,
,
Ὁ μῦθος τῆς ‘’ἀντίστασης’’ τῶν ἀλβανῶν καὶ τὸ Βορειοηπειρωτικό ἀντάρτικο ἀπὸ τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1941 ἔως τὸ Σύμφωνο τῆς Κονίσπολης στὶς 10/8/1943
.
Οἱ πρῶτες ἑλληνικὲς ἀντιστασιακὲς ὀργανώσεις
……….Μετὰ ἀπὸ τὴν Γερμανικὴ εἰσβολὴ καὶ τὴν δυσμενὴ τροπὴ τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1941, ἡ ἀποχώρηση τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἀπὸ τὴν Βόρειο Ἤπειρο ἔφερε τὴν Ἑλληνικὴ ἐθνικὴ μειονότητα σὲ τραγικὴ θέση. Ἡ ἐνεργὴ συμμετοχὴ τοῦ πληθυσμοῦ ὑπὲρ τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ, «ἀνταποδόθηκε» ἀπὸ τοὺς αλβανούς (μὲ τὴν ἀνοχὴ τῶν Ἰταλῶν) μὲ διώξεις ἐναντίον τοῦ ἑλληνοορθόδοξου στοιχείου σὲ ὅλη τὴν Βόρειο Ἤπειρο. Συχνὰ ἀκουγόταν τὸ σύνθημα «Κάτω οἱ Χριστιανοί» σὲ διαδηλώσεις ποὺ διοργανώθηκαν. Ξεκίνησαν φυλακίσεις, περιορισμοὶ στὸ στρατόπεδο συγκεντρώσεως Πόρτο Ῥομάνο στὸ Δυρράχιο, ὅπου πολλοὶ Ἕλληνες δολοφονήθηκαν, ἐνῷ πολυάριθμες ἔνοπλες ἀλβανικές συμμορίες (πάντοτε μὲ τὴν ἰταλική ὑποστήριξη), λεηλατοῦσαν τὴν περιουσία τῶν Βορειοηπειρωτῶν.
……….Ὑπὸ αὐτὲς τὶς φρικτὲς συνθῆκες, ὁ ἀνδρικὸς πληθυσμὸς τῶν Βορειοηπειρωτῶν (ὅπως καὶ οἱ Πόντιοι πρὶν ἀπὸ τριάντα χρόνια περίπου), κατέφυγε στὰ βουνὰ στὰ ὁποῖα εἶχαν δημιουργηθεῖ οἱ πρῶτες ἀντιστασιακές ὁμάδες. Αὐτὴ τὴν περίοδο χαρακτηρίζει ἡ ἀπεγνωσμένη ἄμυνα, χωρὶς ὅμως νὰ ἀπουσιάζουν καὶ ἐπιθετικὲς ἐνέργειες ἐναντίον Ἰταλικῶν στρατιωτικῶν μονάδων, ἥ μονάδων τῆς ἀλβανικῆς πολιτοφυλακῆς καθὼς καὶ τῶν ληστρικῶν συμμοριῶν, μὲ μεγάλες ἀπώλειες γιὰ τὸν ἐχθρό.
……….Τὴν πρώτη προσπάθεια συστηματικότερης ὀργανώσεως τῆς ἀντιστάσεως, ἀνέλαβαν Βορειοηπειρῶτες ἀξιωματικοί, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὁ Σπυρίδων Λύτος καὶ ὁ Ἰωάννης Βιδέλης. Τὸν Μάϊο τοῦ 1942 ὀργάνωσαν τὸν πρῶτο πυρῆνα στὴν περιοχὴ τοῦ Δέλβινου. Τὸν Ἰούνιο τοῦ 1942 ἕνας ἀκόμα πυρῆνας ὀργανώθηκε ἀπὸ τὸν Βασίλειο Σαχίνη τὸν ὁποῖο δολοφόνησαν ἄγρια οἱ ἀλβανοὶ τοῦ FRONTI NATIONAL CLIRIMTAR στὶς 17/11/1943.
……….Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1942 ἱδρύθηκε ἡ Μ.Α.Β.Η. (Μέτωπον Ἀπελευθερώσεως Βορείου Ἠπείρου) μὲ σκοπὸ τὸν πόλεμο κατὰ τῶν εἰσβολέων καὶ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Βορείου Ἠπείρου. Στὴν Μ.Α.Β.Η. ἐνσωματώθηκαν ὅλες οἱ ἐπαρχιακὲς ὁμάδες τῶν περιοχῶν Αὐλώνας, Κορυτσᾶς, Ἐρσέκας καὶ Λεσκοβικίου. Ἔτσι, μὲ τὴν ἑνιαῖα διεύθυνση καὶ καθοδήγηση, ἐπετεύχθη ὁ συντονισμὸς τῶν ὀργανωμένων δράσεων τοῦ ἀγῶνα.
……….Τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1942, οἱ ἀντιστασιακὲς ὁμάδες τῆς Ζαγοριᾶς-Πωγωνίου ἐπιτέθηκαν ἐναντίον θέσεων Ἰταλοαλβανικῶν φρουρῶν καὶ ἀστυνομικῶν σταθμῶν στὴν Σιέπερη, στὴν Πολίτσανη καθὼς καὶ ἐναντίον συνοριακῶν θέσεων τὶς ὁποῖες καὶ ἐκκαθάρισαν ὁλοσχερῶς. Ἀπὸ τότε, ἀπελευθερώθηκε ὁλόκληρη ἡ περιφέρεια Μαλεσόβου-Ζαγοριᾶς-Πωγωνίου, δημιουργῶντας ἔτσι τὴν πρώτη ἐλεύθερη ζώνη στὴν ὁποία καὶ ἐγκαταστάθηκε ἡ πρώτη συμμαχικὴ στρατιωτικὴ ἀποστολὴ καὶ τὸ Ἀρχηγεῖο τῶν ἀνταρτικῶν ὁμάδων.
……….Ἀκολούθησε τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1943 (12/2) ἡ Συνδιάσκεψη ὅλων τῶν ἐπαρχιῶν τῆς Βορείου Ἠπείρου στὴν ἱστορικὴ Μονὴ τοῦ Θεολόγου, ἡ ὁποία διήρκεσε δύο ἡμέρες. Ἡ κοινὴ ἀπόφαση τῆς Συνδιασκέψεως ἦταν ἡ καταπολέμηση μὲ κάθε μέσο τῶν εἰσβολέων, ἡ ὀργάνωση ἔνοπλων ὁμάδων, ἡ ἐπίτευξη συνδέσμου μὲ τὶς ἀντιστασιακὲς ὀργανώσεις τῆς Ἑλλάδος καὶ ἡ συγκέντρωση οἰκονομικῶν μέσων γιὰ τὴν ἐξυπηρέτηση τῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀγῶνα. Τὸ σύνθημα «Ἐλευθερία ἤ Θάνατος» σήμανε τὴν γενικὴ ἐξόρμηση.
……….Παράλληλα, ἡ Βορειοηπειρωτικὴ ἀντίσταση ἔδρασε ἀποτελεσματικὰ καὶ στοὺς τομεῖς τῆς κατασκοπείας καὶ τῶν δολιοφθορῶν. Οἱ πολύτιμες πληροφορίες ποὺ συλλέχθηκαν, διαβιβάστηκαν ἐγκαίρως στὶς συμμαχικὲς ἀποστολές.
Ἡ ἀντίδραση Ἰταλῶν καὶ ἀλβανῶν στὸ ἑλληνικὸ ἀντάρτικο
……….Αὐτὲς οἱ ἐξελίξεις δημιούργησαν τεράστια ἀνησυχία στοὺς Ἰταλούς καὶ τοὺς ἀλβανοὺς συνεργάτες τους. Τὸν Μάρτιο τοῦ 1943, ἀνταρτικὲς ὁμάδες τῆς περιοχῆς Βούρκου – Ῥιζῶν ἐπιτέθηκαν σὲ Ἰταλοαλβανικὲς φρουρὲς καὶ στρατιωτικὲς μονάδες, καταφέρνοντας νὰ τὴν ἐκκαθαρίσουν ἀπὸ αὐτές. Τὸν Ἀπρίλιο οἹ Ἰταλοὶ ἐπιχείρησαν τὴν πρώτη προσπάθεια ἐκκαθαρίσεως τῆς ἐλεύθερης ζώνης ποὺ εἶχαν δημιουργήσει οἱ Βορειοηπειρῶτες ἀντάρτες στὴν περιφέρεια Μαλεσόβου – Ζαγοριᾶς – Πωγωνίου. Ἡ ἐπίμονη ἀντίσταση τῶν Βορειοηπειρωτικῶν ἀνταρτικῶν ὁμάδων καὶ ἡ ἀποτυχία τῶν Ἰταλῶν νὰ διασπάσουν τὸν κλοιό, ὁδήγησε στὸν ἀεροπορικὸ βομβαρδισμό τοῦ χωριοῦ Τόποβο, κέντρο τῆς ἐπαρχίας Μαλεσόβου-Ζαγορίων, καὶ τοῦ χωριοῦ Πολίτσανη, κέντρο τῆς ἐπαρχίας Πωγωνίου. Σκοτώθηκαν ἄμαχοι, ἐνῷ κτήρια ὑπέστησαν ζημιές.
……….Γιὰ νὰ ἐμποδίσουν τὶς πυρετῶδεις προετοιμασίες ἔνοπλης ὀργανώσεως καὶ στὶς ἐπαρχίες Πρεμετῆς – Λεσκοβικίου – Κολώνιας, Κορυτσᾶς καὶ Χειμᾶρρας, οἱ Ἰταλοὶ προχώρησαν σὲ μαζικὲς συλλήψεις καὶ ἐκτοπίσεις ἡγετικῶν προσωπικοτήτων. Μόνο στὴν Κορυτσᾶ συνελήφθησαν ἑκατόν ἑξῆντα άτομα. Ἀποφασισμένοι νὰ καταστρέψουν κάθε Βορειοηπειρωτικὸ ἀντιστασιακὸ κίνημα πάνω στὴν ἄνθισή του, οἱ Ἰταλοὶ χρησιμοποίησαν κάθε μέσο, κινητοποιῶντας καὶ τὶς ἀλβανικὲς ὀργανώσεις τὶς ὁποῖες εἶχαν οἱ ἴδιοι δημιουργήσει ὡς ἀντιπερισπασμὸ τοῦ Βορειηπειρωτικοῦ ἀντιστασιακοῦ κινήματος.
Ἡ «ἀλβανικὴ ἀντίσταση»…
……….Ὅσο διάστημα ἡ συμμαχία τοῦ Ἄξονα (Γερμανία-Ἰταλία-Ἰαπωνία) νικοῦσε, οἱ ἀλβανοὶ παρέμεναν πιστοί σύμμαχοι. Ὅταν μετὰ τὴν γερμανικὴ ἧττα στὸ Ἕλ Ἀλαμέϊν καὶ στὸ Στάλινγκραντ (Νοέμβριος 1942 καὶ Ἰανουάριος 1943) ἄρχισε νὰ προδικάζεται τὸ ἀποτέλεσμα τοῦ πολέμου, οἱ ἀλβανοὶ ἀποφάσισαν νὰ ὀργανώσουν μιᾶς κάποιας μορφῆς κίνημα ἐναντίον τοῦ Ἄξονα, προκειμένου νὰ ἀντισταθμίσουν τοὺς ὁλοένα αὐξανόμενους κινδύνους ἐξ αἰτίας τοῦ ἀντάρτικου τῶν Βορειοηπειρωτῶν. Οἱ Ἰταλοὶ συνέπλεαν μὲ μία τέτοια πρωτοβουλία, δεδομένου ὅτι ἐπιθυμοῦσαν τὴν διάσωση τοῦ ἀλβανικοῦ κράτους γιὰ νὰ τὸ χρησιμοποιήσουν μελλοντικά ὡς νέο προγεφύρωμα γιὰ μιᾶ ἐκ νέου διείσδυσή τους στα Βαλκάνια. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ στρατάρχης Μπαντόλιο, μετὰ τὴν πτώση τοῦ Μουσσολίνι καὶ τὴν συνθηκολόγηση τῆς Ἰταλίας (1943), ἀποκήρυξε τὴν «σκληρή» (!..) μεταχείριση τῆς ἀλβανίας ἀπὸ τὸν Μουσσολίνι (ἄν εἶναι δυνατόν!..) ἐκθείασε τοὺς παλαιούς δεσμούς ποὺ συνδέουν τὶς δύο χῶρες καὶ ἐξέφρασε τὸ ζωηρὸ του ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία τῆς χώρας…
……….Γι’ αὐτοὺς τοὺς λόγους, οἱ Ἰταλο-αλβανοί φασίστες δημιούργησαν τὴν ὀργάνωση Ἐθνικό Ἀπελευθερωτικό Μέτωπο (FRONTI NATIONAL CLIRIMTAR) στὴν ὁποία ἡ πλειονοψηφία τῶν ἡγετῶν της ἦταν φασίστες ἀξιωματικοὶ καὶ ἀξιωματοῦχοι, πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ὁποίους εἶχαν λάβει μέρος στὸν πόλεμο ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος. Ὡστόσο, λόγῳ τῶν ἰσχυρῶν φιλοαξονικῶν τάσεων τῶν ἀλβανῶν, τὸ ἐπιχείρημα δὲν εἶχε εὐρεία ἀποδοχή.
……….Μάλιστα ὁ δημοσιογράφος τῶν Η.Π.Α. Ῥάσσελ Χὶλ εἶχε γράψει στοὺς Τάϊμς Νέας Ὑόρκης «[…]Τὸ ἀντιστασιακὸ κίνημα περιορίζεται πρὸς τὸ παρὸν στὸ νότιο ἤμισυ τῆς ἀλβανίας (δλδ στὴν Βόρειο Ἤπειρο). Βορείως τοῦ ποταμοῦ Σκούμπη οὐδεμία ἀντίσταση προβλήθηκε κατὰ τῶν Γερμανῶν».
……….Μετὰ τὴν πρώτη τους ἀποτυχία μὲ τὸ FRONTI NATIONAL CLIRIMTAR, οἱ Ἰταλοὶ δημιούργησαν καὶ ἐνίσχυσαν σημαντικὰ τὴν ὀργάνωση BALLI KOMBETAR. Πιστὸ ὄργανο τῶν Ἰταλῶν, μὲ ἀπύθμενο μῖσος γιὰ τοὺς Ἕλληνες, ἐξαπέλυσε μία ἀπροκάλυπτη ἐκστρατεία κατὰ τῶν Βορειοηπειρωτῶν.
……….Σημειωτέον ὅτι πέρα ἀπὸ τὶς ἔνοπλες ἐπιθέσεις τους, στόχο εἶχαν (καὶ οἰ δύο ὀργανώσεις F N C καὶ B K), νὰ θέσουν τὸ ἀντιστασιακὸ κίνημα τῶν Βορειοηπειρωτῶν ὑπὸ τὸν ἔλεγχό τους. Ἀναζητοῦσαν τρόπους ἐξαναγκασμοῦ τῶν Βορειοηπειρωτῶν σὲ συνεργασία, προκειμένου, ἀφοῦ ἐξουδετερώσουν τὸ κίνημά τους, κατόπιν νὰ σφετεριστοῦν τὸ κῦρος ποὺ εἶχαν ἀποκτήσει χάρις στοὺς ἡρωϊκούς ἀγῶνες τους καὶ τὶς βαριὲς θυσίες τους.
……….Καὶ οἱ δύο ἀλβανικὲς ὀργανώσεις, παρὰ τὶς ἐξωτερικὲς τους διαφορές, εἶχαν κοινὸ χαρακτηριστικό τὴν προσπάθεια ἐξουδετερώσεως μὲ κάθε κόστος τῆς ἑνώσεως τῆς Βορείου Ἠπείρου μὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν ἁλλοίωση τοῦ ἐθνολογικοῦ χαρακτῆρα τῶν Ἑλληνικῶν περιοχῶν.
……….Γι’ αὐτό, τὸν Ἰούνιο τοῦ 1943, τὸ Μπὰλ Κομπετὰρ συγκάλεσε μία Συνδιάσκεψη στὸ Ἀργυρόκαστρο στὴν ὁποία κάλεσε καὶ Βορειοηπειρῶτες ἐκπροσώπους ἀπὸ ὅλες τὶς ἐπαρχίες τῆς περιφέρειας Ἀργυροκάστρου. Ἡ πρόσκληση συνεργασίας ἀπὸ τοὺς ἀλβανούς μὲ τὸ φασιστικὸ παρελθόν καὶ τὴν ἀντισυμμαχική δραστηριότητα, βασιζόταν στὴν ἀνεξαρτησία καὶ τὴν ἐ δ α φ ι κ ή ἀ κ ε ρ α ι ό τ η τ α τῆς ἀ λ β α ν ί α ς… Ὅπως ἦταν φυσικό, οἱ Ἕλληνες οἱ ὁποῖοι ἐδῶ καὶ ἀρκετὸ καιρὸ πολεμοῦσαν ἤδη στὸ πλευρὸ τῶν Συμμάχων, μὲ σκοπὸ τὴν ἐθνική τους ἀποκατάσταση, ἀρνήθηκαν τὴν συμμετοχή.
Ἡ ἄποψη ἑλλαδικοῦ ΕΑΜ καὶ ΕΔΕΣ γιὰ συνεργασία Βορειοηπειρωτῶν ἀνταρτῶν μὲ τὸ νεοφανές «ἀλβανικὸ ἀντιστασιακὸ κίνημα».
……….Εἶχε προηγηθεῖ ἐπαφὴ τῶν Βορειοηπειρωτῶν μὲ τὰ ἀντιστασιακὰ κινήματα τοῦ ἑλλαδικοῦ ΕΑΜ ΕΛΑΣ καὶ τοῦ ΕΔΕΣ, μὲ τὴν ὁποία ζήτησαν τὶς ἀπόψεις τους σχετικὰ μὲ τὸ ζήτημα. Καὶ οἱ δύο ὀργανώσεις, ἔχοντας λάβει ἐπείγουσες ὁδηγίες ἀπὸ τὸ (Σ.Σ.Μ.Α.) Συμμαχικό Στρατηγεῖο Μέσης Ἀνατολῆς, καθὼς καὶ δ ε σ μ ε υ τ ι κ ές ἐ γ γ υ ή σ ε ι ς τῶν Συμμάχων σχετικὰ μὲ τὴν ἱκανοποίηση τῶν ἐθνικῶν βλέψεων τῶν Βορειοηπειρωτῶν, εἰσηγήθηκαν τὴν στρατιωτικὴ συνεργασία τους μὲ τὸ FRONTI NATIONAL CLIRIMTAR ἔφ’ ὅσο αὐτὸ ἦταν πρόθυμο νὰ παράσχῃ ἐγγυήσεις ὅτι θὰ ἀγωνιζόταν εἰλικρινά (ἐὰν ἡ εἰλικρίνεια ἔχει σχέση μὲ τοὺς ἀλβανούς) κατὰ τοῦ ἐπιδρομέα καὶ ὅτι οἱ Βορειοηπειρῶτες θὰ ἀποκτοῦσαν τὴν ἐθνικὴ τους ἀποκατάσταση.
……….Μὲ τὴν διαφορά ὅτι, ὁ ΕΔΕΣ συνέστησε τὴν διατήρηση τῆς ἀνεξαρτησίας τῶν Βορειηπειρωτικῶν ὁμάδων, τὴν δημιουργία ἑνὸς ξεχωριστοῦ Βορειηπειρωτικοῦ Ἀρχηγείου μὲ τὸν δικὸ του Βρετανό σύνδεσμο μὲ τὸ Σ.Σ.Μ.Α. καὶ μὲ τὸ δικὸ του πεδίο ῥίψεως συμμαχικοῦ στρατιωτικοῦ ὑλικοῦ. Τὸ ἑλλαδικό ΕΑΜ συνέστησε τὴν ἔνταξη τῶν Βορειοηπειρωτῶν στὶς τάξεις τοῦ FRONTI NATIONAL CLIRIMTAR (τῶν ‘’πρώην’’ φασιστῶν…) μὲ τὸ ἐπιχείρημα ὅτι ὁ ἀγώνας ἐναντίον τοῦ ἐπιδρομέα δὲν πρέπει νὰ διχαστῇ… Σημειωτέον ὅτι ἐκείνη τὴν περίοδο, ὁ ΕΛΑΣ ἐπιχειροῦσε συνεχεῖς δολοφονικὲς ἐπιθέσεις ἐναντίον τοῦ ΕΔΕΣ ἀλλὰ καὶ λοιπῶν Ἐθνικῶν Ἀντιστασιακῶν Ὁμάδων, χαρακτηρίζοντας προδότες ὅσους δὲν δέχονταν νὰ ἐνσωματωθοῦν σὲ αὐτόν.
……….Στὶς 21/6/1943 ἔγινε μία προσπάθεια γεφυρώσεως τῶν διαφωνιῶν ΕΛΑΣ – ΕΔΕΣ ἀπὸ τὸν Συνταγματάρχη Κρίπς καὶ τὸν Ταξίαρχο Ἔντυ στὴν Κεραμίτσα Φιλιατῶν, κατὰ τὴν ὁποία οἱ Βρετανοί ἔδωσαν τὶς ἑξῆς ὁδηγίες στοὺς Βορειοηπειρῶτες. 1. Νὰ ἐξακολουθήσουν τὸν ἀγῶνα ὑπὸ τὶς διαταγὲς ἡγετῶν δικῆς τους ἐπιλογῆς 2. Οἱ ὁμάδες αὐτὲς θὰ λάμβαναν συμμαχικὴ βοήθεια μέσῳ Βρετανοῦ ἀξιωματικοῦ ὁ ὁποῖος τελικά ἀφίχθη καὶ ἐγκαταστάθηκε στὴν Πολίτσανη τὸν Ἰούλιο τοῦ 1943.
Ἡ πρώτη ἐπαφὴ Βορειοηπειρωτῶν ἀνταρτῶν μὲ ἐκκολαπτόμενους ἀλβανοὺς ‘’ἀντιστασιακούς’’.
……….Ὑπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες, τὴν 1η Αὐγούστου 1943 συγκλήθηκε μία γενικὴ Βορειοηπειρωτικὴ διάσκεψη στὸ χωριό Ἐπισκοπή Ἀργυροκάστρου, προκειμένου νὰ ληφθοῦν ἀποφάσεις. Σὲ αὐτήν συμμετεῖχαν καὶ ἐκπρόσωποι τοῦ ἑλλαδικοῦ ΕΑΜ καθὼς καὶ ὁ Κεμὰλ Καραγκιόζι (!..) ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ FRONTI NATIONAL CLIRIMTAR. Ὅταν τέθηκαν οἱ ἀπαρέγκλιτοι ὅροι τῶν Βορειοηπειρωτῶν σχετικὰ μὲ θετικὲς ἐγγυήσεις γιὰ τὴν αὐτοδιάθεσή τους, οἱ ἀλβανοί ἀρνήθηκαν νὰ τὶς δώσουν, περιοριζόμενοι σὲ ἀόριστες καὶ γενικόλογες ὑποσχέσεις.
……….Ἀποφασίστηκε ἡ σύγκλιση ἀκόμα μίας εὐρύτερης διασκέψεως ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε στὶς 8 Αὐγούστου 1943 στὴν Μεμόρραχη τοῦ Δέλβινου. Ἔλαβαν μέρος 150 ἀντιπρόσωποι ἀπὸ ὅλες τὶς περιοχὲς τῆς Βορείου Ἠπείρου. Μετὰ ἀπὸ δραματικὲς συζητήσεις, ἀποφασίστηκαν τὰ ἑξῆς:
-
Ὀργανωτικὴ ἀνεξαρτησία τοῦ Βορειοηπειρωτικοῦ ἀντιστασιακοῦ κινήματος (μὲ ξεχωριστὸ Ἀρχηγεῖο).
-
Ἀναγνώριση ἐκ μέρους τῶν ἀλβανῶν τοῦ δικαιώματος αὐτοδιαθέσεως τῶν Βορειοηπειρωτῶν βάσει τῶν Ἀρχῶν τοῦ Ἀτλαντικοῦ Χάρτη.
……….Ἡ ἀπόφαση τῆς Μεμόρραχης διαβιβάστηκε γραπτῶς στοὺς ἀλβανούς, καὶ κατόπιν νέων διαπραγματεύσεων ὑπογράφηκε τὸ Σύμφωνο τής Κονίσπολης στὶς 10 Αὐγούστου 1943. Γιά λογαριασμὰ τοῦ FRONTI NATIONAL CLIRIMTAR ὑπέγραψε ὁ Ῥετζέπ Πλιάκου καὶ ἐκ μέρους τῆς Κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Κ.Κ. ἀλβανίας ὑπέγραψε ὁ Κεμὰλ Καραγκιόζι. Βάσει αὐτοῦ τοῦ συμφώνου, οἱ ἀλβανοὶ ἀποδέχθηκαν τοὺς ἀνωτέρῳ ὅρους ὅσον ἀφορά καὶ τὴν αὐτοδιάθεση τῶν Ἑλλήνων τῆς Βορείου Ἠπείρου μετὰ τὴν λήξη τοῦ πολέμου. Συμφωνήθηκε ἐπίσης ἡ ἵδρυση μιᾶς ξεχωριστῆς ἀντιφασιστικῆς Βορειοηπειρωτικῆς ὀργανώσεως. Τὸ ἑλλαδικὸ ΕΑΜ διαδραμάτισε καθοριστικὸ ῥόλο στὸ νὰ ἄρουν τὶς ἐπιφυλάξεις τους οἱ Βορειοηπειρῶτες, διαβεβαιώνοντάς τους ὅτι θὰ ἐγγυᾶτο γιὰ τὸν σεβασμὸ τῆς συμφωνίας σχετικὰ μὲ τὴν Ἕνωση τῆς Β. Ἠπείρου μὲ τὴν Ἑλλάδα. Αὐτὴ ἡ ἐγγύηση ἐπαναλήφθηκε ἐπισήμως μέσῳ τοῦ ἐκπροσώπου τοῦ ἑλλαδικοῦ ΕΑΜ Μιλτιάδη Κυργιάννη, ὁ ὁποῖος ἐπίσης ὑπέγραψε τὴν συμφωνία τῆς Κονίσπολης.
……….Βάσει τοῦ Συμφώνου, οἱ ὁμάδες ἀνταρτῶν ποὺ ἐπιχειροῦσαν μέχρι τότε, ἐνσωματώθηκαν σὲ σχηματισμοὺς ταγμάτων τὰ ὁποῖα ἔδρασαν στὶς περιοχὲς Πρεμετῆς, Ζαγοριᾶς, Λιουντζουριᾶς, Πωγωνίου, Ἀργυροκάστρου, Χειμᾶρρας, Δέλβινου καὶ Ἁγίων Σαράντα. Παρόμοιοι ἀνταρτικοὶ σχηματισμοί ὀργανώθηκαν καὶ ἔδρασαν στὶς περιοχὲς Λεσκοβικίου, Ἐρσέκας καὶ Κορυτσᾶς.
……….Περὶ τὰ τέλη Αὐγούστου, τὸ Ἀρχηγεῖο ἔλεγχε τὸ μεγαλύτερο μέρος τῶν περιοχῶν τῆς Βορείου Ἠπείρου καὶ ἰδιαιτέρως τὶς σημαντικές ὁδούς Ἠγουμενίτσας – Κονίσπολης – Ἁγίων Σαράντα – Δέλβινου – Ἀργυροκάστρου καὶ Ἀργυροκάστρου – Κακαβιᾶς.
Οἱ θηριωδίες Ἰταλῶν καὶ ἀλβανῶν Μπαλιστῶν.
……….Οἱ Μπαλιστές τοῦ BALLI KOMBETAR θέλοντας νὰ ὑποσκάψουν τὸ ἡθικὸ τῶν Βορειοηπειρωτῶν ἀγωνιστῶν, κατέφυγαν στὴν τρομοκρατικὴ δράση συνεργαζόμενοι μὲ τοὺς Ἰταλούς σὲ θηριωδίες.
……….Στὶς 2 Αὐγούστου 1943 σὲ συνεργασία μὲ ὀπαδούς τοῦ Μπάλ Κομπετάρ οἱ Ἰταλοὶ ἐξαπέλυσαν ἐπίθεση ἐναντίον τῶν χωριῶν Βραχογοραντζή καὶ Γλύνα καὶ τῆς κωμοπόλεως τοῦ Λιμποχόβου. Λεηλάτησαν καὶ πυρπόλησαν ὅλα τὰ ἑλληνικὰ σπίτια στὴν Γλύνα ἐνῷ συνέλαβαν εἴκοσι πέντε ἐπιφανεῖς ἄντρες τοῦ χωριοῦ καὶ τοὺς δολοφόνησαν τὸ ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας. Στὸ Λιμπόχοβο δολοφόνησαν ὀκτὼ ἐπιφανεῖς πολίτες μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τὸν ἐφημέριο παπα- Ἀχιλλέα τὸν ὁποῖο ἔκαψαν ζωντανό.
……….Οἱ ἀγριότητες Ἰταλῶν καὶ ἀλβανῶν, ἀντὶ νὰ τρομοκρατήσουν τοὺς Βορειοηπειρῶτες, ἐξύψωσαν τὸ πολεμικό τους φρόνιμα. Τὸ φθινόπωρο τοῦ 1943 ἐπιστρατεύτηκαν ὅλοι οἱ ἄνδρες ποὺ μποροῦσαν νὰ φέρουν ὅπλα καὶ οἱ Βορειοηπειρῶτες ἀντάρτες ἐξαπέλυσαν τὰ τάγματα τῶν Ζαγορίων, τοῦ Πωγωνίου καὶ τῆς Δρόπολης κατὰ τοῦ Λομπιχόβου καὶ τῆς συνοικίας Μαρίνα ποὺ ἦταν τὸ κέντρο τῶν ὀπαδῶν τοῦ BALLI KOMBETAR. Στὴν ἄγρια μάχη ποὺ διήρκεσε δύο ἡμέρες, οἱ Μπαλιστές εἶχαν βαριὲς ἀπώλειες καὶ ἀναγκάστηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὶς θέσεις τους. Στὴν διάρκεια τῆς συγκρούσεως, οἱ Μπαλιστές ἔκαψαν δύο Ἑλληνικὰ χωριά· τὴν Στεγόπολη καὶ τὸ Ἄνω Λάμποβο ἀφοῦ προηγουμένως τὰ λεηλάτησαν.
……….Στὸν τομέα Πρεμετῆς, Βορειοηπειρωτικὲς ἀνταρτικές ὁμάδες ἐπιτέθηκαν στὴν Ἰταλικὴ φρουρά ἀφοῦ τὴν περικύκλωσαν. Ὅμως, ἡ ἄφιξη ἰσχυρῆς ἰταλο-μπαλιστικῆς μηχανοκίνητης φάλαγγας, διέσπασε τὴν πολιορκία, ἐνῷ κατέκαψε ὅλα τὰ Ἑλληνικὰ σπίτια καὶ καταστήματα.
……….Μετὰ ἀπὸ τὴν Ἰταλικὴ συνθηκολόγηση, τὸ ἠθικὸ τῶν Βορειοηπειρωτῶν ἀγωνιστῶν ἐξυψώθηκε καὶ μὲ συντονισμένες ἐπιθέσεις ἀπελευθερώθηκαν οἱ Ἅγιοι Σαράντα καὶ τὸ Δέλβινο. Ἀκολούθησε ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ Ἀργυροκάστρου, τῆς Πρεμετῆς, τοῦ Λεσκοβικίου, τῆς Ἐρσέκας καὶ τῆς Κορυτσᾶς. Στὸ συλλαλητήριο τῶν Ἑλλήνων στὴν Κορυτσᾶ, οἱ Ἰταλοὶ ἄνοιξαν πῦρ μὲ ἀποτέλεσμα τὸν θάνατο 96 Βορειοηπειρωτῶν.
……….Στὸ Ἰταλικό τμῆμα ποὺ στάθμευε ἔξω ἀπὸ τὸ Ἀργυρόκαστρο καὶ τὸ ὁποῖο προσπάθησε νὰ διαφύγῃ στὴν Ἰταλία, οἱ Βορειοηπειρῶτες τοῦ ἐπιτέθηκαν στὸ χωριὸ Γαρδικάκι τοῦ Δέλβινου ὅπου πραγματοποιήθηκε μία λυσσαλέα μάχη κατὰ τὴν ὁποία οἱ Ἰταλοὶ πυρπόλησαν τὸ χωριό.
……….Στὴν Χειμᾶρρα Βορειοηπειρωτικὲς ὁμάδες πῆραν τὸν ἔλεγχο καὶ ἐνῷ ἀναμενόταν συμμαχικὴ ἀπόβαση, διακήρυξαν γιὰ ἄλλη μία φορὰ τὴν ἐλευθερία τους καὶ ἐγκατέστησαν Ἑλληνικὴ αὐτόνομη διοίκηση ὑπὸ μία μεταβατικὴ τριμελὴ ἐπιτροπή.
-
Πηγή: Το αντιστασιακό κίνημα των Βορειοηπειρωτών 1941-1945 (Θαλής Ν. Καραγιαννόπουλος από ένα σπάνιο ντοκουμέντο που δημοσιεύεται για πρώτη φορά στα ελληνικά). Εκδόσεις Eurobooks
-
Επιμέλεια κειμένου και εικόνας: Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο