίο ο Γιαννούλας Ζιάκας είχε μαζί του σαν απλό στρατιώτη το 1820.

……….Στην εξέγερση τού 1770 έλαβαν μέρος ο γέρο-Ζιάκας των Γρεβενών, οι Θεσσαλομακεδόνες Ζήδρος και Λάζος τού Ολύμπου και ο Μπλαχάβας των Χασίων, οι οποίοι εξουσίαζαν μεγάλα γεωγραφικά τμήματα τού μακεδονικού χώρου.  Ο Γιαννούλας Ζιάκας διαδέχθηκε τον γέρο-Ζιάκα στην διοίκηση τού καπετανάτου τής Βόρειας Πίνδου σε ηλικία μόλις δεκαέξι ετών, περίπου στα 1810. Είχε σημαντική μόρφωση γιά την εποχή του, ενώ ξεχώρισε αμέσως γιά τις διοικητικές του ικανότητες. Σύμφωνα με την αναφορά του γιού του Γούλα, ο ρόλος του στην παρεμπόδιση των αλβανικών στιφών ήταν καθοριστικός γιά την εξέλιξη τής ελληνικής εξέγερσης.

……….Ο επαναστατικός αναβρασμός διογκώθηκε στην Δυτική Μακεδονία πολύ πριν από την έκρηξη τής ελληνικής εξέγερσης τού 1821. Μυημένα στελέχη τής Φιλικής Εταιρίας, όπως ο αρματολός των Γρεβενών Γιαννούλας Ζιάκας, ο επίσκοπος Γρεβενών Άνθιμος και άλλοι προετοίμαζαν κίνημα, αλλά οι ενέργειές τους προδόθηκαν στους τούρκους. Όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση τού 1821, ο Γιαννούλας Ζιάκας ξεσήκωσε και την περιοχή Γρεβενών, δίνοντας πολλές και σημαντικές μάχες. Τα Γρεβενά χρησίμευσαν σαν προπύργιο, με τους Ζιακαίους και άλλους αγωνιστές να ελέγχουν τις διαβάσεις τής Πίνδου, αποτελώντας σοβαρό εμπόδιο στις μετακινήσεις μεγάλων όγκων στρατευμάτων προς νότο. Στην συνέχεια ο Γιαννούλας έστειλε περίπου 250 άνδρες του υπό τον υπαρχηγό του Απόστολο Κυρίμη στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, οι περισσότεροι από τους οποίους σκοτώθηκαν στην πολιορκία και την ηρωική Έξοδο. Μεταξύ αυτών και τέσσερα ξαδέρφια τού Ζιάκα.

……….Ο Γιαννούλας δολοφονήθηκε μεταξύ 1826 και 1827 στα Γρεβενά. Ο σιλιχτάρ αγάς των Γρεβενών, Μεχμέτ Τάγος, κατόρθωσε να τον σκοτώσει στο χωριό Μαυρονόρος, ύστερα από προδοσία των αδελφών Αλέξη και Νικόλα Μακρή με καταγωγή από το ίδιο χωριό Μαυρονόρος. Λέγεται ότι είχαν λόγους να μισούν τον Ζιάκα, διότι τον θεωρούσαν υπεύθυνο γιά τον φόνο ενός άλλου αδελφού τους. Άλλη πηγή (Βασδραβέλλης), υποστηρίζει ότι ο Γιαννούλας πιάστηκε από τον Κιουταχή και κρεμάστηκε στην Λαμία.

……….Ο Γιαννούλας άφησε τρία παιδιά, τον Νικολάκη, τον Γούλα και τον Θεόδωρο. Από τους τρείς, γνωστότερος είναι ο πρώτος ο οποίος διαδέχθηκε αρχικά τον πατέρα του στην διοίκηση τού αρματολικιού υπό την κηδεμονία τού θείου του Θεόδωρου. Πολέμησε στην Μακεδονία και η κυβέρνηση αμοίβοντας τις υπηρεσίες του, τον κατέταξε μεταξύ των αξιωματικών Δ’ τάξεως.

……….Τον θάνατο τού Γιαννούλα εκδικήθηκε ο αδελφός του Θεόδωρος, ο οποίος πραγματοποίησε στα 1831 αλλεπάλληλες επιθέσεις κατά των τούρκων μαζί με τους οπλαρχηγούς Νάσιο Μάνταλο και Σωτήρη Στράτο. Στην αναφορά τού Γούλα Ζιάκα διαβάζουμε: «[…] Ένεκα των στρατιωτικών του αρετών –  Θεόδωρου Ζιάκα –  κατέσφαξε τους δολοφόνους τού πατρός μου […] και ανεδείχθη διά τής λόγχης ο τρομοκράτωρ των τούρκων […] Η ευζωία εκείνη, αι ένδοξαι εποχαί τής οικογενείας μου, έχουσα το επαναστατικόν σύνθημα από τού έτους 1770 μέχρι τού 1821, υπέστη διαφόρους καταδιωγμούς, διαφόρους καταστροφάς, αριθμούσα θύματα οικογενείας σφαγέντα, δηλητηριασθέντα και δολοφονηθέντα επέκεινα των 30. Δεν φέρομεν αποδεικτικά των αγώνων και θυσιών μας. Εστάθημεν Αρχηγοί. Η φήμη, ο τρόμος των τούρκων, διατηρούμενα ακόμη, είναι τα μόνα πιστοποιητικά μας. Τα μόνα αποδεικτικά μας η φήμη, ο τρόμος, το μεγαλείον…».

……….Ο Θεόδωρος Ζιάκας, σύμφωνα με τον Π. Αραβαντινό, συνέχισε τον αγώνα εναντίον των τούρκων έχοντας ως ορμητήριο την Βάλια – Κάλντα. «Ο Θεόδωρος Ζιάκας, φονευθεύντος τού Γιαννούλα, κατέστη η μάστιξ των εν Γρεβενοίς Οθωμανών». Όταν ήταν κυβερνήτης ο Ι. Καποδίστριας, περιόρισε την δράση των αρματολικιών ώστε να διευκολυνθεί το έργο τής διπλωματίας. Τότε πολλοί οπλαρχηγοί πήγαν στην Ν. Ελλάδα μαζί με τις οικογένειές τους, μεταξύ αυτών και οι Ζιακαίοι οι οποίοι εγκαταστάθηκαν από το 1835 στην Λαμία.

……….Με το ξέσπασμα τού επαναστατικού κινήματος στην Θεσσαλία, στις αρχές τού 1854, επεκτάθηκε η αναταραχή σ’ ολόκληρη την Μακεδονία. Ήδη από τον Αύγουστο τού 1853, Έλληνες Κλέφτες άρχισαν να δρουν στην Δυτική Μακεδονία, ενώ οι ελληνικοί πληθυσμοί αποζητούσαν απεγνωσμένα την ένωση με το ελληνικό βασίλειο. Στον δυτικομακεδονικό χώρο κινήθηκε πρώτος ο Θεόδωρος Ζιάκας. […] Είχε αρχίσει την πολεμική δραστηριότητά του από το 1831, όταν είχε στραφεί με οργανωμένο σώμα κατά τού τουρκαλβανού τοπάρχη Μεχμέτ Τάγου. Διεισδύοντας στον δυτικομακεδονικό χώρο, […] επεδίωξε να συμβάλει στην απελευθέρωση τής περιφέρειας Γρεβενών και τής ιδιαίτερης πατρίδας του. Μάλιστα, σε αντίποινα των τουρκικών βιαιοπραγιών σε βάρος των νομαδικών οικογενειών των ορεινών χωριών τής περιφέρειας Γρεβενών, ο Θεόδωρος Ζιάκας εκμηδένισε ισχυρό τουρκικό στράτευμα στο χωριό Διμηνίτσα (Καρπερό) κατά τον Μάϊο τού 1854. Το σχέδιο τού Ζιάκα απέβλεπε […] να ξεσηκώσει ολόκληρη την Δυτική Μακεδονία. Γι’ αυτόν τον σκοπό άρχισε να στρατολογεί άντρες, να οργανώνεται και ν’ ανασυντάσσει τις δυνάμεις του. Κοζανίτες, Σιατιστινοί και πολλοί Δυτικομακεδόνες εντάχθηκαν στο σώμα του και σημειώθηκε γενική κινητοποίηση, η οποία έμεινε ανεξίτηλη στη μνήμη τού ντόπιου πληθυσμού: «Εις τα 1854, Μαΐου, έγινε μεγάλη επανάστασις. Εβγήκεν ο αρχηγός Ζιάκας από το ελληνικόν […] Ήλθον εις Δεμενίτσα, χωρίον της επαρχίας Γρεβενών, και έκαμαν μεγάλη μάχη με τους Αλβανούς και τους Κέκηδες…» […]

……….Αλλά οι προσπάθειες τού Ζιάκα δεν καρποφόρησαν γιατί είχε ήδη ανακαταληφθεί στο μεταξύ το Μέτσοβο από τους τούρκους στις 27 Μαρτίου/8 Απριλίου 1854 και οι επαναστάτες βρίσκονταν σε δύσκολη θέση.

……….Ο Θεόδωρος Ζιάκας ήταν ανάμεσα στους οπλαρχηγούς με τους οποίους ήλθε σε επαφή ο Λεωνίδας Βούλγαρης το 1875, με αφορμή την έναρξη τής Ανατολικής κρίσης. Όμως η Μακεδονική Επιτροπή είχε αποκλείσει οποιαδήποτε ανάληψη πολεμικής πρωτοβουλίας στην Μακεδονία εκ μέρους τού Λεωνίδα Βούλγαρη, επειδή ο ίδιος διατηρούσε στενούς δεσμούς με τους Σλάβους.

……….Το πότε ακριβώς πέθανε ο Θεόδωρος Ζιάκας δεν είναι απολύτως εξακριβωμένο. Υπάρχουν αναφορές γιά το 1882. Εκτός από την συμμετοχή του στην επανάσταση τού 1854 και τού 1878, γνωρίζουμε ότι το 1865 υπέβαλε, μαζί με τα άλλα μέλη τής οικογένειάς του, αναφορά προς την ελληνική κυβέρνηση σχετική με τις εκδουλεύσεις του προς την πατρίδα.

……….Στο επαναστατικό κίνημα τού 1878 συμμετείχε και ο εγγονός τού Γιαννούλη Ζιάκα, Επαμεινώνδας. Ήταν γιός τού Νικόλαου Ζιάκα και τής Αικατερίνης Διαμαντή Νικολάου. «Στα μέσα Μαρτίου τού 1878 η Μακεδονική Επιτροπή είχε καταρτίσει νέα αποστολή 300 ανδρών με επικεφαλής τον Μακεδόνα οπλαρχηγό Γιαννάκη Ολύμπιο, τον Γούλα Νέλα και τον Επαμεινώνδα Ζιάκα, εγγονό τού Γιαννούλη Ζιάκα».

Πηγές:

Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»